Việt Nam sau 3 ngày Tết 

Văn Quang

Viết từ Sài G̣n

 

 

 

Tôi viết bài này vào ngày mùng 4 Tết Nhâm Th́n. Một cái Tết nữa vừa qua đi trong cuộc đời, tùy theo tuổi tác, có thể cho là “cuộc đời ngắn ngủi” đối với những ông già trên 60-70 tuổi, cuộc đời sẽ c̣n “dài lê thê” đối với các bạn trẻ mới bước chân vào đời. Nhưng dù ngắn hay dài, chúng ta cũng phải bước qua những cái Tết và những mùa xuân. Tết có thể vui ở nơi này, buồn ở nơi khác. Song dù sao cũng là một cột mốc đánh dấu từng bước chân ta đă đi qua. Cột mốc ấy trước hết là số tuổi chúng ta mang theo cứ lớn dần lên và mang theo vô vàn điều đă học được, đă cho đi. Có hạnh phúc và có khổ đau. Những điều đó làm nên cuộc sống của mỗi người. Mỗi lần Tết đến, chịu khó nh́n lại 365 ngày, ta đă làm được ǵ, điều nên làm và điều nên tránh, chắc chắn chúng ta sẽ có  nhiều kinh nghiệm để đi vững vàng đi tới trong những ngày tháng tiếp theo. Tôi hy vọng bạn đọc đă vừa trải qua những ngày Tết như thế ngoài những niềm vui “theo thông lệ, theo truyền thống” với những lời chúc và những b́nh hoa.

 

Tết tiết kiệm nhất trong những năm vừa qua

Ở Việt Nam, Tết năm nay cũng có đầy đủ những con đường hoa, những hội hoa xuân và những cuộc vui ngoài đường phố. Nhưng thực sự người dân đón Tết, vui xuân với tâm trạng như thế nào? Là một người dân, sống trong chung cư, một tầng lớp chưa thể gọi là trung lưu và cũng không hẳn là nghèo mạt rệp, tôi nhận định theo ư kiến của đa số người dân quanh khu vực này. Có thể nói năm nay là một cái Tết tiết kiệm nhất so với những năm trước đây. Đấy là kể từ “thời mở cửa” chứ không so sánh với những năm “thời bao cấp” cái ǵ cũng phải xếp hàng, mua theo tem phiếu từng kư gạo. Hăy nhớ lại câu “ca dao” rùng rợn này: “Một yêu anh có may ô. Hai yêu anh có cá khô ăn dần”. Dân VN, nhất là dân Sài G̣n, sợ cái thời ấy lắm rồi, xin đừng nhắc lại.

Trước hết, muốn nói đến đời sống của người dân, vấn đề đầu tiên phải kể đến là giá cả. Hầu  như ai cũng biết rằng giá mọi mặt hàng sinh hoạt hàng ngày trong dịp Tết đều tăng.

Bác Bảy Bù Lon đă than thở trên báo: “Giá cả lên, chẳng có ǵ là lạ hết. Năm nào cũng vậy, đến hẹn lại lên, dân t́nh có khóc kêu trời cũng từng đó chuyện và cũng chẳng có ǵ lạ. Cái lạ là ở chỗ nghe có QUỸ B̀NH ỔN GIÁ mà không biết ở đâu?”.

C̣n bác Công Lư nhận định: “Thói xấu của những người bán hàng trong những ngày tết và sau tết là lên giá. Lên rồi là khỏi xuống luôn. Chính những tật xấu này giá cả mỗi năm mỗi tăng, làm cho đời sống trở nên khó khăn hơn. Họ không ư thức được rằng việc làm nhất thời có lợi cho bản thân mà quên cả cộng đồng xă hội. Thật đáng trách và cần xử lư triệt để, bỏ đi vấn nạn này cho xă hội và nền kinh tế cả nước. Đây là những lúc rất cần đến lực lượng quản lư thị trường, mà xem ra lúc cần th́ chẳng thấy ai làm việc”.

Thế nên mọi gia đ́nh từ tầng lớp trung lưu trở xuống đều tự thắt lưng buộc bụng, trong “ngân sách” chi tiêu của từng gia đ́nh đă tự động rút bớt đôi ba khoản chi có vẻ “xa xỉ phẩm”. Năm trước mua 3 bó hoa th́ năm nay bớt 2 hoặc ít ra là một bó hoa đắt tiền nhất. Năm trước mua 1 cân thịt, ba cân cá th́ năm nay bớt xuống c̣n một nửa thôi. V́ thế các chợ hoa từ chợ hoa lớn như các công viên 23-9, Mạc Đĩnh Chi đến chợ hoa nhỏ lề đường đều ế ẩm dài dài. Cho đến ngày cuối năm, trên một số lề đường, những chậu hoa bày la liệt, đại hạ giá, có khi chỉ c̣n bằng 1/10 giá hai ngày trước.

