Chỗ Ngồi Của Bằng Hữu
Song Vinh

Luân Hoán lúc nào cũng bận rộn với thơ. Khi không làm thơ thì nghĩ đến thơ. Từ mùi hương từ cái vạt giường, lót tình gối tay..., đến một thời hò hẹn ngã ba,thơ tình dán ở ngã tư... qua một ngày nghỉ bệnh, đi theo... , trở lại cầu ao, cùng xuân làm thơ..., và rồi vui tay lúc ngồi không cũng lai rai vài sợi xuân tình, xông đất, ăn cưới.... Cứ như thế Luân Hoán cứ bị thơ dắt đi chơi dài dài.

Ðọc thơ Luân Hoán, là tìm gặp những cái thâm trầm nằm ngay ở điểm giản dị, trong sáng, do vậy người đọc cảm thấy có cái gì đó rất thân quen thong thả đi thẳng vào lòng mình, để lại những nhẹ nhàng bình an.Thơ Luân Hoán súc tích tình yêu, đầm ấm tình mẹ, trân qúi tình cha, luyến lưu về từng nơi chốn, quay quắt trong nỗi tha hương... Qua hơn 18 tác phẩm đã xuất bản trong và ngoài nước cũng như những bài thơ đăng rải rác trong những báo in cũng như những báo trên Net, Luân Hoán khai phá không thiếu đề tài nào. Ðiểm đáng ghi nhận trong thơ Luân Hoán, là tình bạn lúc nào cũng được trân trọng, hết lòng, dù ở bất cứ thời điểm nào.

"bỗng nhớ cả trăm thằng bạn cũ
mỗi thằng phiêu bạt mấy mươi nơi..”

(Trên vuông chiếu đời ta - RHDR)

Bỗng nhớ, chợt nhớ, thèm nhớ… gần như trở thành thường trực nhớ của Luân Hoán.Trong chuyến về thăm tưởng không bao giờ sẽ có,vào năm 2002, anh "bất ngờ vào thăm trường cũ" để rồi ngậm ngùi:

"tôi nhìn trong nỗi bơ vơ
không thấy mà gặp thầy cô bạn bè"
(Bất ngờ thăm trường cũ - LRTLBT)

Tình bạn của Luân Hoán sâu là vậy, đậm là vậy. Không thấy mà vẫn gặp được, thật kỳ diệu. Bởi vì những người thân quen vẫn nằm trong tiềm thức.Trong lòng anh, trong cái Vuông Chiếu, mà lúc nào Luân Hoán cũng cảm thấy chật. Hình ảnh bạn bè như ánh đuốc soi hướng đi của nhà thơ trong chân tình lan rộng: bạn học, bạn đồng đội, bạn văn nghệ, bạn đồng nghiệp, bạn xã giao… Trong mọi giao tình , dẫu thân thương trở thành kỷ niệm, Luân Hoán vẫn giữ khoảng cách tương kính , thân mật : tôi muốn thở vào môi hai đứa bé, nhưng ngại buồn lòng người quá cố, không nên. Hãy lặng nghe chữ "không nên" vang dội. Gần vài thập niên sống nơi hải ngoại, hấp thụ văn hóa tây phương, tấm lòng Luân Hoán vẫn thể hiện qua những vần thơ thật gần với "không nên" khiêm nhường đáng qúy của tâm lòng người Việt đúng nghĩa của nó. Thời gian làm nhiều đổi thay nhưng tình bạn trong Luân Hoán vẫn vậy, vẫn bao la,vẫn chân chất. Ngoài những bài thơ rời , rải rác trong nhiều thi tập như Ngủ Trên Đồi Xanh, Gọi Tên Bạn Bè, Mừng Nghiêu Đề Đến San Diego Cali, Phúc Thư Châu Văn Tùng, Bài Mừng Nguyễn Đông Ngạc Thuận Buồm Xuôi Gío vv...Luân Hoán còn ấn hành một tập thơ để nhắc nhở với bạn những kỷ niệm đã may mắn có được. Tập thơ này mang tên, đúng với nội dung của nó ‘Nuôi Thơm Chùn Kỷ Niệm Xanh’ Và những người hiện diện trong thi phẩm này gồm :Ðặng Văn Hải, Hoàng Anh, Châu Văn Tùng, Hoàng Trọng Bân, Nguyễn Văn Pháp, Nguyễn Lập, Nguyễn Văn An, Nguyễn Văn Tám, Ðặng Văn Ngoạn, Nguyễn Văn Xuân, Hà Nguyên Thạch, Khắc Minh, Lê Vĩnh Thọ, Vĩnh Ðiện, Bắc Phong, Bùi Bảo Trúc, Chân Phương, Lâm Chương, Du Tử Lê, Dương Kiền, Dương Quốc Chỉnh, Ðinh Cường, Ðỗ Quý Toàn, Hoàng Phúc, Hoàng Chiều Nhân, Hoàng Xuân Sơn, Hồ Ðình Nghiêm, Hồ Thành Ðức, Khánh Trường, Kiệt Tấn, Lê Tấn Lộc, Lê Quang Xuân, Lưu Nguyễn, Lưu Trọng Hồ, Mai Bá Trác, Nguyễn Văn Ba, Nguyễn Ðông Ngạc, Nguyễn Minh Ðức, Nguyễn Tăng Chương, Nguyễn Tấn Hưng, Nghiêu Ðề, Phạm Nhuận, Phạm Ðình Cường, Phan Ni Tấn (ND), Song Thao, Song Vinh, Quỳnh Mi, Trang Châu, Trần Hoài Thư, Trần Văn Khê, Trịnh Viết Ðức, Trịnh Công Sơn, Trịnh Cung, Thái Tuấn, Võ Kỳ Ðiền, ViVi, Viên Linh, Võ Ðình, Vũ Ngọc Hiến, Triều Hoa Ðại, Phan Xuân Sinh, Đynh Hoàng Sa, Nguyễn Nho Sa Mạc, Hà Nguyên Thạch, ... cùng những khuôn mặt một thời tại các trường Hoàng Diệu, Phan Chu Trinh Ðà Nẵng, như Nguyễn Chí Thiệp, Thung Coco, Hảo, Trần Công Viên,Khiết, Vũ, Phan Quảng, Trần Lục, Nguyễn Văn Thơ, Trần Hữu Chí...tất cả đều hiện diện mênh mang trong nỗi nhớ. Người đọc đã thú vị, tôi nghĩ, người được nhắc nhở, gợi nhớ càng thú vị hơn. Bởi một chút kỷ niệm nho nhỏ đủ dựng lại cả một thời. Thử đọc một số đoạn trong “Nuôi Thơm Chùm Kỷ Niệm Xanh”:

Với Bùi Giáng : Buồn chân đặt đít bên trời, Anh đâu có biết tôi ngồi kề bên, Đang rình từng ngón tay tiên, Chờ xem hoàng thượng nhập thiền khai thơ. Với Châu Văn Tùng : Mấy mươi năm ăn chực mày.Cà phê, thuốc lá, thịt cầy, ruợu, hoa. Quốc nạn đành lạc bạn gìa.Lấy ai ăn chực xót xa của mày ?(xin chú ý các chữ ăn chực xót xa). Với Hồ Thành Đức : Ghé nhà hiền hữu năm kia.Lai rai chim mía uống bia, nói đùa. Nắng mưa trăn trở bao mùa. Thời gian quả thật chịu thua chân tình. Với Kiệt Tấn :Anh bốn chai, tôi hai chai.Tôi say, anh tỉnh , cả hai cùng buồn. Ngó nhau chỉ biết cười suông. Chúng ta mà chẳng ai thương, phí đời !. Với Lê Ngộ Châu, báo Bách Khoa Sài gòn trước 1975 : Tôi hơn anh một chữ C.Thua một dấu mũ nằm kề chữ O. Nhìn ảnh anh mới gởi cho. Thấy trong đôi mắt được tự do buồn !. Với Lê Vĩnh Thọ : Bài thơ mày phúng điếu tao. Lâu lâu đọc lại nao nao xót lòng. Lệ Gìa dành dụm bao năm. Dám đâu phung phí, nhưng không giữa đành.Với Mai Thảo : Vác thân qua tới xứ người.Anh chào mừng một đôi lời, khoẻ ra. Cõi Văn anh vẫn tà tà.Kính anh một chén rượu hoa vô hình . Với Phạm Ngọc Niên : Dách, thùng, cù lũ cũng thua. Cái khe cửa hở gío đưa Tam Kỳ.Chẳng hay bạn sùng đạo chi ?Bốn mùa tâm nguyện chân qùi trước hoa . Với Phạm Duy : Gặp anh ở nhà Đỗ huynh. Anh nói như hát, hết mình, thảnh thơi.Hình như giọt tuyết đang rơi.Cũng xôn xao ngưỡng mộ lời tâm ca. Với nhà thơ “anh biết em đi chẳng trở về”… Thái Can : Ngồi cho thi sĩ nghe tim.Thấy mắt bác sĩ lim dim, giật mình.Biết đâu trong phút vô tình. Bệnh nhân bị bác sĩ tìm ra thơ.Với Trịnh Công Sơn : Xương vai cụng với vai xương.Đứng phơi mặt giữa lòng đường tuyết bay. Chia đều hơi ấm hai tay.Cả hai, khoảnh khắc,thơ ngây vô cùng. Với Trần Phong Giao, người chăm sóc tạp chí Văn ở Sài gòn trước 1975 : Vô duyên chưa được gặp anh.Làm sao có kỷ niệm hành hạ tôi ? ‘Tình thân’ anh gói trong thư.Thời xa xưa vẫn hình như thở hoài..Với cô Bích Xuân bên trời Pháp : Gởi cho năm đóa hồng gai . Thách tôi tìm cánh Xuân đài cát Xanh.Phong lưu, hòa sảng bẩm sanh.Nên phong luôn ngũ ái khanh một lần. Với Cao Thoại Châu : Cùng trong diện tích bài thơ. Hai ông dại gái phất phơ trách đời.Mười mấy năm lạc cuộc chơi.Lưng thơ vẫn cõng tình người trồng thơ ?. Với Ðinh Cường : Phóng tay vẽ nụ hoa đào. Vẽ nhầm thi sĩ ngọt ngào ướm hoa. Tôi nhờ vậy được lân la. Vào thăm từng ngón tài hoa chân tình. Với Ðặng Văn Hải : Kết bè đảng từ lớp ba. Ðánh bi, đá bóng, độ gà, lang thang. Ðã nhiều bận muốn đầu hàng. Lòng anh choàng cánh tay vàng đỡ lên . Với Ðặng Tiến : Gởi lời thăm nắng thăm mưa.Nhờ xin bè bạn năm xưa tấm hình.Anh mang qua đủ chân tình.Ðọc thơ thấy nước mắt mình gặp nhau. Với Hà Nguyên Thạch : Sát vai ngồi dưới hiên người.Cành cây khuya vọng tiếng cười vô danh. Tàn quân thuốc lá nằm quanh. Vỏ trứng vịt lộn sắp thành hư vô. Với Hoàng Quy :Hăm chín tháng ba bảy lăm. Chia tay nhau tại Ngã Năm dặn rằng : Thằng nào sống , phải nhớ ăn. Thêm tô Mì Quảng cho thằng chết đi .Với Khắc Minh : Xe thồ dừng giữa sân trưa. Nhói vai, rơi nạng, mày đưa tay quàng. Cắn môi, sao lệ cứ tràn ? Ta chưa tử trận, bạn vàng khóc ai ? . Với Ngô Phước Hạnh : Rủi chừ vơ vẩn nhớ ai . Anh nào thay tớ tìm sai cho nàng ? Mỗi lần phải ghé ngân hàng. Khi không mà chợt bàng hoàng chiêm bao.Với Nguyễn Âu : Bạn là người thứ ba. Xử lý thường vụ cho tôi thăm nhà. Tại sao bắt chước tà tà. Cho thân hảo hớn hóa ra đất vàng ? .Với Nguyễn Hải Bình , cha đẻ thuế kiệm ước một thời: Ðến nhà anh, ngồi làm thinh.Không ăn, không nói như rình rập ai. Quả nhiên anh đoán không sai. Tôi đang rình đống tuyết ngoài hành lang. Với Nguyễn Tấn Hồng, một thời tổng trưởng :Hôm xưa đái vất bên chùa. Gặp ông bác sĩ hay đùa , dũa luôn.Lỡ rồi, đành phải cười suông.Thơ làm, tôi chịu thập phương tha giùm…. Cứ như thế hình ảnh kỷ niệm nào của Luân Hoán, cũng đẹp cũng đáng trích dẫn nhưng diện tích một bài lan man như thế này vốn có hạn. Tôi xin dừng lại để kể vài câu đối thoại giữa hai cha con trong một chuyện ngụ ngôn của Pháp : Có người lính về thăm cha. Trò chuyện một lát người con "xin phép cha để đi thăm người bạn". Người cha nhìn con trìu mến bảo "như vậy là con hạnh phúc lắm vì con có người bạn. Trọn đời cha vẫn chưa tìm được bạn". Luân Hoán, với số bạn đông đảo kể trên (mà danh sách, có lẽ,  vẫn còn thiếu sót), mỗi hình ảnh đượm nét thân thiết trong từng lời thơ, có làm nhà thơ hạnh phúc hay bóp mạnh trái tim những phút "Ðưa Nhau Về Ðến Ðâu".

