Từ Một Bất Ngờ Lý Thú,

Nhớ Một Thời Ðược Mê Gái

Trương Ðức Thủy

Lê Hân thân mến ,

Trong lần hội ngộ Phan Châu Trinh niên khóa 64-65, lần đầu tiên sau gần bốn mươi năm, tại Miền Nam California , Hoa Kỳ , bạn đã ưu aí tặng tôi tập thơ “ Tình Thơm Mấy Nhánh” của bạn ,và cũng lần đầu tiên bạn cho biết : nhà thơ Luân Hóan là anh ruột của bạn , thật là một bất ngờ lý thú . Trong bầu không khí xôn xao chào hỏi , hàn huyên tâm sự của những ngươì bạn cùng trường , cùng lớp tái ngộ sau nhiều năm tháng xa cách và dâu biển, tôi cố nén niềm cảm xúc , dù rất muốn nói to với bạn : Tôi là ngươì hằng yêu mến và mê thơ của anh bạn - nhà thơ Luân Hoán - dù chưa một lần gặp mặt .

Lê Hân thân mến ,

Hôm nay , viết cho bạn để giải bày niềm aí mộ lâu dài đó của tôi với nhà thơ Luân Hóan .

Là một bạn đọc, lẽ ra tôi nên gởi những nhận xét này đến thẳng anh Luân Hoán, nhưng vẫn thấy có đôi chút ngần ngại, nên tôi gởi đến bạn, chắc chắn bạn sẽ chuyển tiếp hộ.

Tôi cũng muốn được nói rõ, đây không là những lời phân tích , nhận định, phê bình, đánh gía.. vì những công việc này nằm ngoài sở trường và thói quen thưởng thức văn, thơ của tôi .

“Nhớ năm hết tuổi mười ba,

Cái lòng đã muốn lân la cái tình …”

(Ta Phỏng Vấn Ta - Ngơ Ngác Cõi Người)

Ở cái tuổi mười ba , mười bốn của bọn mình , cái tuổi thay da đổi thịt . Cùng những sợi lông măng trên mép có màu đen đen , tâm hồn bỗng vu vơ thương nhớ những bóng hình chợt thấp thoáng bên đời . Vì thế, Lê Hân đã làm thơ và tôi cũng tập tểnh làm những vần thơ yêu vụng dại. Trong lúc ấy, anh Luân Hoán đã là người vững vàng trong trò chơi này rồi. Tôi còn nhớ , lúc bấy giờ , nói đến đám học sinh trường Phan Châu Trinh hay nói về chuyện văn nghệ, văn gừng của Đà Nẵng, nhiều người thường nhắc đến Luân Hóan . Bởi vì, tuy ở tỉnh lẻ, nhưng anh có mặt trên một số tạp chí văn học tại thủ đô Sài Gòn như Văn , Văn học , Mai . Thời Nay, Ðối Diện, Thái Ðộ...

Nhà tôi ở Chợ Mới , gần hiệu sách Hoa Mai ,trên đường Trưng nữ Vương.Tôi vẫn thường lân la đến đây để đọc baó cọp . Lật trong các tạp chí mới ra, tôi thường bắt gặp thơ Luân Hóan . Lâu lâu cũng thấy có thơ của Nguyên Thanh ( thầy Thanh dạy toán lớp bọn mình ), hay thầy Trần Ðại Tăng dưới bút hiệu Trần Hoan Trinh , cùng những tên tuổi khác của đất Quảng như : Nguyền nho Nhượn ,Nguyễn nho Sa Mạc . Vũ Đức Sao Biễn , Phương Tấn ,Yến Nguyên Thanh, Chu Tân,Tần Hoài Dạ Vũ ,Hoàng Lộc , Đynh hoàng Sa , Đông Trình , Hoành Thị Bích Ni, Huy Giang ....Nhưng thú thật với Hân , tôi vẫn hăm hở tìm đọc thơ của anh bạn. Có thể Hân sẽ hỏi : “ Tại răng ?” , “ tại sao zậy ?” . Chắc có nhiều lý do. Nhưng lý do cụ thể nhất, đó là sự giản dị trong suy tưởng , trong cả cách viết của anh Luân Hoán. Nhiều người cho rằng anh nói ra thơ, thở ra thơ. Theo tôi, ai làm thơ mà chẳng vậy . Anh Luân Hoán chỉ khác ở chỗ : thơ hình như lúc nào cũng ở sẵn trong người anh, ngay cả trong túi áo, túi quần, và quan trọng là anh tiêu pha thơ không dè sẻn. Với tôi, thơ Luân Hoán thường gãi đúng vào những chỗ ngứa tình cảm của mình. Từ cảm thông đến việc ‘ bắt chước’ khá dễ dàng. Bởi cùng là một đám nòi tình như nhau cả. Hân thì làm thơ đầy mơ mộng , như bài “Tình thuở mươì lăm :

