Luân Hoán
hồi ký lục bát
để cùng Châu Văn Tùng, Nguyễn Văn Pháp
nhớ lại một đoạn đời đã
qua, nhưng chưa mất –
tưởng nhớ bạn Trần Mỹ Lộc – LH
tàu hạ cánh một giờ trưa
dựa lưng núp dưới bóng dừa
đợi xe
nhìn quanh, bụi đất vàng khè
mái nhà tôn thấp lè tè, bốc hơi
tới đây, rẽ một đoạn
đời
ta tình nguyện, chẳng ai mời vào đâu
bốn thằng ngán ngẩm nhìn nhau
thở ra cùng với lắc đầu nhún vai
co chân ngồi vịn thùng xe
lắc lư ngựa chạy lắng nghe buồn
buồn
mấp mô lóc cóc nhịp chuông
đường quanh co lỏng tay cương
mệt nhoài
gánh đời chưa quảy lên vai
băn khoăn nghi ngại đường dài
sắp đi
nhìn quanh, chẳng biết tìm gì
cũng không biết được nghĩ chi
trong đầu
Thạch hẹn về Phan Bội Châu
ngơ ngơ không biết nơi đâu,
hướng nào
bốn thằng ngất ngưởng xích lô
hai ông trúng mối ào ào đạp nhanh
xe qua mấy nẻo thị thành
người cười kẻ nói long lanh
tiếng đời
cuối cùng dừng lại một nơi
sau này, bật ngửa gần nơi khởi hành
4. Khu Trùng Khánh 43 Phan
Bội Châu
Thạch ơi, bọn tao vào đây
gọi xong tay nắm lấy tay vui mừng
ba lô, nón sắt lùm đùm
vất vào một đống nhậu cùng nhau
chơi
trưa chưa ăn, đói quá trời
uống ly bia lạnh một hơi thở phào
về đây, quyết định hồ
đồ ?
Hà Nguyên Thạch rũ là nhào vô ngay
Đynh Hoàng Sa hứa góp tay
cùng Phan Nhự Thức: nơi này khỏi lo
ít ra đời sẽ dành cho
mối tình dắt túi thơm tho hưởng nhàn
khu Trùng Khánh cũng tạm sang
dành cho giáo chức sĩ quan tàng tàng
sẫm chiều thong thả dạo thăm
phố phường lúc nhúc quân nhân lượn
lờ
quanh lưng lựu đạn, súng, dao
phất phơ đôi bóng má đào nữ sinh
đường vui chợt thấy rùng mình
cái gì bất trắc rập rình quanh đây
đến đây bảo vệ đất này
ta xin giữ ngọn lá cây xanh đường
lè phè dạo tới dạo lui
đôi ba con phố buồn vui đã nhàm
ngồi quán mãi cũng hết ham
thuốc theo nhau đốt khói vàng cả tay
hẹn đêm tiếp đến khất ngày
phép tuy đã hết vẫn dây dưa hoài
phải đâu bịn rịn chi ai
chỉ lười biếng nạp hai vai cho
đời
thằng Pháp ở lại trung đoàn
Lộc, Châu, Tùng cùng tiểu đoàn, quá vui
gian nan sắp khoác lên người
đời không dễ tắt nụ cười
hồn nhiên
tiểu đoàn một, bốn, (1/4) ưu tiên
ba ông chuẩn úy hiền hiền ngơ ngơ
một ông thơ thẩn thẩn thơ
hai ông còn lại vẩn vơ nhớ tình
sáu giờ chiều tiếp nhận quân
đếm toàn trung đội có chừng ba
mươi
trẻ già ốm mập đen thui
trung, nam, bắc đủ giọng cười
tình thân
tôi, ông thầy mới, cù lần
ngượng ngượng nghịu nghịu có
phần thư sinh
điểm danh, thăm hỏi linh tinh
vòng tay huynh đệ chi binh thân tình
nửa đêm dậy kéo quân đi
hoang mang lo lắng như chì đeo chân
bước cao bước thấp ngại
ngần
đường tăm tối vấp mấy
