Luân Hoán,

ông anh phía trước

Hoàng Lộc

 

 

Cuống rốn của Luân Hoán được cắt tại Hội An, cách tôi một năm. Thắng nhất tuế vi huynh - nên Luân Hoán là ông anh của tôi .

 

Tôi trưởng thành tại Hội An - và Luân Hoán ở Đà Nẵng, thành phố lớn nhất Quảng. Cái ǵ của thị thành, Luân Hoán đều biết trước tôi, trong đó có lắm thứ thuộc về các bộ môn nghệ thuật . Tôi là dân Trần Quí Cáp - anh ấy, Phan Chu Trinh - cũng là ngôi trường trung học bề thế hơn ...

 

Sinh trước một năm, Luân Hoán được lắm thứ trước tôi. Luôn luôn, tôi gọi Luân Hoán là ... Ông Anh Phía Trước.

 

*

 

Khoảng đầu năm 1960 - lần đầu tiên, tôi gặp nhà thơ Luân Hoán .

 

Ở Hội An lúc bấy giờ, mấy tay thơ lớp trên tôi là Thái Tú Hạp, Hoàng Quy, Thành Tôn có làm nhóm thơ T́nh Người Sông Thu. Các anh góp mỗi người chừng 15 bài thơ, đánh máy trên giấy pelure fort và đóng thành thập .Dù tôi chơi rất thân với Thành Tôn nhưng tôi mới chỉ là thằng em tập tành viết lách, khó mà được gợi ư gia nhập nhóm .Tôi nh́n các anh thật ái mộ đến mê tín . Mượn được tập thơ  đọc mấy ngày trời, ḷng tôi rộn ràng hạnh phúc  : sao bài nào của các anh cũng hay đến vậy !

 

Thời ấy, lớp tuổi ấy, theo tôi, ở Quảng có hai  người làm thơ vượt  trội những người khác . Đó là Nguyễn Nho Sa Mạc và Luân Hoán . Khi tôi mới có vài bài thơ đầu đời, in ở vườn thơ báo Văn Nghệ Tiền Phong - th́ những Luân Hoán, Nguyễn Nho Sa Mạc đă có thơ ở  Mai , Bách Khoa, Văn Học ...

 

Một hôm, anh Thành Tôn đưa tin : Luân Hoán sẽ ghé Hội An, thăm các anh .

Không biết các anh trong nhóm T́nh Người Sông Thu có hớn hở hơn tôi trước cái tin này ?

Đồng bạc học tṛ thật khó khăn, do các anh đóng góp - và lần thứ hai, sau khi đón tiếp Phan Duy Nhân, cũng là người thơ khá nổi thời ấy - tôi được phụ trách việc nước nôi đăi khách.

 

Tôi nhớ hoài chuyện đi mua bốn chai nước cam vàng, kèm ít đá đập . Tất nhiên chỉ Luân Hoán, ông khách quí và ba mạng trong nhóm T́nh Người được uống thứ nước cao cấp này.

C̣n thằng em Hoàng Lộc th́ may mắn quá, được ...rót nước !

 

Số là đọc và thích thơ Luân Hoán , nên ḷng tôi muốn gặp người .Hơn nữa, trong những ngày ấy - tôi đang vui với một bài thơ, được anh Hoài Thương chọn in hai màu trên tờ Thời Nay một cách trân trọng, có cái tựa đề niềm đau phố thị , rất thời thượng. Bài thơ thế này :

 

tôi xin giữ  dấu chân người

với niềm đau cũ ngàn đời nín thinh

ḍng buồn chừ chót lênh đênh

héo hon đại lộ đôi ngành rẽ phân

lối về ḷng có bâng khuâng

hỡi người con gái một lần tôi yêu ?

 

Anh Thái Tú Hạp đọc bài này, đă phán : Ḿnh thấy thơ cậu cũng khá đấy ! (Lối xưng hô của đàn anh với đàn em thời ấy là vậy ). Tôi mong mỏi gặp Luân  Hoán để nghe anh có phán ǵ thêm !