“ Ta một thuở ngồi mơ trong lớp học ,

Nhìn con chim mới ghé hành lang,

Nắng trong veo tuồng như ai mới lọc

Vưà mon men sà xuống đậu cạnh bàn ...

……………………………………………

Em một thuở hành ta như vậỵ

Chiều theo chiều ta theo những trang thư…”..

(Trong Tình Thơm Mấy Nhánh của Lê Hân)

Còn tôi , tuy làm thơ chưa đạt , nhưng mang trong ngươì căn bệnh Mê gái thật tuyệt hão. Chính căn bệnh trầm kha nầy đã làm cho tôi yêu mến và cảm thấy rât gần gủi vơí anh của Hân , nhà thơ Luân Hoán . Anh Luân Hóan yêu tất cã ngươì đẹp cùng thời với anh ở Đà Nẵng , có thể vậy. Tôi cũng yêu , cũng mê tất cả các cô gái cùng lứa với bọn mình . Chỉ khác một điều là Anh Luân Hóan mê gái và làm những bài thơ tuyệt vời, dễ thương. (Không biết anh làm thơ có để tặng người đẹp hay không ?. Hình như có, anh thú nhận mà : Làm thơ để chạy nhật trình, đề tặng em để lừa mình đó thôi -Mời Em Lên Ngựa). Còn tôi , hơi vụng tay , nên ăn ké , ăn gian , cứ tự nhiên như người Hà Nội , xem thơ anh như những lời mình nói ra vơí người đẹp , riết thành ra lẫn lộn, thấy thơ anh là lời chính tâm của mình. Sự thân quen không còn khoản cách , dù chưa một lần gặp mặt .Tôi đã thuộc nằm lòng , những câu rất đáng nhớ đời :

Rập rình qua ngõ Minh Xuân

Liếc cho đỡ nhớ giải lưng lụa vàng

…………………………….

Thắc thỏm qua ngõ Như Thoa

Vòng cung Độc lập nối qua Bạch Đằng .

……………………………

E dè qua ngõ Trân Châu

Cây vông đồn đứng phía sau nhắc chừng

……………………………

Lò dò qua ngõ Bích Quân...

Gíu bàn tay ở túi quần, đăm chiêu..

( Bích Quân là chị của Khải , học lớp bọn mình)

.....................................

Mon men qua ngõ Thu- Hà

dẫu lơi chân đạp cổng nhà cũng qua

....................................

Tà tà qua ngõ Thúy Oanh

một gian cư xá long lanh mắt cười

....................................

Bâng khuâng qua ngõ Aí Cầm

chợ Cây Me ngó, thì thầm trên vai

...................................

( không biết lúc đó có thi sĩ Thái Tú Hạp ngồi trong nhà không ??)

Lờ khờ qua ngõ Diệu Minh

Trèo tường sân vận động nhìn mây bay

....................................

Lừng khừng qua ngõ Phước Ninh

Lolita hiện hiển linh, cười cười

....................................

Buồn buồn qua ngõ Mỹ nhân

Quý Phẫm , Thanh Trúc , Ỷ Vân , Bích Hà

Xuân, Ðông , Hồng , Phú , Phước , Nga …..

……………………………………………………..