 

Cảnh tàn chợ hoa đông hơn những năm trước

 

Năm nay số người chờ đến ngày “tàn chợ” cuối cùng mới đi mua hoa đông gấp đôi gấp ba những năm trước. Bà con xúm đông xúm đỏ quanh các chậu hoa c̣n tươi nguyên, mới hôm trước giá vài trăm ngàn, hôm nay xuống giá c̣n chừng năm bảy chục cho đến trăm ngàn là cùng. Vậy mà những người mua vẫm “d́m giá”, nhất định chỉ trả phân nửa thôi, bởi dân Sài G̣n nắm được yếu huyệt của các chủ vựa từ “lục tỉnh” lên, phải bán tống bán tháo lo về quê ăn Tết cho kịp đêm giao thừa. Giá cả cứ xuống dần theo buổi hoàng hôn ngày ba mươi (năm nay thiếu 1 ngày nên 29 đă là 30 tết). Một số người hí hởn mua được chậu hoa đẹp và rẻ chẳng kém ǵ ông tư sản mua từ 2 ngày trước. Có một số người lại tiết kiệm hơn, chỉ mua vài cành hoa lẻ có giá từ mười ngàn đến vài chục ngàn đồng. Đấy mới là “tầng lớp rách thứ hai”.

C̣n một tầng lớp rách nữa hoặc “tiết kiệm theo lối ăn không” th́ đợi đến  khi việc mua bán đă xong, các chủ vựa, thu xếp đồ đạc ra về, bỏ lại những chậu hoa ế, những cành hoa c̣n tươi nhưng không chịu bán giá thấp, liền xúm lại nhặt nhạnh hết mang về nhà, có khi c̣n rộng răi, chia cho bà con trong xóm.

Nhưng năm nay th́ khác, tôi đă tận mắt chứng kiến, trên đường Lư Thái Tổ, các ông chủ vựa hoa, dẵm nát bét hết các cành hoa ế đó, không cho dân “mót hoa cuối mùa” mang về nữa. Có người cho là các ông chủ vựa nhẫn tâm không biết thương người nghèo.

 

Anh nghèo xiết anh rách đề pḥng “hậu hoạ”

 

Nhưng khi tôi mang sự bất b́nh ấy hỏi một bà chủ vựa th́ bà này giải thích: “Bác đừng kết tội chúng tôi là tàn nhẫn vội. Nếu chúng tôi cứ để mấy ông bà này mót hoa th́ sang năm sau, số người mót hoa sẽ đông gấp đôi, gấp ba, làm sao chúng tôi bán được nữa. Chi bằng dẫm nát hết, chẳng anh nào mang về được cành nào để sang năm sau khỏi mót. Chúng tôi cũng vất vả cả năm, tốn bao nhiêu mồ hôi công sức chứ hoa có tự nhiên mọc lên đâu. Mấy anh mót hoa c̣n đứng ngoài bàn ngang, chỗ này đắt, chỗ kia rẻ hơn, hoa này chỉ mang về nhà là héo, không nên mua, làm khách hàng ngần ngại, có khi chúng tôi không bán được dù đă tính giá vốn. Năm nay có nhà lỗ trắng máu chứ chưa có lời. Chúng tôi không muốn nhưng buộc phài làm thế, đề pḥng “hậu hoạ” năm sau đấy bác ơi”.

Bà chủ vựa hoa nói rất có lư, tôi đành im lặng. Nhưng xét cho cùng th́ anh nghèo lại “xiết” anh rách chứ người có tiền đâu có thèm biết đến những cảnh oái oăm này. Không biết năm sau những anh “tiết kiện theo kiểu ăn không” c̣n có đất hoạt động nữa không.