 

Chừng hơn 10 giờ sáng, Thái Tú Hạp và Hoàng Quy và một người trẻ tuổi, vóc dáng thư sinh, nét cười dễ mến - cùng đi bộ từ phố chính Hội An ra tận Trường Lệ, ghé ngôi nhà anh Thành Tôn trọ học . Bốn người gặp nhau , rôm rả chuyện tṛ  - và tôi, cứ  tự nhiên làm kẻ bồi bàn . Thành Tôn giới thiệu tôi với Luân Hoán, như một thằng em ham  làm thơ và đọc thơ, vừa có bài thơ đầu tiên đăng trên Thời Nay . Ông anh Luân Hoán bắt tay tôi và nói : Thơ Hoàng Lộc bước bước đầu tiên khá vững vàng. Tôi sướng  mê người v́ cái bắt tay và cách khen ngợi rất...bằng hữu của ông anh mới gặp.

 

Tôi khép nép đứng nghe những đàn anh nói về chuyện thơ - chuyện mấy tờ báo lớn ở Sài G̣n - chuyện những bè bạn của các anh đang sinh hoạt chữ nghĩa . Tôi lấy làm lạ là không nghe các anh nói về chuyện ...gái gung ?

 

**

 

Nhớ quán cô Thuyền, nhớ nhà Nam Ngăi

 

Câu trên là thơ Trần Hoài Thư , viết về những kỷ niệm ở Tam Kỳ, Quảng Nam .

Quán cô Thuyền là nơi mà mọi gă thanh niên, có chút máu me văn nghệ thời ấy đều phải biết . Cô Thuyền nổi tiếng là hoa khôi một thời có lẽ cũng nhờ các ông anh Luân Hoán, Nguyễn Nho Sa Mạc ...bôi son trét phấn  ít nhiều ?

Chính tôi, đọc thơ các ông đề tặng Thuyền - sinh hiếu kỳ, băng bộ năm mươi cây số, từ Hội An, vào cho được Tam Kỳ để mong nh́n thử người đẹp.

Cái ngập ngừng của thằng trai mới lớn, cái nôn nao của một sự t́m gặp mà duyên cớ mơ hồ đă khiến tôi e dè t́m địa chỉ bà Thuyền . Để rồi, khi có  quyết định liều, chân bước vào cửa nhà, mắt đă nh́n vào pḥng khách, lại...vội vă bước ra ! Chao ôi - đă có ông anh tôi, Luân Hoán và anh Nguyễn Nho Sa Mạc đang ngồi ch́nh ́nh ở...ghế giữa nhà em !

Sau này, khi biết chút chút yêu thương - thấy gă đàn ông đến hỏi cưới người yêu, tôi viết - mà lại nhớ đến h́nh ảnh Luân Hoán hôm ấy ở quán Cô Thuyền :

 

từ trăm năm em, gă sức mạnh như thần

xô giạt đời anh - xoay cả đời em lại

kể chi chút t́nh mong manh sương khói ấy

ta đă hết ḷng chăm chuốt v́ nhau

 

từ trăm năm em, gă đánh phủ đầu

nhân danh những thói lề khắc nghiệt

chỉ chén rượu miếng trầu qua quít

mà gă được vào cửa chính nhà em !

 

Cuối cùng, tôi không biết cô Thuyền có phải là giai nhân thật trong đời, hay chỉ trong thơ Luân Hoán  !

 

***

 

Năm 1967, khi tôi đang dạy học tại trường Nguyễn Duy Hiệu, Vĩnh Điện - nhân chuyến t́m thăm vị cựu hiệu trưởng của tôi là nhà thơ Hoàng Thị Bích Ni ở đường Pasteur,  Đà Nẵng - tôi có gặp lại ông anh Luân Hoán trên đường  Độc Lập . H́nh như lúc ấy, anh rất bận - có cả Vương Thanh đi cạnh . Nghe đâu các anh đi đến điểm hẹn nào đó, có nhà phê b́nh văn học Đặng Tiến đang chờ .