Ôi thôi ., không có ngõ nghếch nào trong thành phố Đà Nẵng mà nhà thơ đa tình Luân Hóan không lò dò ,e dè , mon men , tà tà , lừng khừng ,bâng khuâng dạo bước .Vào cái tuổi “Cái lòng đã muốn lân la cái tình, đêm đêm nằm ngủ một mình,trùm chăn mà tưởng tượng hình bóng ai...” Luân Hoán đã tự phụ : ‘ mỗi ngày một thấy bãnh trai, lòng phơi phới ngát hương lài, hương cau” và khoe khoang cái gia tài người yêu của mình :“một cô ươm triệu hạt sầu, một cô góp lệ làm giàu cho thơ, một cô thu vén dại khờ, một cô cù rũ phất phơ giang hồ,một cô...tiếp nối một cô..tính ra lố nhố cả lô hoa hồng”, để rồi tự thú : “lòng ta lúc bỗng lúc trầm, lúc êm ái, lúc bềnh bồng sóng chao, em tàn theo giấc chiêm bao, em tan theo giọt mưa rào trên vai...”(Ta Phỏng Vấn Ta- Ngơ Ngác Cõi Người) . Còn tôi, chẳng khác gì mấy, cũng đêm từng đêm , chiều từng chiều , tôi cũng mon men , e dè, lò dò, thấp thỏm , tà tà , lờ khờ , bâng khuâng …qua ngõ Quỳnh Cư , Quỳnh Chi , Minh Chỉnh , Minh Chi , Tiểu Hương , Cẩm Lai . Diễm , Ngoc Ánh . Phước Khánh , Lệ Hà , Lê Hương , Minh Phượng , Thái Thu ,Thu Thảo , Nguyệt Tần Mai thị Quỳnh , Thanh Tâm ,Kim Anh...Ðể làm gì ? thì chỉ để nhìn một chút cho đỡ “vã” , về nhà dễ ngủ, và đọc thơ của anh Luân Hóan thay tên ngươi đẹp của riêng tôi vào . Đôi khi tôi tự hỏi , và cũng thầm hỏi nhà thơ Luân Hóan “Yêu NGƯỜI mà NGƯỜI có yêu ta không ?? .Trong một bài thơ, anh Luân Hóan đã ẫm ờ trả lời “Người TÔI YÊU ở tứ tung , Mà sao chẳng thấy một người YÊU TÔI “ Who care !!?? ….

Hân ơi ! Mê gái có phãi là có tội không ? Tôi nghĩ là không tội tình chi cả , thấy con gái đẹp thì mê , thích chiêm ngưởng , nhưng không dụ dỗ , lường gạt ai , thì Chúa , Phật đâu có bắt tội , phải không Hân , mà Hân hình như cũng mắc phải bệnh nầy.

Có mẫu chuyện nho nhỏ nói cho Hân nghe , mà tôi nghĩ cũng không có gì phạm thương .

Nhà thơ Thái tú Hạp , người tôi thường gọi là ( ngươì tù hào hoa ). Người ta thường gọi Lính hào hoa , chứ không ai gọi Tù mà hào hoa bao gìờ . Hào hoa sao được trong cái đói, cái khổ của kiếp tù . Nhưng anh Hạp là ngươì tù cải tạo hào hoa thật, vì phong cách sống rất thơ của anh trong tù . Anh ấy có bật mí cho tôi biết : Ông Cụ của anh Luân Hoán và Hân là vị thuyền trưởng nổi tiếng hào hoa , chỉ huy đến bốn chiến thuyền. Là con của Thuyền trưởng bốn thuyền ( chữ của Công Tử Hà Đông ), hèn chi mà ngươì thơ không hấp thụ cái đa tình sao được .

Muà hè 1965 , tôi bỏ trường , bỏ lớp để vào Quân đội . Đà Nẵng chỉ cưu mang tôi vỏn vẹn có bảy, tám năm . Thời gian không dài ,nhưng là thời gian đầy hoa bướm của một đời người . Trên bước quân hành , tôi nhớ về Đà Nẵng khôn nguôi . Trong hành trang của người lính trận, tôi có duyên giữ được một số bài, không nhiều, nhưng lượm đủ từ nhiều thi phẩm Về Trời , Trôi Sông , Chết Trong Lòng Người, Viên Ðạn Cho Người Yêu Dấu...Như Hân biết đó , tôi tình nguyện phục vụ trong binh chũng , luôn luôn hoạt động trong lòng địch, sau hậu tuyến địch . Thầy trò mươi người . Ðôi lúc cả tuần lễ không đươc sữ dụng tiếng nói , chỉ dùng thủ lệnh , cô đơn và cô đơn cùng cực . Những vần thơ Luân Hoán như là những viên thuốc an thần giúp xoa dịu nỗi cô đơn, và nhớ về Đà Nẵng một thời dấu yêu :

Ngươì tôi yêu ở LẦU ĐEN

Cây cao lá rậm ánh trăng khó vào

Trèo rào, tôi lén dán thơ

mạch tình dẫn những đường sao đi về

......