Với Luân Hoán, bạn bè không phải đùa giỡn, nhưng là thân thiết của tôn trọng và chí tình cùng tất cả. Không bao giờ có sự phân biệt thân sơ. Với những bạn vàng đang còn ăn ở với đất trời, nhà thơ nâng niu gìn giữ. Với những bạn vàng đã ra đi, nhà thơ luôn tưởng nhớ hoài niệm . Anh xem thơ anh như những cổ quan tài . Và đã dành cho những Trần Mỹ Lộc, người sĩ quan hy sinh ngay trong trận đánh đầu tiên của đời binh nghiệp, cho Huỳnh Bá Dũng, người sĩ quan bị bắn hạ ngay trước thềm cửa nhà anh (mời hãy đọc hai bài này trong tập Viên Đạn Cho Người Yêu Dấu). Những cổ áo quan bằng ngôn ngữ như vậy cũng đã dành cho những Nguyễn Khắc Ngữ, Trịnh Công Sơn, Nguyễn Đông Ngạc…Có những cái chết của bạn hữu làm cho nhà thơ xót xa, thầm thì: " Bây giờ chỉ còn nước mắt và tao, trong con đường bao la kỷ niệm". Có những cái cái chết của bạn hữu làm nổi bậc những cay đắng, như cái chết của Thiếu tá Thẩm phán Hồ Minh, người được đề tặng, tưởng nhớ trong bài “ Ngủ Trên Ðồi Xanh” : Mười mấy năm học luật.Chưa vào đâu, thấm đâu. Bây giờ lên rừng núi. Anh học nghề chăn trâu…Giáo điều xin gắng thuộc.Ðạo đức chớ ngậm ngùi.Bình tâm như cây cỏ. Hạnh phúc thay điếc đui !…Cả đời chưa sáng mắt. Sao anh bỏ nửa chừng?(HTVN).