Lần thứ hai, tôi được ông anh bắt tay - cho dù lúc ấy, Luân Hoán đă in  đến tập Trôi Sông. Nhưng tôi vẫn lấy làm lạ là tại sao anh không ngỏ ư cho tôi được đi theo, ngó thử ông Đặng Tiến một lần . Dù sao tôi cũng  là giáo sư  giảng dạy môn văn trung học, cũng đă biết làm thơ nữa .

 

Để cuối cùng, đến giờ này - tôi cũng chưa biết mặt nhà phê b́nh mà tôi ưa thích  một thời là  anh Đặng Tiến !

 

****

 

Sau hai tháng ở trường Bộ Binh v́ lệnh tổng động viên năm 1968, tôi được gắn alpha và xin phép về Hội An một tuần để thăm ông thân tôi bệnh , tôi có  ...ăn nằm với Luân Hoán một đêm, tại nhà anh, ở Đà Nẵng.

 

Lần gặp thứ ba đầy t́nh thân - có lẽ bên t́nh văn thơ c̣n t́nh chiến hữu . Luân Hoán tốt nghiệp khóa 24 Thủ Đức, c̣n tôi đang theo khóa 27 . Tôi gặp anh là lúc anh vừa xuất viện, vết thương chưa cắt chỉ,sau khi bỏ lại một bàn chân trên chiến trường Quảng Ngăi . Chắc nén hương cho bàn chân trái được viết trong thời điểm này .

Đêm đó, tôi với anh cùng ngủ chung giường. Tôi có đọc câu thơ Đinh Hùng cho anh nghe : anh với tôi giường chung mộng chung . Không biết ông anh có nghĩ là tôi đă tự ví ḿnh như Đinh Hùng, c̣n anh, như Thạch Lam chăng ?

 

Hai anh em tâm sự đủ điều, đến gần sáng mới vào giấc . Tôi cũng lấy làm lạ là tuy anh và tôi đều viết thơ t́nh - mà không hề nói với nhau về những... chuyện t́nh riêng ?

 

Sau đó nhiều năm, tôi về phục vụ một đơn vị quân đội tại ngay Đà Nẵng - nhưng vẫn ít có dịp cùng anh bù khú - đến nỗi nghe anh mở quán sách Ngôn Ngữ, tôi vẫn chưa đến quán này.

Chỉ có lần anh in xong rượu hồng đă rót, kư tặng tôi - và khi biết tôi muốn in thơ, anh đă giới thiệu Nguyễn Sông Ba cho tôi quen. Khi ấy, Nguyễn Sông Ba đang có một nhà in master ronéo ở Đà Lạt, in khá đẹp. Rất tiếc, tôi chưa kịp in tập thơ này th́ đă xảy ra chuyện tù tội !

 

*****

 

Năm 1994, khi anh Nguyễn  Mộng Giác in mấy bài thơ của tôi trên Văn Học - th́ Luân Hoán và tôi mới bắt liên lạc lại với nhau . Anh vẫn làm thơ hay - và đă in rất nhiều thơ ở xứ người .

 

Cái b́nh bát của thơ sáu tám, nếu có như  người ta nói - theo tôi, của Quảng Nam, th́ sau Bùi Giáng, đă vào tay Luân Hoán. Nhiều anh em Quảng vẫn tự hào về lục bát Luân Hoán - như một một ḍng ca dao riêng mà sức bồi của phù sa ngôn ngữ làm tươi xanh măi những cây lá thi ca của miền đất vốn yêu mến vần điệu này.

