MỘT ĐỜI THƠ - LUÂN HOÁN

Trần Yên Hòa

          

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          Luân Hoán suốt một đời chỉ làm thơ, anh chưa viết văn bao giờ. Tôi chưa đọc anh một truyện ngắn nào (hình như chỉ có đọc một đoạn hồi ức nhỏ của anh viết về Phan Nhự Thức, khi hai người gặp nhau ở quân trường bộ binh Thủ Đức, đăng ở Hợp Lưu hay Khởi Hành gì đó), còn đọc Luân Hoán chỉ rặt thơ và thơ. Có thể nói, suốt đời anh cặm cụi, vì thơ, cho thơ, không mệt mỏi.

          Làm thơ từ thời còn rất trẻ, khoản năm 1960, lúc anh 19 tuổi, đến bây giờ, 2006, cũng đã bốn mươi lăm năm, đã là một đời rồi. Một đời làm Thơ, sống với Thơ, thì còn nỗi đam mê nào hơn ngoài Thơ ra. Có thể nói một câu kết luận xanh rờn là: “thật dễ nễ”.

          Luân Hoán tên thật là Lê Ngọc Châu, các bút hiệu khác: Châu Hải Châu, Cự Hải, Lê Bảo Hoàng, Lý Phước Ninh, Trần Gia Nam. Anh  sinh cuối năm Canh Thìn, vào ngày 10 tháng 01 năm 1941 tại Hội An, Quảng Nam. Định cư và trưởng thành tại Đà Nẵng từ năm 1953. Tốt nghiệp Khóa 24 Sĩ Quan Trừ Bị Thủ Đức. Tham chiến trong đơn vị Đại Đội 2, Tiểu Đoàn 1, Trung Đoàn 4, Sư Đoàn 2 bộ binh. Là một sĩ quan ở đơn vị tác chiến, Luân Hoán đã bị thương, mất một bàn chân trái ở mặt trận thuộc quận Mộ Đức, Quảng Ngãi vào cuối năm 1969. Anh giải ngũ về làm Tham sự Ngân Hàng Việt Nam Thương Tín tại Đà Nẵng.  Hiện định cư tại Montreal, Canada, từ tháng 2 năm 1985.

          Đó là đôi dòng tiểu sử của Luân Hoán mà tôi trích từ cuốn sách do anh gởi tặng: Tác Giả Việt Nam, một cuốn sách dày 776 trang, ghi tất cả các nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ, điêu khắc gia hải ngoại và một số tác giả trong nước. Tôi thử đếm ở trang mục lục, con số văn nghệ sĩ lên đến 1446 người. Đây là một công trình lớn của anh.

Anh cũng cho ra đời tác phẩm “Luân Hoán, Một Đời Thơ”, một  tập sách do nhiều thân hữu viết về Luân Hoán, khoản trên 50 thân hữu, là nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu phê bình văn học, viết về anh với những cảm tình nồng nhiệt nhất.

          Trong quyển Luân Hoán, Một Đời Thơ, trong phần mở đầu, anh viết với tấm lòng của anh như một dặn dò:

“Trân trọng cảm ơn, bạn văn, bạn đọc, bằng hữu. Xin được chia sẻ món quà này cùng tất cả những người thân yêu, lúc tôi đang ở giữa hai cõi âm dương. Luân Hoán.”

         Nói về Thơ, Luân Hoán đã cho ra đời 18 tập thơ, xin được kể ra như sau:

Về Trời (Văn Học, Sài Gòn, 1964)

Trôi Sông (Văn Học, Sài Gòn, 1966)

Chết trong lòng người (Ngưỡng Cửa, 1967)

Viên Đạn Cho Người Yêu Dấu (1969)

Hoà Bình Ơi Hãy Đến, (cùng Lê Vĩnh Thọ, Phạm Thế Mỹ)

Nén Hương Cho Bàn Chân Trái (1970)

Thơ Tình (cùng Khắc Minh) 1970.

Ca Dao Tình Yêu (cùng Khắc Minh) 1970.

