Hiên Nhà Cũ Và Thơ t́nh
Luân Hoán
Nguyễn Nam An
Lúc đó đâu chừng lớp nhất tôi thuộc bài Nhớ Rừng của Thế Lữ. Vào mùa thi lục cá nguyệt, thầy Quyền, Nguyễn Phú Quyền cho học tṛ đọc Học Thuộc Ḷng hay hát. Cả hai tôi không chọn mục nào mà đọc thơ. Tôi đọc bài thơ dài thọng nói trên. Thầy khen. Cho tám điểm! Mấy thằng khác đọc bài có thuộc mấy cũng bảy điểm là cùng. Khoái thật. Thừa thắng xông lên từ đó tôi thích thơ.
Chồng chị họ tôi ở Không Quân, thi tú tài, cần dẫn chứng về thơ mới. Anh ấy về kể lại đám em bà con nghe chơi. Trong đó có tôi, cứ tṛn xoe mắt nghe ‘anh ṿ đầu vỗ trán rồi làm luôn thơ’ mới! Thơ của ḿnh. Mấy ông thi sĩ thật đi chỗ khác chơi! Khóa ấy anh tôi trượt vỏ chuối. Trượt là phải. Thầy giám khảo chấm bài mệt, bực ḿnh, lại đọc thơ không phải của một trong những ông thi sĩ thời tiền chiến th́ câu đó được vài điểm cũng may. Những ngày đầu của tôi với thơ vậy đó.
Khi học bên Phan Chu Trinh, đọc được bài thơ T́nh Qua Lộng Ngọc của Hạ Quốc Huy viết cho cô hàng cà phê, mấy thằng khoái quá ḷ ḍ t́m đến quán Lộng Ngọc đó để ngó. Bên ngoài này đường Phan Đ́nh Phùng nh́n vào quán mờ mờ ảo ảo. Thơ ở đâu cà? Chẳng biết.
Nhưng ở Phan Chu Trinh th́ có nhiều
‘thơ’. Mấy chị mà anh Luân Hoán nhắc đến
trong bài lục bát: “một đời mê những mỹ
danh/Thanh Thảo, Kiều Phúc, Kim Anh, Bích Đào/Phương Lan,
Mộng Thúy, Lạc Giao/Bích Hường, Phước Khánh,
Hồng Đào, Thái Thu/Huỳnh Thi, Phước Hạnh,
Quỳnh Cư/Duyệt lai, Châu Yến Loan, Từ Thoại
Chi.../mê tên người để làm ǵ?/Thu Liên vẫn
lạ Hồ Hồng vẫn xa/hóa ra là để ba hoa/có
chăng chữ nghĩa đậm đà sắc
hương?/quư thay thuở bất b́nh
thường/ước chi tiếp tục khác
thường hơn xưa”.
Mấy anh mấy chị làm tờ Trả
Lại Tuổi Trẻ ‘chiến’ quá trời dầu báo quay
ronéo. C̣n học tṛ mà Trần Ngọc Văn(?) dám in thơ.
Đi ngang trường thấy thông báo buổi ra mắt
thơ của anh này bạn tôi phục. Lúc đó anh Luân Hoán
đă vào ‘nơi gió cát’. Anh đi tác chiến, Sư Đoàn 2
Bộ Binh. Thời gian này tôi đọc được
thơ anh trong tập Lục Bát Ca của Vĩnh Điện
phổ nhạc. Chịu quá! Giờ nghe nhắc đến
Luân Hoán là nhớ bài lục bát đầu tiên đọc
được thuở mười mấy, đă làm ḿnh
thích thơ thêm. Không phải ḿnh tôi mà thêm vài thằng
nữa trong lớp, như Nhân ṛm Nguyễn Văn Nhân, và vài
tên nữa mượn thơ thi sĩ viết thơ t́nh: “Tóc
xưa thôi bỏ đuôi gà/Môi xưa thôi bỏ mặn mà tay
che/Mắt cười c̣n biếc ngọn tre/Ḷng ai thôi
cũng vàng hoe nắng chiều...” Dễ nhớ không,
Sầu Biếc. H́nh ảnh và ngôn ngữ quá gần nhưng đâu phải ai
cũng đưa vào thơ được vậy. Luân Hoán
viết như nói. Thi sĩ làm thơ dễ dàng như
sống và thở nhưng thơ thật là thơ. “Trong
tay đầy nỗi tiêu điều/Choàng vai nghe lạc
niềm yêu thương người/Lời sầu dài
biết bao nguôi/Ai vun quén để ngậm ngùi ḷng nhau/Xin
trời một thoáng mưa ngâu/Vườn xanh lá chuối
che đầu trao hôn/Chút hơi phù phiếm trong hồn/Dâng
làm kỷ niệm héo hon một đời/Người
về sầu lẫn trong tôi/Em về sầu lẫn trong
lời thơ bay”
Đó là Luân Hoán thuở c̣n đi học, rất trẻ như trong h́nh chụp ở hội trường trường trung học Phan Chu Trinh ‘sau giờ đọc thơ Luân Hoán và Vĩnh Điện tŕnh bày Lục Bát Ca’. Trẻ nhưng thơ thuở ấy đă bay bổng ngoài Trung và Sài G̣n trong những tạp chí văn học sáng giá của đất nước. Cả Luân Hoán bây giờ, “tiếp tục khác thường hơn xưa” khi: “đi giang hồ vặc trở về/nghe Đà Nẵng gọi bốn bề Thùy Trâm”. Đọc thấy gần gủi quá dầu tôi lớn lên sau anh mười mấy năm và không được giống chút ít ‘thuở bất b́nh thường’ của anh viết trong thơ chút nào.
