Từ chức khó lắm chứ

Văn  Quang

Viết từ Sài G̣n

 

Bỏ phiếu tín nhiệm “các quan” và “văn hóa” từ chức đang là đề tài nóng đang được nhiều người dân Việt Nam quan tâm. Chuyện râm ran từ ông “trí thức thành thị” nhanh chóng lan đến những “khách cà phê” ở những quán trung b́nh và những công tư chức lúc rảnh việc. Đây là một đề tài không mới đối với thế giới “các quan” trên thế giới, nhưng ở VN lại là một nét mới trong sinh hoạt chính trị, có ảnh hưởng lớn trong đời sống b́nh thường của người dân mỗi khi nh́n lên tư cách, đạo đức, tài năng của những vị đang trực tiếp chi phối cuộc sống của ḿnh về mọi mặt.

 

Một đề tài cũ nhưng… rất mới đối với người dân VN

 

Trong những ngày gần đây, đề tài này đă được nhắc tới khá nhiều trong cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội VN khi bàn về “Đề án quy tŕnh, thủ tục, cách thức thực hiện việc lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội Đồng Nhân Dân (HĐND) bầu hoặc phê chuẩn.”

Thực ra, “đề án” trên không hề đề cập việc bỏ phiếu tín nhiệm hay bất tín nhiệm mà chỉ là một quy tŕnh lấy phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn. Nói cách khác, đây chỉ là một tiền đề (trong trường hợp tín nhiệm thấp) để đi tới quyết định tiếp theo là bỏ phiếu quyết định xem người đó có được tiếp tục giữ chức vụ đă được bầu hoặc phê chuẩn hay không.

Tuy nhiên, theo nhiều ủy viên trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc lấy phiếu tín nhiệm sẽ là “cơ hội” cho các cán bộ lănh đạo không đạt được tỉ lệ tín nhiệm cần thiết thể hiện “văn hóa từ chức” trước khi bị đưa ra bỏ phiếu bất tín nhiệm.

Đó chính là mấu chốt của vấn đề được người dân theo dơi, bởi cái vụ tín nhiệm hay không tín nhiệm những “quan chức” đang làm việc nước hầu như chưa ai đặt ra bao giờ. Dù cho đó là một trong những h́nh thức dân chủ, được quyền “xâm phạm” tới tài năng đức độ của người đang có chức có quyền, tức là các “quan chức”. (Ở đây gọi chung là “cán bộ”). Một vấn đề trở nên rất mới đối với người dân Việt.

 

Quan bất tài vô dụng cũng cứ ngồi yên vị

 

Bởi từ trước đến nay, “cán bộ” giữ chức vụ do Quốc Hội (QH), HĐND bầu hoặc phê chuẩn là coi như yên vị. Cho dù người đó làm việc tốt hay không, hiệu quả hay không, thậm chí gây hậu quả xấu th́ vẫn kéo dài chức vụ cho đến hết nhiệm kỳ, thậm chí trúng tiếp nhiệm kỳ sau. Có những người giữ chức vụ quan trọng, nhưng tài ít đức mỏng, không hoàn thành trách nhiệm, nhưng không có cơ chế để băi miễn. Nói rơ hơn là không có luật lệ, không có quy định nào tước cái chức vị của ông cán bộ đă được bầu đó. Bởi các ông ấy được “nhân dân” bầu chứ không phải cho “thủ trưởng” cơ quan hoặc cấp trên chỉ định. Hai chữ “nhân dân” gắn trên ngực áo ông lúc này có một quyền lực như bất khả xâm phạm.

Cho nên, những vụ được gọi là tiêu cực, là tham nhũng, hống hách, chèn ép… ở các ngành, các địa phương trong nhiều năm qua cho thấy nguyên nhân chính là do cán bộ lănh đạo yếu kém, người dân biết rơ điều đó nhưng phải chấp nhận các ông quan bất tài vô dụng.

 

Mở đường cho “văn hóa từ chức”

 

Có ư kiến cho rằng bỏ phiếu bất tín nhiệm là mở đường cho “văn hóa từ chức”, nói khác đi là mở một lối thoát danh dự cho các quan chức yếu kém tự xin “về vườn”. Cần phải phát huy tinh thần từ chức để nó là chuyện b́nh thường trong đời sống như các nước khác trên thế giới.

