CHÂN TÂM CỦA THI NHÂN TRONG
RƯỢU HỒNG ÐÃ RÓT
Ðàm Trung Pháp
Beauty is truth, truth
beauty,’ - that is all
Ye know on earth, and all ye
need to know.
(John Keats)
Tập thơ RƯỢU HỒNG ÐÃ RÓT
của Luân Hoán đã xuất hiện từ năm 1974 tại quê nhà, nhưng đúng ba chục năm sau
tôi mới được đọc tại hải ngoại, tất cả do hảo ý của Lê Hân, em trai của nhà thơ
cũng là người đã cho in lại tập thơ này tại Montréal vào năm 2002.
Tứ hải giai huynh đệ, tôi
đã được quen biết Lê Hân qua sự giới thiệu nồng nhiệt của em trai tôi ở Toronto,
và nay qua Lê Hân tôi lại được biết thêm anh Luân Hoán. Thế gian này nhỏ quá,
tôi tự nhủ lòng, sau khi tìm hiểu về cuộc đời anh Luân Hoán qua bài viết của
những người quen biết anh từ lâu. Có hai điều thú vị đã làm tôi thấy gần anh
hơn: anh và tôi cùng sinh cuối năm Canh Thìn tức là đầu năm 1941, và cùng tốt
nghiệp Khóa 24 Trường Bộ Binh Thủ Ðức năm 1967. Chín tháng trời ‘quân trường đổ
mồ hôi’ với nhau một thời, anh một nhà thơ đang lên, tôi một nhà giáo vừa du học
từ Mỹ về. Và lòng tôi chùng xuống khi biết anh đã hy sinh một phần thân thể cho
đất nước tại chiến trường trong khi tôi bình an dạy học tại Saigon. Mong sao anh
và tôi sẽ có ngày gặp gỡ để nói chuyện đời cho nhau nghe.
Hơn sáu chục năm về trước,
khi nhận định về nhà thơ đa tình và mơ mộng Lưu Trọng Lư (tác giả của thi tập
TIẾNG THU), nhà phê bình văn học Vũ Ngọc Phan viết: “Cái hay trong thơ của Lưu
Trọng Lư ở sự thành thực, tấm lòng sầu não của ông thế nào, sự ước mong của ông
thế nào và có thể thổ lộ ra được chừng nào, ông thổ lộ ra chừng ấy” � Nhận định
của Vũ quân về thơ Lưu Trọng Lư cũng là nhận định của tôi về thơ Luân Hoán. Tôi
muốn nói thêm, chân tâm của Luân Hoán chính là nét đẹp nhất trong thơ của anh,
nhất là khi ý thơ lại đến từ một sự �vỡ nước tràn bờ bất chợt cũa những xúc cảm
mãnh liệt (the spontaneous overflow of powerful feelings)� như William
Wordsworth đã từng định nghĩa thế nào là thơ, qua nhãn quan của trào lưu lãng
mạn tây phương. Sau đây là một vài trường hợp chân tâm hiện nguyên hình trong
những cảm xúc mãnh liệt nhất để Luân Hoán thổ lộ ra những câu thơ tuyệt đẹp
trong tập RƯỢU HỒNG ÐÃ RÓT.
Khó có xúc cảm nào mãnh
liệt hơn cho một thương phế binh đã hy sinh một bàn chân trong cuộc chiến, khi
chàng lạng quạng với đôi nạng gỗ trong tay trở về ngôi nhà trọ để kiếm người yêu
cũ. Hãy nghe cái cảm xúc mãnh liệt ấy đang vỡ nước tràn bờ, thổ lộ chân tâm nhà
thơ, ngay cả ý định từ bỏ cuộc đời, trong đoạn chót của bài “Lần Về Nhà Trọ Cuối
Cùng Ở Quảng Ngãi.” Tôi đoán chắc mọi người đều ướt mắt như tôi khi đọc những
câu thơ lục bát đẹp bao nhiêu thì đứt ruột bấy nhiêu ấy dưới đây của Luân Hoán:
ta về khua nạng loay
hoay
thu trăm hình ảnh em đầy
không gian
tiếng chim chợt động
nắng vàng
lòng ta chợt lạnh hai
hàng lệ sa
ta chừ đã khác hôm qua
ta chừ quả thật khác ta
mất rồi
có nên hủy diệt cuộc
đời?