lần hoảng kinh
tay cầm chắc khẩu carbine
theo chân binh nhất truyền tin âm thầm
anh tà lọt miệng ngậm tăm
im như chiếc bóng tôi nằm trong đêm
cỏ cây cháy nám tan tành
lơ thơ vài nóc chòi tranh lè tè
đường đầy xác lá gai tre
cỏ dại ngơ ngác nằm nghe điêu tàn
quân dừng giữa bãi tro than
bốn bên súng bỗng phá tan bóng chiều
lăn mình bò giữa mục tiêu
lọt ổ phục kích gắng liều bò ra
nửa giờ súng nổ rát da
bạn ta, Trần Mỹ Lộc qua đời
rồi
mới cuộc hành quân mở hàng
còn chưa kịp bắn một tràng carbine
ba thằng chết một, khó tin
ôm Lộc chỉ biết lặng im bồi
hồi
được tin Tùng thất lạc rồi
ta ngồi hồn đã như rời xác thân
lính đào cái hố cá nhân
sâu đến đầu gối, thòng chân hững
hờ
về tới doanh trại bơ phờ
Tùng đã tìm thấy, bất ngờ chuyển
đi
lệ ta không chớm lông mi
nhưng buồn thúi ruột, ít khi thế này
làm gì, biết làm sao đây
chẳng lẽ đào ngũ, rủi may giao
trời
ở lại tiếp tục cuộc chơi
đụng trận liên tiếp tỉnh
người lì ra
tờ mờ sáng chiếm mục tiêu
bủa vây lục soát bắt nhiều cộng quân
hỏi chơi, không phải lấy cung
bao nhiêu du kích nằm vùng ở đây ?
ai đào những địa đạo này ?
ai sai rình lén cả ngày bắn bia ?
bao nhiêu tuổi, đầy râu ria ?
giết người có thích ? được chia
những gì ?
khỏi cần dạ thưa làm chi
hỏi chơi thôi, thả cho đi tức thì
14. Dân “lành” ở Núi
Ngang
nhà nào cũng có bàn thờ
chồng, con, cha, chú... yên mồ từ lâu
bất ngờ phía dưới vồng rau
nắp hầm bật mí chồng trồi
đầu lên
rồi cha đến chú đến em...
đám quân âm phủ lem nhem bủng vàng
chưa dò hỏi vội kêu oan
“dân lành” sợ quá vội vàng trốn thôi
lựu-đạn-chày này chỉ để
chơi
khẩu A. K lượm từ hồi xa xưa
ai bày đặt trò lạy, thưa
cái kế bám đất để thừa cơ
xơi
dù sao ta vẫn mỉm cười
tha người chắc chắn đất
trời tha cho
đổ vào Đức Phụng nửa đêm
trời mưa gió lạnh bốn bên đen ngòm
lệnh trên cấm tạo tiếng vang
im lặng vô tuyến sẵn sàng tiến quân
ta ngồi mắt mở trừng trừng
nhìn không gian lộ vô cùng dối gian
che tay thở khói nhẹ nhàng
nhớ em giờ chắc mơ màng chuyện vui
núi cao không hẳn là cao
đồi vài ba ngọn chụm vào xanh um
đỉnh mây che, đóng dưỡng quân
làm thêm cái chốt giữ rừng núi luôn
chim chiều gọi bạn buồn buồn
đêm nhìn sao lạc nằm thương nhớ
nhà
ngày tìm gom góp kỳ hoa
quẩn quanh suối mát tà tà động mây
tới đây tưởng lỏng gót giày
nào hay sốt rét cả bầy xuội lơ
17. Thăm Mộ
Cụ Huỳnh Thúc Kháng
Trên Đồi Thiên
Ấn
thăm Người không một cọng nhang
vòng tay nghe gió chiều man mác buồn
trong lòng không nhớ không thương
Người trong mộ cũng không vương
vấn đời
kể từ Người, tiếp đến tôi
trong không gian chẳng buồn vui bao giờ ?