Hăy nh́n lại, chuyện từ chức ở VN, nhất là với các chức vụ lănh đạo cao, vốn rất hiếm hoi. Trong vài chục năm qua, mới có 2 trường hợp từ chức là Bộ trưởng Nông Nghiệp- Phát Triển Nông Thôn (NN-PTNT) Lê Huy Ngọ từ chức tháng 4-2004 do vụ Lă Thị Kim Oanh và Bộ trưởng Giao Thông Vận Tải (GTVT) Đào Đ́nh B́nh từ chức tháng 4-2006 sau hàng loạt vụ bê bối như đổ tàu E1, công tŕnh hầm chui Văn Thánh kém chất lượng và đặc biệt là vụ tham nhũng quá lớn PMU18.

Việc từ chức quả thật là quá hiếm ở VN cho dù thời gian qua đă xảy ra nhiều vụ làm thất thoát tài sản quốc gia “động trời” làm chấn động dư luận. Bên cạnh các nguyên nhân như văn hóa từ chức, ḷng tự trọng của cán bộ…, c̣n do nguyên nhân không kém phần quan trọng là cơ chế “tập thể chỉ huy” chồng chéo nên nhiều khi trách nhiệm cũng lại đổ cho “tập thể”, không rơ ràng, cứ như không có cá nhân nào chịu trách nhiệm nên không đổ tội cho đích danh quan nào được.

Theo dơi các phiên chất vấn tại Quốc hội VN về các vụ thất thoát kinh hoàng xảy ra tại Vinashin hay Vinalines, có thể thấy rất rơ điều này.

Mặt khác, người dân không có quyền bỏ phiếu tín nhiệm các “cán bộ lănh đạo”, nhưng dân biết rất rơ ông nào liêm khiết, ông nào tham nhũng, ông nào v́ dân v́ nước, ông nào v́ bản thân và gia đ́nh. Không qua mặt được nhân dân đâu. Do đó, lá phiếu tín nhiệm phải thể hiện được ḷng dân.

 

Bỏ phiếu tín nhiệm cũng khó lắm

 

Phải quan niệm rơ ràng, hành vi từ chức là hành vi văn hóa, thể hiện ḷng tự trọng của con người. Tín nhiệm thấp, làm không được việc mà cứ khư khư bám lấy cái ghế để cho dân chúng khinh thường th́ làm người b́nh thường c̣n chưa xứng đáng huống nữa làm quan to.

Cho nên bỏ phiếu tín nhiệm hay không tín nhiệm th́ người bỏ phiếu phải công tâm, có bản lănh, trung thực th́ lá phiếu mới có giá trị thực chất, c̣n xuê xoa cho qua hay phe cánh nâng đỡ nhau th́ mục đích ban đầu của bỏ phiếu tín nhiệm sẽ là vô ích.

Mời bạn đọc ư kiến dưới đây của một người dân trên báo Dân Trí ngày 17-9:

Bạn Nguyễn Bá Thành Đạt viết: “Bỏ phiếu tín nhiệm nếu minh bạch, công khai, công bằng th́ tốt nhưng ở nước ta lâu nay vấn nạn chạy chức, chạy quyền; ê kíp, bao che thấy rơ. Cấp dưới “mang ơn” cấp trên do cơ chế bổ nhiệm kiểu “đề cử” từ một số người. Trong các doanh nghiệp (DN) nhà nước, cơ quan công quyền, t́nh trạng “con ông, cháu cha” và “bạn bè thân hữu” luôn chiếm số đông.

Làm ǵ có chuyện con, cháu bỏ phiếu bất tín nhiệm cha, ông, chú, bác, cô, d́ nhà ḿnh, phải không bạn? Càng không thể có chuyện cùng “ê kíp”, cùng ăn chia hoặc “anh tuyên dương tôi, tôi đề cao thành tích của anh” lại hất cẳng nhau bằng phiếu bất tín nhiệm. Nguy hại nhất là ở chỗ sẽ có không ít người, thậm chí là cả một “nhóm người” lợi dụng việc bỏ phiếu để “hè nhau” gạt bỏ những người có đạo đức, có năng lực ra khỏi bộ máy để dễ bề thao túng. Những anh thẳng thắn trung thực thường nói thẳng, đôi khi lại “có cái vẻ ngang ngang”, bởi anh ta không sợ sự thật nên nhiều người vừa sợ vừa ghét. Đó là thực tế bởi người trung thực, liêm chính không nhiều; người lừng khừng, ba phải không ít; nếu hè nhau bỏ phiếu th́... đó là một tai nạn lớn cho dân. Cho nên bỏ phiếu bất tín nhiệm khó lắm chứ, không phải là chuyện giản dị.