“Thơ Cho Buổi Chiều 03.3.1970” là lời thú tội của một
Luân Hoán tự nhận mình là ‘thằng khốn nạn’ chỉ vì ích kỷ đã gây ra tai họa tầy
trời cho một phụ nữ mà chàng từng yêu mến. Chân tâm nhà thơ dùng để tạ tội với
nàng thực thấm thía, mặc dù cuộc ‘mưu sát’ ấy rất có thể đã là một yếu tố bất
nhân chẳng đặng đừng trong một cuộc chiến ý thức hệ đẫm máu. Tấm lòng thành khẩn
nhận tội này quả là can đảm, ít khi thấy trong văn chương nhân loại:
ôi khi tiễn em về cùng
bổn phận
làm mẹ hiền, làm góa phụ
muôn năm
tôi thấy rõ được tôi,
thằng khốn nạn
đã yêu thương để toan
tính kiếm lời
em hãy nhớ đừng bao giờ
kể lại
với con em những đau đớn
của mình
vì cha nó không bị ai
mưu sát
ngoài một người đã thành
thật yêu em
đã cầu nguyện cho đời em
cô độc
đã điên cuồng ao ước thế
cho nên ...
Người Việt mình hiếu thảo có thừa trong hành động nhưng
lại rất thiếu trong lời nói. Ước chi chúng ta có thể diễn tả lòng thương yêu
kính mến đối với cha mẹ qua lời nói dễ dàng và tự nhiên như người tây phương!
Tôi cũng đã ân hận không nói được nhiều điều yêu thương với cha tôi trong những
năm cuối cùng cuộc đời cụ, và đôi lúc cũng cảm thấy mình như một ‘kẻ vô ơn.’
Trong bài “Trên Vầng Trán Hoàng Hôn” Luân Hoán đã nói dùm cho rất nhiều người
trong chúng ta khi anh viết lời chúc thọ phụ thân vừa tròn bảy mươi tám tuổi
đời. Lại một lần nữa cảm xúc ngút ngàn được biểu lộ qua chân tâm tuyệt đối của
Luân Hoán để làm xốn xang tấm lòng người đọc:
con xấu hổ vẫn vụng về
khờ dại
chưa dám hôn tay, chưa
dám cảm ơn
lòng hiếu thảo vẫn ngại
ngùng khách sáo
nên âm thầm như một kẻ
vô ơn
Tuy rất bay bướm trong thơ
và ngoài đời, Luân Hoán, khả ái thay, cũng là một người chồng chung thủy và biết
ơn. Bài “Thiệp Hồng” mà nhà thơ trang trọng đặt vào trang đầu tiên của tập RƯỢU
HỒNG ÐÃ RÓT là một lời cầu hôn kiêm giấy báo hỷ, thành tâm và nên thơ đến thế là
cùng! Tôi thích nhất đoạn sau đây trong bài thơ tràn ngập ân tình ấy, và chép
lại dưới đây để kết thúc bài viết này về một nhà thơ tôi chưa gặp bao giờ nhưng
đã thấy thân thương rồi:
tôi yêu em, tôi chỉ nói
với riêng em
tôi chỉ muốn một mình em
đập chén
trong hồn tôi chếnh
choáng cơn say
chuyện chi phải ngợi ca
từng ngọn lá
bởi nhờ em đời đã đẹp
lâu rồi
và hơn nữa, tôi thiếu
tài giả dối
không ngụy trang, che
giấu những riêng tư
Tiến Sĩ Ðàm Trung Pháp
Giáo Sư Thực Thụ (Ngữ Học)
Texas Woman's University
31-5-2004