ở đây mây vẫn bay cao
cỏ xanh vẫn tự thuở nào còn xanh
dửng dưng chân dạo quanh quanh
hồn không chắc gặp tinh anh hồn
Người
tại sao lòng thấy bùi ngùi
đồi xanh, tôi với đất trời mênh
mông
sớm mai lành lạnh mù sương
dắt vài chục lính mở đường nhân
gian
đi ngang qua cánh đồng hoang
một viên đạn nổ suýt loang máu
đầu
nhoài mình nép mép đường cao
súng ta không phí đạn vào cõi không
kẻ bắn tỉa điên hay ngông ?
chỉ chơi vài phát là dông trốn rồi
Mỏ Cày ơi, Mỏ Cày ơi
đã bao nhiêu xác hết hơi chốn này ?
19. Núp Mưa Gần
Cống Ông Bố
nơi đây còn đoạn đường
rầy
vắt ngang đường nhựa từ ngày xa
xưa
dân che chợ họp sớm trưa
một hôm ta đứng trốn mưa hiên
người
mắt ai ngượng ngập muốn
cười
chắc thương ta bạc áo đời
chiến binh
ta vờ ngượng nghịu làm thinh
lấm la lấm lét liếc tình rồi thôi
tình ta như hạt mưa rơi
em hứng không kịp để trôi ra
đường
Cống Ông Bố chợt có hương
của ai không biết, dễ thương vô cùng
20. Ứng Chiến
Ở Ngọc Điền
mang quân trấn giữ cửa đông
chiều ngồi trong gió bờ sông thổi
đầy
tháo giày cạy đất vun cây
gieo trong lòng giọt mưa bay tình cờ
muốn cho cỏ lá nụ thơ
hồn khai quang tự bao giờ không hay
may nhờ em mở vòng tay
đôi mắt và trái tim đầy thương yêu
ta vào trú ngụ sớm chiều
nghe hương hạnh phúc dập dìu bọc quanh
21. Dừng Quân Ở
Nghĩa Hành
nằm im trong bãi mía cao
ngủ dài một giấc ra sao cũng đành
lính chia nhau gác chung quanh
đời chưa động tĩnh đừng
hành xác ta
súng kê đầu, mộng hiền hòa
hỉ nộ ái ố rời xa lòng trần
chợt mỉm cuời, nghĩ, băn khoăn
câu ca bỡn cợt đúng không cũng là
muốn đỏ ngực lên... rừng già
muốn phong lưu cứ nhẩn nha Nghĩa Hành
?
cỏ cao quá gối chân đời
tịnh không còn một chút hơi thở
người
bước đi dễ gặp đất
cười
hôm qua nón đựng óc tươi mới trào
hoang mang nhìn ngọn cỏ cao
mỗi bước chân sợ hồn chào diêm
vương
trời cao xanh hun hút buồn
đất này có phải quê hương hay là
không phải là bãi tha ma
tổ tiên để lại, ông cha không ngờ
dán thầm xuống một bài thơ
ước mong mìn bẫy từ giờ từ tâm
23. Mười
Giờ Sáng Ở Ba Gia
rửa chân giữa suối trong veo
muốn quăng súng đạn đang đeo bên
mình
ngồi trên đá tảng làm thinh
bốn bên rừng núi cung nghinh ta vào
ước gì dẹp chuyện binh đao
đến đây tìm ả tiên nào cầu hôn
tiếng con khướu hót dập dồn
gió vi vu lá ngày còn mới tinh
cảm ơn đời lính Bộ Binh
ít ra có phút lặng thinh yêu đời
trực thăng sà đỉnh núi cao
hét nhau nhảy xuống ẩn vào lá cây
mục tiêu gần tuyến phát này
bản đồ ngắm lại mấy giây
vội vàng
- tôi đang nghe rõ đại bàng
vâng chưa cần gởi đôi tràng pháo tay
đã nhìn thấy ngọn khói bay
tôi đang cho khép vòng vây hẹp dần...