( Lầu ĐEN , gần cổng xe lửa , đường Nguyễn Hoàng , có người đẹp tên Trâm( Trâm lầu đen ??)

Người tôi yêu ở Thanh Khê

quanh năm cát nóng mây che hãi triều

…..

Người tôi yêu ở Thanh Bồ ,

ngân nga thánh nhạc vút cao nhà thờ

……

Người tôi yêu ở tứ tung ,

Phước ninh, Thạch gían ,Khuê trung, Tam Toà ,

Hải châu , An Hải, Xuân Hoà ……

Ðó là những người Luân Hoán yêu . Còn ngươì tôi yêu ( thì ) ‘ ở Cống Mê linh , Đêm đêm thắp nến nguyên trinh đợi chờ’ ,và ‘Người tôi yêu ở đường Đống Đa..’ ‘Ngươì tôi yêu ở Hoà Cường ...’ Nhớ thì nhớ rất nhiều nhưng hồn thơ không dám đến vì súng thù rất vô tình .

Tôi được tin anh Luân Hoán vào Thủ Đức sau tôi vài khóa . Ra trường anh chọn về Sư-Đoàn 2 Bộ Binh . Ðịa bàn hoạt động : Tỉnh Quãng ngãi . Tôi thật sự lo cho an nguy của anh . Quảng ngãi là mặt trận gai lửa , là quê hương của Ông Phạm văn Đồng ( thủ tương miền Bắc) . Nghe qua các câu vè sau đây , Hân có thể hình dung được phần nào sự khốc liệt “Ai muốn huy chương thì về Thạch Trụ , Ai muốn đ… thì về Nghĩa hành”...Thạch Trụ là phần đất dành cho những ngươì lính thứ thiệt , muốn ngực đầy huy chương , không phải là nơi dành cho nhà thơ .“ Mộ Đức đi dễ , khó về ,Năm người nạng gỗ, năm người phơi thây ….” Nghe mà ớn óc phải không Hân ?. Vùng đất khủng khiếp như vậy mà anh Luân Hóan đã tìm đến trong tư thế :

“Hai mươi tháng chạp đi tìm giặc,

Mộ Đức , Nghĩa Hành , lội nhởn nhơ,

Súng lận lưng quần cho có chuyện,

Mắt đầy cỏ lá, hồn đầy thơ ...

(Cảm Ơn Ðất Ðá Trổ Thơ...)

Thế có chết không cơ chứ ??!!