Lục Bát Ca, (cùng Lê Vĩnh Thọ)ï, 1970.

Rượu Hồng Đã Rót, (1974).

Hơi Thở Việt Nam, Sông Thu, Hoa Kỳ, 1986.

Ngơ Ngác Cõi Người. (Nhân Văn, Hoa Kỳ),1989.

Đưa Nhau Về Đến Đâu (Sông Thu, Hoa Kỳ) 1989.

Cảm Ơn Đất Đá Trổ Thơ, Lòng Ta Hạt Bụi Vu Vơ Bám Hoài, (Kinh Đô, Hoa Kỳ,1991)

Mời Em Lên Ngựa. (Sông Thu, Hoa Kỳ) 1994.

Nuôi Thơm Chùm Kỷ Niệm Xanh (Thơ, Canada) 1995.

Cỏ Hoa Gối Đầu  (Sóng Văn, Hoa Kỳ) 1997.

Sông Núi Cùng Người Thơm Ngát Thơ. (Thơ, Canada) 2002.

 

          Tôi đã đọc phần tác phẩm của các tác giả Việt Nam, tôi chưa thấy ai có một số lượng Thơ, xuất bản nhiều như Luân Hoán. Các nhà văn có viết nhiều, nhưng mà Thơ thì chưa có ai in nhiều bằng anh. Mà đâu phải Thơ Luân Hoán nhiều mà không hay. Anh là một người làm thơ hay, xứng đáng được viết trước tên, hai chữ Nhà Thơ trân trọng.

          Dĩ nhiên Luân Hoán in thơ chỉ vì lòng yêu Thơ, đam mê Thơ, thế thôi. Bởi vì tôi biết, những tập Thơ in ra đều để tặng bạn bè, thân hữu hay bạn đọc yêu thơ, chứ không có một ý nghĩ gì về việc thu hồi tiền in lại, chứ đừng nói đến chuyện bán thơ có lời. Đó là một sự hy sinh đáng quý.

          Qua 18 tác phẩm Thơ đã xuất bản, có thể nói tất cả là Một Đời Thơ của Luân Hoán. (mà một đời, có ai làm nổi như thế đâu). Từ thuở đi học ở Đà Nẵng, đến khi lớn lên đi Sĩ Quan Thủ Đức, rồi ra đơn vị tác chiến thuộc sư đoàn 2 bộ binh, bị thương cưa mất một bàn chân trái, giải ngũ về làm ngân hàng, bị tù cộng sản, rồi theo gia đình đi định cư ở Canada. Suốt 18 tập thơ là một cuộc hành trình dài, hành trình Tình Yêu Và Cuộc Sống.

Thơ Tình Luân Hoán nhẹ nhàng, dễ thương, dí dõm như tuổi học trò của anh:

Lẵng Hoa Gởi Một Trường Xưa

… Nhớ Trần Cao Vân nghĩa là đang nhớ

Cái trống, trụ cờ, tiếng guốc trong hiên

Con chim sẻ nâu lọt vào cửa sổ

Nhánh tóc nhung run che mặt làm duyên

 

Nhớ Trần Cao Vân nghĩa là đang nhớ

Một cậu Đà thành được chuyển trường xa

Mới nứt mắt ra đã toan mê gái

Để bị cách  ly, phạt phải xa nhà

Nhớ Trần Cao Vân nghĩa là đang nhớ

Chí quyết đòi về lãng học làm reo

Những mắt bồ câu quay nhìn ái ngại

Lòng chợt chao nghiêng giữa ở hay về

…

          Đó là caí nét duyên dáng, hóm hỉnh, nhưng rất chân thật trong thơ Luân Hoán. Tình Yêu trong thơ anh là khói sương, là hư ảo, thấy người đó, rồi yêu, rồi say mê, rồi đeo đuổi, nhưng rồi anh mệt lã la lên, “người tôi yêu ở tứ tung, ở đâu cũng có, nhưng chẳng có ai yêu tôi cả”:

…. Người tôi yêu ở lầu đèn

 Cây cao lá  rậm bóng trăng khó vào

Trèo tường tôi lén dán thư

Mạch tình dẫn những đường sao đi về

 

Người tôi yêu ở Thanh Khê

Quanh năm cát nóng mây che hải triều

Buộc thơ tôi thả theo diều

Diều tung gió đứt tôi buồn về không

 

Người tôi yêu ở bên sông

Những hôm trở gió đò không sang bờ

Chờ em tôi thả thơ trôi

Thơ theo sóng nước bập bềnh lô nhô

-----

Người tôi yêu ở tứ tung

Nhưng sao chẳng thấy một người yêu tôi

(Cõi Bén Tình Thơ)

          Rồi anh đi lính, cũng hồn nhiên trong Thơ anh, cái hồn nhiên chấp nhận của một người trai trong lúc đất nước loạn ly, vì sự xâm lăng của quân cộng sản phương bắc.

“Sinh viên sĩ quan

Lê Ngọc Châu

Số quân

61/203.905

Trình diện

Sinh Viên Sĩ Quan

Lê Ngọc Châu

Số quân

61/203.905

Trình diện

Giản dị chỉ có thế

Ngắn, Gọn. Đẹp

Như bài thơ.

Sao không?

Một bài thơ đồng phục”

          Anh vào lính, sĩ quan bộ binh, đi hành quân ở Mộ Đức Quảng Ngãi, bị mìn đứt một bàn chân trái. Anh mãi nhớ đến cái ngày hôm ấy và nơi chốn ấy, làng quê ấy, tên gọi ấy, là Thi Phổ:

… “Bây giờ đôi mắt đen sau cửa

Còn hốt hoảng nhìn như hỏi thăm

Chẳng biết ai chôn mìn dưới đó

Tiếng nổ còn vang mãi trong lòng

 

Bây giờ Thi Phổ ơi, Thi Phổ

Vườn dừa đầu cụt gốc bật chưa

Máu khinh binh Thị gài lựu đạn

Lở sút tay, xanh cỏ mấy mùa ?

 

Bây giờ Thi Phổ, ơi Thi Phổ

Mắc võng đong đưa đuổi nắng hồng

Suýt phá đời em du kích nhỏ

Giữa gian đại tự Phạm Văn Đồng

 

Bây giờ Thi Phổ, ơi Thi Phổ

Ta đã ngã rồi, ngã quá lâu

Trước khi xuất cảnh tìm đất sống

Nhìn cảnh hận xưa, thương lẫn đau”.

 

          Rồi anh xuất cảnh qua Canada, anh ra tập thơ Ngơ Ngác Cõi Người. Cõi Người đây không biết là cõi người ta hay cõi của Người (chứ không phải cõi của mình).

Theo nhà phê bình Nguyễn Vy Khanh thì: “Ngay trong tuyển tập thơ đầu sáng tác tại hải ngoại. Luân Hoán đã nói nhiều đến nỗi nhớ quê nhà. Nỗi nhớ chiếm một phần (từ trang 119-150) của tập Ngơ Ngác Cõi Người. Ở đây, nỗi nhớ có tên trong những khuôn mặt bạn bè thân yêu cùng một lúc với nỗi nhớ nhà, nhớ nước:

… “Người ơi người ơi người ơi

Ta còn hay mất bên trời lưu vong”

 

hay:

“ Hởi những cành me, cành phượng vỹ

Hởi con kiến lửa lạc bâng quơ

Hởi con chim sẻ trên vồng ngói

Tôi tưởng tôi về, đâu biết mơ!

Trông ra cửa kính trời mưa tuyết

Ngó lại đời mình ngồi bó tay

Quê hương nhắm mắt như sờ được

Sao vẫn buồn xo đến thế này…”

           Đó là Luân Hoán đã Ngơ Ngác Cõi Người lúc ban đầu. Bây giờ thì anh đã tỉnh táo và viết hăng say. Anh có Vuông Chiếu Luân Hoán, đó là một Web Site rất đồ sộ, trong đó đã giới thiệu mọi chủ đề, quê hương, tác giả, văn, thơ, nhạc, họa. Một Website rất bổ ích cho nhiều người ham thích văn chương và khảo cứu.