mẹ kiếp, đứa nào rủa thầm
tôi nghe tiếng đập trong lồng ngực
tôi
25. Đốt
Vườn Ở Sơn Kim
hồn ai nương náu ngọn cây
ta mồi ngọn lửa mời bay lên trời
đừng hận ta hỡi người ơi
ta đang trả cái nợ đời thanh niên
đến đây rồi sẽ đi liền
đất hoang chẳng dám làm phiền quỉ ma
chỗ nào lính Đại Hàn qua
giếng sâu thuốc độc đã hòa
nước trong
chừ ta, dù muốn dù không
lệnh trên đốt hết vườn không có
nhà
lửa ơi xin gắng nở hoa
choàng vai người quá cố và không gian
cách nhau bờ đất quanh rào
súng thành vô dụng, tiến vào chưa xong
rút ra chết trăm phần trăm
thì thôi chơi đỡ dao găm chuyến này
sá gì loại lựu-đạn-chày
rơi gần chụp vội ném ngay trở vào
nhô đầu dõng dạt ta hô
xung phong – sát cộng bổ nhào vô đâm
địch lùi, ta giữ thế công
trong vòng bảy phút bão dông bụi bờ
dội trở ra, chạy ào ào
tiểu đoàn đã rút im rơ lâu rồi
cái ngài thẩm quyền của tôi
đem con bỏ chợ, chuyện hơi bình thường
!
27. Đụng
Nhẹ ở Sơn Mỹ
lội qua hết bãi tha ma
súng du kích nổ khiến ta nổi sùng
đang đi ngắm cảnh ung dung
hành quân là dịp sống cùng núi sông
cả gan dám vuốt râu hùm
phải đành cho chết cả chùm mới thôi
ra lệnh phơ đại một hồi
chung quanh vườn ruộng im hơi tức thì
con chim không biết tên gì
bay đi bỏ lại tiếng chi buồn
buồn
bốn giờ chiều, cơm tối xong
chấm báo tọa độ chỗ nằm qua
đêm
giả vờ kéo hết quân lên
mặt quốc lộ 1, rút êm như chuồn
tối mù mịt trở lại vườn
chia quân nằm kích dưới sương
lạnh lùng
yết hầu của đường cộng
quân
trước sau cũng gặp thư hùng xảy
ra
ta nằm gần một mùi hoa
nghĩ hoài không nhớ tên hoa là gì
cái áo giáp nặng như chì
đè như có tiếng thầm thì của em
nằm im trong chái chuồng trâu
mùi phân ngai ngái nhức đầu như điên
trùm poncho, chẳng thể yên
nghe trâu khịt mũi chắc tìm hơi ta
đêm rình rập bủa bao la
lòng nghi ngại, dậy, kiểm tra vòng vòng
lính ngồi gác, đạn lên nòng
sự sống cái chết luôn nằm sát nhau
sợ lo biến chứng nhức đầu
lơ mơ nhắm mắt lâu lâu giật mình
30. Rách Áo Lần
Thứ Nhất Ở Rừng Lăng
vừa tha nó, nó ra tay
trả ơn bằng lựu-đạn-chày ngay
chân
mảnh ghim phập mạnh vào lưng
nếu không áo giáp không chừng nghỉ chơi
trách mình lẩm cẩm dở hơi
đánh nhau còn giữ đạo đời làm chi
vết thương lệch trái tim chì
nên còn đủ sức lầm lì bò vô
máu đen hay đỏ ra sao
đêm không cho thấy lờ mờ bóng xiêu
tỉnh ra buồn ít vui nhiều
dù không minh định vui điều chi đây
đóng quân đêm giữa cánh đồng
nằm không chợp mắt phập phồng âu lo
úp tai sát đất thăm dò
hình như tiếng động ai bò gần đây
ếch nhái kêu, đom đóm bay
gió rung rớt nhánh lá cây vô tình
cái gì như thể rùng mình
tay trên cò súng rập rình ngó quanh
đêm mênh mông, đêm vốn lành
lòng người vốn cũng rất lành
đấy thôi
ngồi im soi lại lòng tôi
quả nhiên đâu muốn hại người khi
không
32. Xế Chiều
Ở Quán Lát
quanh vườn lính tạm nghỉ chân
ta treo võng ngã lưng nằm lim dim
lá xanh ríu rít tiêng chim
giọng Hoàng Oanh hát bổng chìm xa xa
đã lâu không dịp nhớ nhà
chừ nghe nhạc rũ hồn qua trăm
đường
mới hay mình vẫn yêu thương
mới biết lòng vẫn còn vương vấn
đời
co chân đạp võng bồi hồi
ta đưa ta giữa cuộc chơi hiểm
nghèo
33. Bên Cầu Sông
Vệ