 

Giá cả không theo giá “b́nh ổn thị trường”

 

Trở về các chợ, cụ thể như chợ Bàn Cờ, giá cả cũng “nhảy nhót” theo điệu nhạc mừng xuân. Không thể tính “b́nh quân” giá lên bao nhiêu phần trăm. Mặt hàng này hiếm, giá đội lên gấp đôi, mặt hàng kia nhiều giá lên vài chục phần trăm. Nhưng tất nhiên là không có mặt hàng nào xuống giá hết. Từ khi giá điện tăng, giá thực phẩm tăng và hàng Tết tát nước theo mưa, giá tăng vùn vụt. Ngay cả những đống hàng quần áo, giày mũ bày bán “son” vỉa hè cũng tăng. Chiếc áo sơ mi  trước bán hai chục th́ bây giờ là 25 ngàn. Đôi giày ba chục đôn lên bốn chục. Cứ thế hàng nào cũng lên giá. Đắt khách nhất ở những cửa hàng này là những công nhân về quê ăn Tết, mua quà về cho bà con họ hàng, mua đại rồi c̣n bắt xe về tuốt miền Trung. Xe đ̣ th́ khỏi nói, giá tăng gấp đôi cũng chẳng có mà đi. Xe lửa cũng vậy, nằm nào cũng “cháy vé”. Máy bay chỉ dành cho dân “tư sản”, giá của hăng Hàng Không VN cũng tăng chóng mặt. Nhưng rồi thị trường cũng tự “điều tiết” theo nhu cầu khách hàng. Không có chuyện “b́nh ổn giá” ở đây. Tuy nhiên, thỉnh thoảng cũng có một chiếc xe của một siêu thị hay một cơ quan nào đó chạy về đầu xóm bán hàng giá b́nh ổn cho dân, song sự thật là chẳng mấy người mua được. Việc làm tốt nhưng chỉ như muối bỏ biển mà thôi.

Nh́n vào mức chi tiêu, giá cả thị trường trong ba ngày Tết vừa qua, có thể nhận định dân Viêt Nam từ lớp trung lưu trở xuống, ngày một nghèo đi bởi suốt 5 năm liền lạm phát gia tăng, đồng tiền mất giá, tất nhiên “ngân quỹ gia đ́nh” phải hao hụt, đời sống ngày càng khó khăn thêm. Việc tiết kiệm chi tiêu, bớt đi một vài món hàng được gọi là xa xỉ như chưng nhiều hoa cảnh, ăn uống bớt lăng phí, bớt đi lại thăm viếng, bớt biếu xén… Nhưng có những việc vẫn không thể bớt được như mâm cơm cúng ông bà, đốt chút vàng mă cho người dưới âm tiêu Tết, quây quần con cháu cuối năm hoặc đầu năm… Và người VN nào cũng tỏ ra vui vẻ tươi cười trong ba ngày Tết. Đôi khi “Vui th́ vui gượng kẻo là. Ai tri âm đó, mặn mà với ai…”.

Trên đây, tôi không tính đến thành phần nằm trên giai cấp trung lưu. Bởi đó là những con người khá đặc biệt. Họ làm ǵ mà  nhiều tiến thế? Câu hỏi không thể trả lời. Có lương thiện hay không, chẳng thể biết. Chỉ biết rằng ở VN c̣n vô số những vị “đại gia”, họ sống khác với mọi tầng lớp trong xă hội. Có khi bất chấp dư luận, chơi được là cứ chơi, khoe được là cứ khoe, kể cả các bà, các cô khoe cả mấy cái hột soàn to như hạt mít trên cái thân h́nh “núi của” ra cho thiên hạ thèm. Thôi th́ hay để họ sống trong cái thế giời riêng của họ, được bao bọc rất kỹ. Ta quay về với thế giới của ta.

 

Í ới gọi nhau ba ngày Tết

 