Nhớ lại tháng ngày năm 1973, làm được những bài thơ khi xa nhà, tôi đem cất không dám cho ai đọc. Sau này đọc lại mới nhận ra rằng làm thơ lục bát dễ ‘dở!’. Nhưng sao đọc thơ sáu tám, thơ năm chữ của Luân Hoán, tôi có cảm tưởng anh viết rất dễ dàng (như thơ tôi được đọc đă dễ dàng đi vào hồn người, nằm đó!): “em mê thơ, chẳng ṭ ṃ?/hay là em chỉ giả đ̣ vậy thôi?/chỉ cần một chiếc lá rơi/h́nh như em đă thả đời bay theo”.
Lúc đó tên bạn người Hội An hay nhún vai bất cần đời và đọc thơ Quang Dũng. Có lúc hắn kể về những sinh hoạt văn nghệ ở Quảng Nam. Trong câu chuyện, t́nh cờ nhắc đến Luân Hoán và thi tập Nén Hương Cho Bàn Chân Trái. Nhờ hắn tôi được tin anh Luân Hoán bị thương giải ngũ. Trễ cũng vài năm!
Suốt thời gian ở Đà Nẵng, tôi chỉ biết anh qua thơ. Lớn lên, rời thành phố rồi lưu lạc, những ngày đi học lại ở Mỹ lại được đọc thơ Luân Hoán qua tạp chí Nhân Văn. Cũng chưa có dịp gặp anh khi Nhân Văn in ‘Ngơ Ngác Cơi Người’. Tưởng Năng Tiến nhắc đến anh nhiều lần trong những buổi ‘tao ngộ nhậu’ nhưng anh ở xa quá. Sau này đọc được bài thơ ‘Khiêng Nước’ buồn buồn, tuổi nhỏ tôi chạy ngược về khi nao nao thấy lại bóng dáng ḿnh đâu đó. Những điều anh viết quá gần gủi: “Một cái thùng con con/Một đoạn tre nho nhỏ/Chị khiêng chịu nặng hơn/Lâu lâu hơi cau có/Em đi trước run run/Đ̣n nghiêng v́ vai thấp/Dốc đá vấp luôn luôn/Thùng va vào sau gót...” , và đi theo đến hôm nay.
Luân Hoán vẫn “tiếp tục khác thường hơn xưa”. Anh c̣n làm thơ, thơ t́nh thuở xứ người:
“đèn xanh, tôi quẹo theo đời
dấu hoa đă lạc chân trời c̣n thơm”
‘Gởi tặng thiếu nữ của mọi thời đại’ trong ‘Em và Thơ’:
“em yêu đâu chỉ làm thơ
v́ em đâu chỉ vu vơ qua
đường
em là tất cả nguồn hương
nằm trong những đốt
xương sườn thi nhân”
...
“em đi tay đánh mượt mà
làm bao nhiêu bụi tà tà bay theo
thơ đời vốn rất trong veo
bỗng dưng trôi nổi bọt bèo
nhớ nhung”
...
“trời sinh em, trời sinh thơ
nếu không chẳng biết phải
thờ em đâu
trái tim dù rất là sâu
chắc ǵ em được ở lâu đời
đời”
hay một mai đó về lại ‘Đà Nẵng, 20..(?)’ cũng vẫn rất t́nh:
“và tôi nghiêm chỉnh gặp tôi
gặp luôn em giữa đọt
cười chớm xanh”
Có lẽ đây là niềm vui nhất của anh, anh Luân Hoán.
Nguyễn Nam An (An Phú Vang)
17 tháng 6, 04