 

          Về thơ lục bát của Luân Hoán, nhà thơ Đức Phổ có một nhận xét:

“Đọc thơ Luân Hoán, nhất là lục bát của anh, người đọc có thể hình dung được ngay tác giả phải là một tay chơi” ‘chữ nghĩa’ thứ thiệt. Thơ mộng mà lịch lãm, hiền lành mà nóng bỏng, đa tình mà thủy chung, mới xuất chiêu và dụng chiêu tài tình như thế.”

 

           Theo tôi thì thơ lục bát dễ làm nhưng khó hay, không biết xử dụng từ nó sẽ trở thành hò, vè kiểu “khoan khoan ngồi đó chớ ra, nàng là phận gái ta là phận trai.” Nhưng đọc một số thơ lục bát của Luân Hoán tôi thấy anh dùng chữ rất dễ dàng, nhưng tài tình và độc đáo, đọc lên thấy mới, không ước lệ như kiểu lỡ bước sang ngang.

Sau đây là một ví dụ:

“ Xăn quần, em thả gót hồng

Nghịch cho nước chảy lòng vòng quanh chân

Lòng tôi trong nước lăng quăng

Mon men tìm lỗ chân lông bám vào”

 

          Theo Đức Phổ, đó là hình ảnh ẩn dụ được anh lồng vào trong thơ lục bát, ‘sex’ lắm, nhưng không trần truồng, dung tục “Dung nhan người nữ trong thơ Luân Hoán thường được anh vẽ nên bằng những nét gợi tình: Gót hồng, em năm phơi, lỗ chân lông, búp da trắng, búp thịt đào, búp đùi thánh thiện, cồn hoa, chân sen duổi, em ngủ ở truồng, hai bàn chân khép” Cuối cùng anh cũng đành kết luận: “cái tâm bằng phẳng là không phải người”

          Sách “Luân Hoán-Một Đời Thơ”, các bạn văn viết về Luân Hoán thật dày, khoảng trên 600 trang, làm sao trong mấy trang Tạp Ghi này tôi có thể viết hết, nói hết về thơ anh được. Tôi có thể nói một điều, anh đam mê thơ hơn hết thảy mọi chuyện, cuộc đời anh là một cuộc đời Thơ, anh đã dành cho Thơ trọn vẹn.

          Sau đây tôi ghi lại một mẫu điện thoại giữa hai bạn văn, Song Thao và Luân Hoán, cùng ở Canada, về sinh hoạt đầu ngày của anh:

 

- LH: Này, ngủ dậy chưa vậy?

- ST: Chưa dậy cũng phải dậy chứ. Có chuyện gì vui mà gọi sớm vậy?

- LH: Sáng dậy làm được vài bài thơ. Nhiều câu dễ thương lắm.

- ST: Dậy từ mấy giờ vậy?

- LH: Cũng như mọi khi. Hai giờ!

- ST: Sớm dữ vậy?

- LH: Ngủ không được.

- ST: Có uống thuôc ngủ không?

- LH: Uống riết rồi cũng không ăn thua gì?

- ST: Ngày nào cũng ít ngủ như vậy mệt chết.

- LH: Mệt gì! Cả ngày tôi chẳng ngã lưng chút nào cả. Quen đi.

- ST: Đọc cho nghe mấy bài thơ mới đi.

- LH: Để tôi mail qua cho anh.

- ST: Ờ, cũng được. Mà hứng ở đâu mà thơ ra tưng bừng vậy? Từ ngoài vào hay từ trên giường ra?

- LH: (Cười) Khó nói!

TRẦN YÊN HÒA

 

 

 

 

 

 

(Saigon Nho The Little Saigon News, Orange & Los Angeles, 30-6-2006)