Có những cái chết chợt lóe trong thơ Luân Hoán một chút oán hận, tuyệt vọng: ..Ta trở lại đồn, qua xóm cũ. Rút colt bắn lẫy cái lu sành. Nước tràn, lu vỡ, trời, ta khóc.Bóng bạn chập chờn đóm lệ xanh…Uống đi em út sao buồn vậy. Hớp này đãi bạn, hớp phạt ta. Mực khô dai nhánh ? ồ, ngón út.Máu rỉ hay là mắt ta hoa ? Nam ơi Ðức Phổ trưa nay nắng. Biển lặng ngồi không, xót phận mày. Ngày mai nhổ trại lùng Ðức Phụng. Ðến lượt ta hay đứa nào đây ?(CƠÐÐTT)

Ngoài ra Luân Hoán còn thử “ Ðưa Ðám Những Bạn Vàng Còn Sống” dí dỏm như :

Vậy là , bạn chết khỏe re.Hai bàn tay duỗi so le bên sườn.Cái miệng rộng, cái cằm vuông.Vẫn nằm dưới mũi bình thường, bên môi. Và con chim rất ham chơi, Hình như cũng rất thảnh thơi mơ màng…mười mấy năm lộng lẫy qua.Làm thầy, làm thợ, làm cha, làm tù.Từ nhân cách đến con cu.Chợt chìm chợt nổi trên mu cuộc đời. Kể ra cũng sướng quá rồi…

Bạn không mắc bệnh ung thư.Cũng không thuộc dạng ruột dư, đái đường. Chỉ vướng cái chứng dị thường.Lục phủ ngũ tạng yêu thương xuề xòa. Nguồn hương, khe suối, mạch hoa.Cấy thơ cất rượu tà tà rong chơi.Chẳng ngại ma, ngán chi người.Ðời khen cũng khoái, đời cười cũng vui…Sống không làm nụ ca dao.Chết, không lẽ biến thành sao trên trời.Bạn nằm chết,tuyệt lắm rồi. Cội tình lơ lững mộ đời góc riêng…

Bạn đọc không rõ hai người được tiễn chân trên là ai. Bài thơ này được in trong tập “ Cỏ Hoa Gối Ðầu” . Dưới mỗi đoạn có để trong ngoặc số 1 và số 2, có lẽ, cốt để ghi chú tên người được đề cập, nhưng lại không thấy ghi. Hai bạn của nhà thơ hẳn đã nhận ra mình ?

Nói về tình bạn trong thơ Luân Hoán, mà hạn chế trích dẫn thì thiếu thú vị . Nhưng trích dẫn thì chi bằng đọc cả tập. Chỗ ngồi của bằng hữu là cõi thơ Luân Hoán. Cõi thơ đó đã được nhà thơ xem như một Vuông Chiếu. Ước mong rằng cuộc sống tiếp tục thỏa mãn trông mong của một người có tình :

…Thôi nhé, thôi đành yên phận vậy.Nằm Buồn vơ vẩn viết bậy chơi.Tình dài giấy đắt in chi thấu.Viết để mà chơi, viết đốt chơi. Mai sau ta lỡ thành thi bá. Dẫu chết, hậu sinh cũng bắt ngồi. Nhớ để cho ta vuông chiếu rộng. Ta mời bè bạn của ta luôn. (RHÐR)

Song Vinh

===============================================

Chú thích:
Những câu chữ nghiêng là thơ Luân Hoán. Những chữ trong ngoặc kép ("..") là tên các tập thơ LH đã xuất bản