 

Thơ t́nh Luân Hoán phong phú quá chừng - v́ anh đă quen biết - hay nói đúng hơn là đă gặp gỡ quá chừng những nhan sắc .Chừng vài chục cái tên người nữ, sau đó c̣n nhiều cái chấm chấm - chứng tỏ ông anh của tôi cũng là một trong topten của loài hiếu sắc .Thử kể ra, coi thử  : Thu Hà, Thu Liên, Quỳnh Chi, Quỳnh Cư, Như Thoa, Phước Khánh, Phước Hạnh, Hồ Thị Hồng, Huỳnh Phú, Thái Thu, Thùy Trâm. Scotte Jeanne, Lâm An, Nguyễn Thị Ngọc Lan, Hồng Hạnh, Trân Châu, Ỷ Vân, Đoàn Thị Bích Hà, Lê Thị Quỳnh Như, Kiều Trang, Bích Quân, Minh Xuân, Ái Cầm, Thạch Trúc ...

Ôi- hơi sức nào kể ra cho hết !

 

Thế hệ làm thơ chúng tôi - thường th́ hiếu sắc cho lắm - th́ cũng chỉ hưởng chút hương hoa, phần xôi thịt th́ lại nhường hết cho những người ngoài giới ? Luân Hoán cũng thế - cho nên thơ anh, người nữ hiện ra thật rực rỡ mà ấm nồng . Rớ đến xôi với thịt - th́ làm sao có những vần thơ t́nh như thế ?

 

Nhan sắc nào cũng một thời . Các chị trong thơ ông anh tôi th́ đẹp măi xưa sau . Nhan sắc các chị, dù có chị đến nay đă có cháu ngoại đi nữa, cũng đă bất tử nhờ thơ Luân Hoán .

 

******

 

Lâm Chương, nhà văn - bạn tôi -  vẫn thường than dài rằng chúng tôi sinh ra trong chiến tranh, học hành trong chiến tranh, yêu thương theo kiểu hồn bướm mơ tiên .Thời sung sức nhất là thời lo đánh giặc - rồi đi tù. Khi có tuổi, h́nh như có một thứ  không nguôi trong người - như một sự ức chế  lâu ngày thành bệnh  .

 

Tôi cũng thấy thế - thấy rơ hơn trong thơ t́nh Luân Hoán. Chỉ v́ không dám rớ đến xôi thịt , ông anh tôi đă thành một người mà dân Quảng gọi là...hoang ngầm ?

 

đồi cao, cỏ tỉa gọn gàng

con chim mở mắt làng quàng muốn bay

đầu trần trụi, đứng, loay hoay

mùi hương phấn cỏ ứa đầy môi hoa ...

(đồi 888 Montréal)

 

thừa bàn tay

thọc túi quần

gặp em

vấp ngọn núi sừng sững nghiêng...

(gặp)

 

em ngồi trải cánh chân phơi

nắng nghiêng thơm một góc trời săm se

tôi ngồi đờ đẫn tay che

con-chim-thơ-đội-mộng x̣e cánh bay...

(trên đồi cỏ)

 

cái đầu , gối mỏi cái tay

chập chờn lẫn lộn giữa ngày và đêm

duỗi chân,

đụng phải cái mền

vội co tay

ủm cái thèm-thịt-da

(lo mơ trong giấc ngủ ngày)

 

Đọc những câu thơ như trên, thiệt...không chịu nổi !

 

*******

 

Luân Hoán sinh trước tôi, học trước, làm thơ trước, đi lính trước, giải ngũ trước, xuất ngoại trước ...  biết  yêu và lập gia đ́nh cũng trước .

Tôi gọi Luân Hoán là Ông Anh Phía Trước. Đáng lắm !

 

Tôi chỉ khám phá ra một điều, trước khi viết bài này chừng một tháng - ông anh Luân Hoán đă...sau tôi .

Số là khi điện đàm - anh em chúng tôi hay nói đùa với nhau. Có mẩu đàm thoại như sau  :

 

-        Sao rồi ? Anh vẫn khỏe chứ ?

-        Nhờ trời, vẫn OK. Cảm ơn Lộc .

-        H́ h́ . Hoàng Lộc và Lâm Chương như đă bắt đầu yếu...mục ấy . C̣n anh ?

-        Nhờ trời, vẫn ngon lành.

 

 

 

Memphis, mùa hạ năm 2004

 

HOÀNG LỘC