Một chiều hè năm 1969 , đơn vị Biệt kích chúng tôi đang về nằm nghĩ dưỡng quân tại thị trấn nhỏ Đông –Hà , thì nhận được tin nhà thơ Luân Hóan đã gởi lại bàn chân trái trên chiến trường Quảng ngãi .Trong bữa nhậu hôm đó , có vài ngươì bạn lên tiếng thương tiếc cho Luân Hóan , nhưng sao lòng tôi bỗng thanh thản kỳ lạ. Hân ạ . Có thể tôi mừng cho anh .Tôi nghì Đời còn thương anh , còn mỉm cười với nhà thơ đa tình .Hân biết không ? Đời người lính trẻ như bọn mình , sợ nhất hai điều .Nếu phải chết thì xin chết , xin đừng vấp phãi một trong hai điều nầy : Mất Bộ Đồ nghề và Khiếm thị .Mất bộ đồ nghề thì thành Thái giám , đời còn gì là thú vị để sống . Khiếm thi , thì làm sao nhìn gái đẹp , nhìn hoa lá cỏ cây , trăng sao, mây nước , thế thì sống làm chi ?. Tôi có ngươì bạn , đại úy Biệt Động quân Hồ Trọng Tùng ( ca sĩ Hoàng Tùng ) chỉ bị vết thương nhỏ ở lông mày , mà mù đôi mắt , sau 1975 tự tử chết . Lúc nghe anh Luân Hoán về sư đoàn 2 BB, tôi rất lo , nơi đây nổi tiếng mìn bẩy và du- kích . Trong các loại mìn , địch thường dùng loại mìn ba râu , mìn con cóc … Đặc biệt mìn con cóc , khi dẫm phãi , nó sẻ nhảy lên ngang Hạ bộ và nổ, rất dễ lấy đi bộ đồ nghề . Chính chiến trường Quảng ngãi đã cướp mất Quách Ẩn , học lớp mình (đạp phải mìn ) , Bạn Phan xuân Sinh cũng gởi lại nơi đây bàn chân phải . Nhà thơ Chu Tân một bàn chân, không nhớ trái, hay phải. Bạn Trần thi Vân thì gởi luôn một cặp cho đủ đôi …..Anh Luân Hoán không mất Bộ Đồ Nghề , nhằm nhò chi khi chỉ rụng một bàn chân trái . Anh còn đầy ắp trái tim thơ . Một đôi mắt sáng nhìn ngươì đẹp. Như vậy coi như anh còn mọi thứ . Ðiêù quan trọng là anh thanh thản trả xong nợ tang bồng . Anh có quyền ngẫng cao đầu . Anh vần còn tràn đầy phong độ của chàng kỵ sĩ .

“ Dẩu mỏi mòn qua trăm đường lối cũ

Vó ngựa ta còn thở, vẫn còn phi ,

Mông em nở và cặp chân rất điệu

Khép càn khôn vào giữa nhụy xuân thì …

(Mời Em Lên Ngựa)

Mười năm cải tạo, dĩ nhiên thời gian nầy tôi không có tin tức gì về anh Luân Hóan .Khi về với nhà tù lớn ngoài xà hội , tôi cũng không có tăm hơi anh.Tôi cứ nghĩ dại : Có lẽ anh đã bị cuốn trôi trong cơn Hồng thủy ? Tôi sống vất vưởng , lê lết qua nhiêù nghề để kiếm sống như : Xe thồ , xích lô . sửa , vá xe đạp ...Bỗng một hôm tình cờ đọc được vài bài thơ anh , Mừng là anh còn trên trái đất khỗ đau nầy .

“Mời anh qua Mỹ thị

Mời chị lên Hoà cuờng

Xe tôi vừa thay lốp

Ðảm bảo đi đường trường …”

(Hơi Thở Việt Nam)

“Đổi đời ta đạp xích lô ,

chở em đôi bận đâm vơ vẫn buồn

một hôm trời đất dễ thương

riêng ta ngớ ngẩn lộn đường liên miên

em cười chúm chím, tự nhiên

vô âm mà dội đảo điên tâm hồn

lộn quanh mấy nèo Sài gòn

thấy ta chợt mất chợt còn đời ta

Đổi đơì ta ngồi sửa xe ,

Ngã ba mượn bóng cây me hành nghề ……”

(Hơi Thở Việt Nam)

.

Thì ra trong hoàn cảnh nào anh Luân Hoán cũng nói lên được tâm sự tôi đang mang , như thế thì làm sao tôi không mến yêu thơ anh cho được !

Hân thân mến ,Có rất nhiều bậc trưởng thượng trong làng thơ nhận định , phê bình , ca ngợi nhà thơ Luân Hoán , nhưng chưa nghe ai nói đến những đoản văn của anh . Có lẽ thơ tiêu biểu cho cái tên Luân Hoán hơn văn . Riêng tôi đã đọc một số bài văn xuôi của anh và cũng say mê thích thú . Ví dụ “; Về Một Nơi Chôn Nhau , Cắt Rún” , “Tiên phước Một Nhánh Ấu Thơ Tôi”... Tôi thích nhất là bút kí “Cuộc Hành Quân Ðầu Ðời Một Chặng Ðường Binh Nghiệp” . Anh diễn tả rất hay và rất đúng phong cách ngươì lính mới , lần đầu tiên xung trận , giữa tiếng đạn thù - dù người đó là Ông Chuẩn uý Trung đội trưởng .