dưỡng quân luôn tiện giữ cầu
quanh một lô cốt đầu người
nhấp nhô
ngày, vào chợ lội hững hờ
sẫm chiều, đứng ngắm đồng
bào trốn đêm
ta về bố trí anh em
chia đi kích gác bốn bên đợi chờ
năm mười lần hứng làm thơ
có Sương mắt biếc lẳng lơ
mỉm cười
cảm ơn cô bé của người
yêu đời không phải yêu tôi, biết rồi
thơ mà, chỉ viết chơi chơi
cho ra cốt cách lính thôi vậy mà
ở đây còn bóng phố phường
ở đây còn dấu con đường cái quan
ngôi nhà còn nét huy hoàng
cho dù cát bụi tro than bám đầy
qua đây cây còn ra cây
màu xanh thân thiết vẫn đầy bao dung
qua đây chợt nhớ vô cùng
ông bạn họa sĩ rất thân Nghiêu
Đề
ông chưa dám bén chân về
thềm xưa để vẽ chỉnh tề câu thơ
tôi cầm bút-mở phấp phơ
vài đường lưng tấm bia mờ
họ tên
nỗi buồn thấm thía mông mênh
tự nhiên ập xuống chân thềm và tôi
35. Lần Thoát
Chết Thứ Nhất Ở Đức Hải
hành quân lục soát kỹ càng
dò xem địa thế vững vàng hay không
vụt qua viên đạn đầu đồng
cháy vèo ngọn tóc bềnh bồng đầu ta
hồi lâu mới rợn da gà
vuốt đầu xem lại tóc ra thế nào
chuyện như ba xạo tào lao
đừng tưởng ta thấy chiêm bao ban ngày
tóm tắt chỉ một chữ: may
không thì đâu có dòng này hiện thân
Đức Hải ba bận bốn lần
làm lưng túi mật dần dần trong ta
cũng may còn một đóa hoa
hương thơm vừa đủ cho ta nhớ
hoài
nửa đại đội đã qua sông
giày ta vừa nhúng xuống dòng nước trôi
tai vang tiếng nổ xì hơi
khựng chân chết sững bồi hồi khói
bay
mồ hôi toát ướt tấm thân gầy
nhẹ co sè sẽ mũi giày gian truân
lính nghiêng dao khới cầm chừng
ngòi mìn đã nổ, dửng dưng trái mìn
chú “ba râu” ẩm, hữu tình
thương người chẳng có tội tình,
hữu duyên
tha cho mạng sống bình yên
ta nằm mất ngủ liên miên mấy ngày
chết coi cũng khó lắm thay
“ba râu” mà nổ thân này phân thây
37. Thoát Chết
Lần Thứ Ba Ở Tư Nghĩa
đang cho khép chặt vòng vây
lom khom đi giữa đường đầy
lá xanh
thình lình tên lính xô nhanh
ta ngã chúi xuống lạch tanh mùi bùn
đạn A.K quyét một đường
gảy cành rụng lá ngay luồng ta qua
giận run, văng tục như là
một tên du đãng bị bà già trêu
vài phát đạn bắn vèo vèo
phản xạ trả lễ đề huề
tự nhiên
cho dù bản tính rất hiền
một đôi khi cũng nổi điên bất
ngờ
Nhà Trung Úy
Phượng, Đường Võ Tánh
nếu chẳng may, lỗi tại ta
ghé chơi ngủ lại trong nhà người thân
nửa khuya Việt cộng đầy sân
xầm xì kế hoạch rầm rầm bao vây
khẩu colt ta nắm trong tay
thằng nào xô cửa dính ngay kẹo đồng
năm phút, mười phút... mênh mông
rất may địch đã nhớ nhầm nhà bên
ông trung úy Phượng thật hên
ta thay ông khiến địch quên số nhà
không có giờ nổi da gà
cũng nhờ bình tỉnh thở ra nhẹ nhàng
39. Thoát Chết
Lần Thứ Năm Ở Đồi Lâm Lộc
hai tuần lặn lội rừng hoang
xa xa nhìn thấy xóm làng, chợt vui
hàng ngang quân tiến vù vù
đại bàng bỗng gọi ta lùi quân ra
nằm ngoài yểm trơ “thằng ba”
bực mình nghe lính chê ta “thật thà!”
bất ngờ mìn đạn sáng lòa
“thằng ba” tan nát dạt ra ào ào
cộng quân độn thổ đánh nhàu
giết đại đội trưởng ta chào
hôm qua
bây giờ đã đến lượt ta
xông vào giải cứu rát da đạn cày
sống chết như lật bàn tay
nhỏ con mà cứng như cây rừng già
số ta chưa tới đó mà
tay cầm quân mát vốn là bẩm sinh ?