Một số gia đ́nh có nhiều bạn bè, con cháu ở nước ngoài thường “gặp nhau” qua điện thoại. Năm nay giá cước điện thoại ở Mỹ gọi đường dài khá rẻ, nhưng ở VN c̣n rẻ hơn nhiều. Nếu bạn gọi qua ĐT bàn hay di động, giá c̣n khá đắt, nhưng nếu bạn gọi bằng thẻ ĐT qua dịch vụ, và gọi qua computer sẽ rẻ hơn rất nhiều. Thí dụ bạn mua thẻ của Dịch Vụ BC ở Sài G̣n, chỉ cần 100 ngàn VN (bằng gần 5 USD) bạn có thể nói chuyện qua Mỹ 400 phút – tức là khoảng hơn 6 tiếng. Gọi qua Pháp đắt hơn song cũng chẳng đáng là bao. Đường điện thoại này rất tốt, bạn có cảm tưởng như đang nói chuyện với một người ở Sài G̣n. V́ thế năm nay người từ nước ngoài gọi về cũng nhiều, người ở VN gọi đi cũng tăng gấp nhiều lần so với những năm trước và alô thoải mái không “xót xa” về thời gian tâm sự đường dài nữa. V́ thế, đường ĐT kẹt liên tục vào đêm 30 và sáng mùng một. Nhiều người bạn tôi không thể gọi được vào những giờ phút “quan trọng” này. Tôi gọi đi ít bị kẹt hơn, nhưng vào những ngày này, các ông bạn tôi ở nước ngoài lại hay vắng nhà nên chỉ để được lời nhắn lại rồi “xù” luôn cho đến sau Tết mới gọi lại. Nhiều hôm, bạn bè, con cháu gọi chúc Tết lu bù, đôi khi nói cả giờ vẫn chưa hết chuyện. Bỏ cái điện thoại ra là nằm thở dốc.

Ở vào cái tuổi tôi, cứ mỗi năm tính sổ, lại vài ông “ra đi”. Trong năm 2011 đă ra đi vài ông, sắp đến ngày Tết năm nay, ông Hồng Dương bỗng lăn quay ra, bị xuất huyết năo đang nằm ở BV Los Angeles. Một ông bạn khác ở San Jose, có khối u trong phổi, không muốn tiếp xúc với ai. Chẳng biết bệnh t́nh đi về đâu. Trong năm 2012 này c̣n những ǵ xảy ra nữa? Dieu seul le sait!

Nhờ vào mấy cái đài truyền h́nh và vài tờ báo trên mạng internet, trong nước cũng như ở nước ngoài, chúng tôi thường ngắm bà con ḿnh ở Cali, ở Virginia, ở Úc, ở Canada… qua những “Phiên chợ Tết Việt” ở nước ngoài. Cũng có đủ “thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ, cây nêu tràng pháo bánh chưng xanh”. Các bạn ở nước ngoài cũng có thể ngắm nh́n quê hương ḿnh qua ống kính truyền h́nh. Tuy rằng không đầy đủ lắm, nhưng cũng nh́n thấy h́nh ảnh nét truyền thống quê hương. Thế cũng là đủ.

Với hơn 9 tỉ đô la từ nước ngoài chuyển về VN trong năm nay, chúng ta biết rằng, trong số đó phần lớn là của thân nhân ở nước ngoài gửi về cho người c̣n ở VN. Quả là một con số đáng kể góp phần làm cho nền kinh tế VN vững vàng hơn. Không một doanh nghiệp hay một cơ quan nào làm ra được số tiền lớn như vậy. Chúng ta phải làm ǵ để ghi nhớ những tấm ḷng này? Không biết câu hỏi này đă có ai đặt ra chưa?

 

Đến thời kỳ của những ṣng bài giữa phố.

 

Theo phong tục cổ truyền “tháng giêng là tháng ăn chơi, tháng hai cờ bạc tháng ba rượu chè…” nên ngày Tết mọi nhà thường vui xuân bằng cách đánh bài tại gia. Hồi tôi c̣n nhỏ th́ thường chơi tam cúc, đánh lú. Sau này văn minh hơn, có nhà gồm cả bố mẹ, anh chị em mở bàn mạt chược hoặc tổ tôm, chắn cạ. Nhưng bây giờ ở Saigon ngoài các ṣng bài tại gia c̣n có các ṣng bài trên phố. Cũng gọi là vui xuân, nhưng có ṣng ăn thua khá lớn mà hầu hết là người lao động chân tay như mấy bác xe ôm, thợ hồ, thợ ống cống, thợ điện… Đôi  chỗ, các bà, các cô và trẻ em cũng tham dự vào tṛ vui xuân đỏ đen này.

Bắt đầu từ ngày mùng 2 Tết, các ṣng bài ở khắp các đường phố, khắp VN bắt đầu nhộn nhịp. Đến nay, 4 tết th́ càng nhộn nhịp hơn. Các ṣng bài công khai mọc lên khắp nơi. Hầu như “khu phố văn hóa” nào cũng có vài ṣng bài, từ quán cà phê đến vỉa hè, từ trong nhà ra ngoài ngă ba, ngă tư, chỗ nào tương đối rộng răi là có ṣng bài. Đủ các loại từ x́ dách, bài cào, đến cá ngựa, bàu cua tôm cá. Chỗ th́ đánh ṣng phẳng, chỗ đánh bịp.