“Chúng tôi vừa kịp tiến tới bìa vườn , con đất Xuân Phổ đã mở miệng bằng những tiếng nổ khai hoả ..Tôi ngã úp mặt xuống đất , vưà dụi mắt vưà bò….Khẩu Carbin được tôi nắm đầu kéo theo,không phù hợp với chiến thuật Bò dưới hỏa lực học trong quân trường , Tôi hốt hoảng trước những làn đạn ngùn ngụt bay qua đầu , tôi bò trở lại ….L .H” .

Đúng y chang ,không che dấu, không vổ ngực xưng anh hùng. Người lính lần đầu chạm súng đều có phản ứng “ Quáng gà” một lúc như vậy . Huống hồ gì đây là một nhà thơ .

Cũng trong bút kí nầy anh đã biểu lộ tình bạn , tình đồng đội một cách nồng nàn , chân thực “Chiếc băng ca đặt nhẹ lên mặt đất , khi tôi nhào tới . Không thể như thế được , trời ơi ! tôi thét to lên những tiếng kêu tức tưởi , không âm thanh , và ngã gục xuống bên thi thể nóng hổi của Lộc - Trần Mỹ Lộc ….LHoán “

Anh yêu thương đồng đội , quý mến bạn bè , một tâm hồn quảng đại :

“Bỗng nhớ cả trăm thằng bạn cũ

Mỗi thằng phiêu bạt mấy mươi nơi

(Rượu Hồng Ðã Rót)

Câu thơ nhẹ nhàng mà chứa đựng cả bao la thương nhớ bạn bè ,Tôi chợt nhớ đến hai câu thơ rất cảm động của Nhà thơ Vương ngọc Long , bạn lớp mình :

“Cúi đầu cảm tạ ơn người .

Tôi còn bạn hữu là đời còn vui”

Vương Ngọc Long

Hân thân mến , Có người cho rằng thơ anh Luân Hoán bi quan trong cuộc chiến , làm nản lòng chiến sĩ “...anh bây giờ là tên lính mù , Chỉ huy một trung đội điếc..(Viên Ðạn Cho Ngưòi Yêu Dấu).Nhưng chúng ta cũng hãy nghe anh nhận định về cuộc chiến “ Phiá giàu chủ nghĩa dân tộc, nhân bản , còn vụng về trong nổ lực thu phục quần chúng . Bên phục vụ, độc Đảng lại tỏ ra khôn khéo , xảo quyệt “ . Lớp trai trẻ thanh niên ra mặt trận , với hoài bão , giữ vững bờ cõi và bảo vệ tự do , nhưng bất hạnh thay khi gặp phải ngườì chỉ huy và cấp lãnh đạo bất xứng , xài xương máu chiến sĩ như tung tiền trên chiếu, trong canh bạc xì phé , không thương tiếc . Ai cũng có thể phẩn nộ , không riêng gì nhà thơ Luân Hoán . Tôi là người ái mộ giòng thơ Luân Hóan , mà tôi có nản lòng chiến đấu đâu . Tôi cầm súng chống Bắc phương cho đến giờ tan đàn, rẻ nghé .Xin xét lại danh từ phản chìến , ai đó đã gán cho Anh Luân Hóan .

Hân ơi ! Cho đến hôm nay - tôi xin nhấn mạnh là cho đến hôm nay - vì con tằm đến thác vẫn còn vương tơ , Anh Luân Hóan đã cho ra đơì mười bảy , mười tám thi phẩm , một gia tài thơ đồ sộ, thể hiện qua nhiều giai đoạn thăng trầm của con ngươì và đất nước , Xin chia xẻ niềm vui mừng cùng Hân , và xin cảm ơn Quê Hương Quảng Nam Đà Nẵng đã sản sinh , nuôi dưởng những nhà thơ thân thương , gần gủi ( dù là gần gủi trong tâm –

tưởng ) như anh Thái Tú Hạp ( bạn tù ) ,Vương ngọc Long ,Trần Trung Đạo ,Lê Hân...

và nhất là ngươì thơ yêu mến Luân Hoán , đã cho đời- vốn rất nhiều khổ đau , chia ly , tan tác - những dòng thơ diễm tuyệt .

Thân ái chào bạn

Trương Ðức Thủy

.