40. Người
Chết Thay Lần Thứ Nhất:
ta vừa đi phép về đây
gặp trung đội phó bắt tay cười
cười
nhờ ông thêm một đêm thôi
sáng mai ta sẽ lên đồi nắm quân
ai ngờ đêm đó cuối cùng
của người Trung Sĩ vẫy vùng bên ta
xót xa thẹn, ghé qua nhà
thắp hương đứng lặng
trước hoa thọ vàng
cặp đèn trắng đặt lên bàn
có di ảnh rất nghiêm trang đang nhìn
ta còn nhớ rõ như in
người em lớn tuổi vốn tin ta và
nụ cười mở rộng xuề xòa
mỗi khi ta bực mình la bất ngờ
giá đêm qua ta đã vào
và Minh được nghỉ, bây giờ hẳn
ta...
làm sao biết trước được mà
nhưng vẫn cảm thấy như là tại ta
41. Người
Chết Thay Lần Thứ Hai:
Nguyễn
ta thường mắc võng ngoài vườn
căn nhà con bé trong vùng kiểm tra
một hôm ngã bệnh không qua
ai xui đến chỗ mọi khi
ta nằm nghe gió biển thi nhau đùa
cái võng vải lính giữa trưa, bất ngờ
Việt cộng phục kích bao giờ
tràng đạn oan nghiệp vốn chờ
đợi ai
được tin không kịp thở dài
bắn lẫy vài phát lỗ tai lùng bùng
ta không đau chắc tiêu tùng
42. Người
Chết Thay Lần Thứ Ba:
Nguyễn Âu
bởi ta đi phép thường niên
Nguyễn Âu xử lý nắm quyền thay ta
mười lăm ngày vùn vụt qua
ta về, Âu đã ra ma bên trời
xác anh đã chở đi rồi
hồn anh quấn quít trên đồi này đây
ta đi quanh núi xanh này
bâng khuâng lòng chợt nghe đầy nợ ai
Nguyễn Âu cao lớn đẹp trai
mới về mấy tháng hoa mai chưa tròn
nếu ta chưa vội hạ sơn
biết đâu đêm ấy núi còn bình an
đặt giả thiết, tưởng tàm xàm
mọi sự đã mở, hạ màn thản nhiên
sau ba người bạn luân phiên
thay ta đều gục, ta phiền muộn thêm
thần chết như chọn sẵn tên
ta Châu, Lê Ngọc ngài quên mất rồi
rất may sớm bỏ cuộc chơi
nếu không còn có nhiều người chết
thay
rách áo lẻ tẻ mấy lần
không sao, chuyện nhỏ, còn gân lội dày
đánh vùi đã sáu bảy ngày
rượt nhau rừng rậm núi dày chả sao
tuân lệnh nằm lập hàng rào
nào ngờ mìn nổ ngã nhào lăn chiêng
tiếc đời sắp được bình yên
ngồi ôm chân vuốt máu phiền muộn rơi
mắt hoa đảo lộn chân trời
hồn phiêu lạc cạn hết hơi thở
người
lính bồng, lính cõng xuống đồi
vẫn còn thấy đám mây trôi thanh nhàn
thế nhưng đã được tan hàng
không hô cố gắng chỉ bàng hoàng thôi
giã từ vĩnh viễn cuộc chơi
giã từ một chặng đời tôi, bất
ngờ
đời luôn luôn những tình cờ
mai sau chết cũng ơ hờ vậy thôi
tôi luôn vô địch yêu đời
vâng yêu em nữa những người hữu duyên
Làng Văn, 1969, tháng 5-1990
(Ngao Du Cùng Vũ K)