Theo một chủ sóc bầu cua, do nắm được tâm lư của các anh cảnh sát và mấy cơ quan chức năng, ngày đầu năm mới thường “phe lờ” cho người dân vui xuân. Hoặc nếu có bị bắt th́ cùng lắm chỉ bị nhắc nhở, dẹp ṣng nên cứ “vô tư” làm ăn ngày Tết. Những người có máu cờ bạc chỉ cần qua vài ván, chủ ṣng sẽ đoán được và đưa “con mồi” vào tṛng. Ban đầu th́ chủ ṣng sẽ thả cho ăn rồi sẽ “lột” sạch lại cho đến khi con bạc cháy túi.

Không ít khách qua đường thấy đám đông tụ tập, lại sẵn có máu đỏ đen nên tấp vào “vui xuân” vài ván. Khi “hăng máu” th́ số tiền ăn thua với nhà cái lên đến gần chục triệu đồng. Một anh thanh niên than thở: “Lúc đầu tôi cũng tính chơi vài phút xem năm nay có hên hay không, ai ngờ khi chơi không dứt ra được. Đến lúc nghỉ th́ thua mất gần 6 triệu đồng. Thế là hết Tết!”.

Những cuộc vui xuân này sẽ kèo dài cho tới bao giờ bị dẹp ráo riết sẽ lại chuyển vào một khu nhà nào đó rồi thành ṣng bài chuyên nghiệp cho đến khi bị tóm.

 

Kỳ vọng ǵ vào năm 2012?

 

Vừa khép lại năm Tân Măo với những khó khăn chồng chất, người dân cảm thấy “oải” v́ đời sống ngày một khó khăn, chỉ nh́n thấy đi xuống, chưa có đường đi lên rơ rệt. Chúng ta đều biết, sau 5 năm lạm phát cao liên tục, sau 5 năm phải chống chọi với giá cả tăng nhanh, với chất lượng sống suy giảm, làm suy giảm cả niềm tin của người dân. Những nghịch lư, bất công, an ninh xă hội chưa có dấu hiệu được cải thiện gây lo lắng trong dân chúng. Bước vào năm 2012, với những dấu hiệu như giá điện sẽ c̣n tăng theo cơ chế thị trường, thuế giao thông có thể sẽ trở thành gánh nặng cho mọi người, bệnh viện khó có thể ngày một ngày hai chấn chỉnh, những khuất tất về nhà đất, lăi suất kỳ vọng vẫn chưa có giải pháp hữu hiệu, bệnh tham nhũng hoành hành từ dưới lên trên chưa có hy vọng diệt trừ và người chống tham nhũng chưa được bảo vệ đúng mức… Tất cả những căn bệnh kinh niên đó sẽ làm đời sống của người dân khốn khổ hơn. Chính phủ biết rất rơ mối nguy hại căn bản này. Vậy việc c̣n lại, cũng là điều người dân nóng ḷng chờ đợi là biện pháp xử nghiêm, triệt để, đúng người, đúng tội để VN có một bộ mặt mới. Một tờ báo đă viết:

“Hầu hết mọi người đều có tâm lư lo ngại những ngày nghỉ tết kéo dài sẽ tạo cơ hội “ch́m xuồng”, “đánh bùn sang ao”, thậm chí là “đi đêm” chạy  tội... cho những người, những ngành đang có t́ vết. Người dân nóng ḷng mong muốn các cơ quan chức năng “nhập cuộc nhanh” ngay sau tết.”

Chúng ta hăy chờ xem những ngày tháng trước mặt, hy vọng của người dân sẽ đi về đâu. Liệu lạm phát có thể trở về dưới 1 con số và người dân cùng các doanh nghiệp có thể tin vào lăi suất ngân hàng vực dậy nền kinh tế không? Xem ra điều đó rất khó khăn. Chúng ta sẽ bàn đến từng vần đề này trong một kỳ khác.

 

Văn Quang

26-1-1-2012

 

 

H́nh 1: Mua hoa vào ngày tàn chợ giá “bèo”.

H́nh 2: Dù nghèo cũng cố mua vài bông hoa về chưng Tết.

H́nh 3: Một nhóm thanh niên đánh bạc tại một quán cà phê

H́nh 4: Tem phiếu thời bao cấp

H́nh 5: Xếp hàng mua chất đốt thời bao cấp, dân Sài G̣n sợ lắm rồi!