Từ chức và “bị băi miễn” là hai vấn đề khác nhau. Một đằng là sự tự nguyện bởi ḷng tự trọng hay nói cho đúng là phải có “văn hóa xấu hổ” mới  có “văn hóa từ chức”. Một đằng là bị buộc phải rời bỏ chức vụ, hay nói cho đúng bị xa thải, bị băi miễn. Nếu đă bị bỏ phiếu bất tín nhiệm rồi mới từ chức th́ chẳng khác nào nhận được một ân huệ “giảm khinh” sau khi phạm tội. Cũng chẳng vinh dự ǵ. Tưởng như nó ở giữa tính liêm sỉ và không liêm sỉ, nhưng thật ra ai cũng hiểu nó là một. Vậy th́ tốt nhất hăy nh́n lại ḿnh, can đảm từ chức nếu thấy nó cần thiết cho lương tâm thanh thản.

 

Từ chức có khó không?

 

Có bạn trẻ nói khôi hài rằng làm cái đơn xin từ chức là xong, ngại là ngại có dám đưa ra công khai không mà thôi. Chỉ sợ làm cái đơn rồi cứ thập tḥ để trong ngăn bàn, chẳng bao giờ dám đưa cho ai đọc. Thật ra bạn trẻ đó thừa biết sự từ chức ở VN khó hơn thế rất nhiều. Không phải v́ sợ cấp trên và bạn “đồng liêu” quá yêu, quá tín nhiệm mà cố níu giữ anh lại theo cái kiểu “chỉ có anh mới xứng đáng ở chức vụ này, anh khác nhảy vào là hỏng việc ngay, chẳng anh nào xứng đáng đâu”. Ít có ông nào tự tin đến “khùng” quá như thế. Thật ra không dám từ chức v́ lo ngại những dây mơ rễ má quấn quanh ḿnh.

Trước hết là sợ kẻ thù. Từ khi anh nhậm chức đến nay, không thể tránh khỏi có những kẻ thù trước mặt và nguy hiểm hơn là kẻ thù sau lưng. Có kẻ thù “chính đáng” v́ bất đồng quan điểm và cũng có cả những kẻ thù v́ ghen ghét đố kỵ, dù anh có tài. Và đó là loại anh có thể liệt vào loại tiểu nhân, nhưng loại này mới thực sự nguy hiểm cho anh. Chúng sẽ nhân cơ hội này trả thù anh, triệt hạ anh bằng mọi cách. Rất có thể có những sự việc từ lâu anh đă quên, nhưng chúng nó nhớ. Bây giờ chúng mới “móc” ra, tấn công anh. Anh sẽ không thể “hạ cánh an toàn” như ư muốn. Đấy là chưa kể đến những ông bạn “cuốn theo chiều gió”, ôm chân sếp mới, nó đá gị lái anh gẫy xương.

Thứ hai là cả một “bộ sậu” vẫn trung thành đứng sau lưng anh, làm ăn, kiếm chác đều dựa vào cái chức cái quyền hành của anh. Họ hàng hang hốc nhà anh, nào con nào cháu, nào ông chú bà d́, người làng người xă, bạn bè gần xa… cũng sẽ chịu chung ảnh hưởng tai hại v́ cái sự từ chức của anh. Anh có thể mất hết cơ nghiệp v́ sự từ chức … dại dột này. Cái sự “hy sính đời bố, củng cố đời con” chưa chắc đă thực hiện được. Có khi con cũng vạ lây.

Thứ ba là những thói quen ăn chơi sa đọa, bán trời không mời Thiên Lôi, những nhà hàng “miễn phí” đối với anh, nơi nào anh đặt chân tới cũng được nghênh tiếp trịnh trọng, tiệc chiêu đăi ăn hoài không hết, bây giờ anh không chức không quyền sẽ cảm thấy “hoang vắng”. Rồi những ông bà hàng xóm vẫn thấy anh chễm chệ xe hơi biển xanh, lính lác chạy lao nhao quanh nhà, họ sẽ nh́n anh và vợ con anh ra sao sau khi anh từ chức, nhà anh vắng hoe, chả ma nào thèm ngó tới.

Bằng ấy thứ bao vây quanh cái sự từ chức của anh. Nên phải nói thẳng ra là ở VN từ chức khó lắm, “tế nhị” lắm, gian nan lắm chứ không dễ đâu các bạn ạ.

Nh́n rơ thực trạng ấy, bạn Nguyễn Như Ư vừa có nhận định trên báo Dân Trí ngày 19-09-2012:

- “Việt Nam mà, làm ǵ có văn hóa từ chức, từ TW (trung ương) đến địa phương. Ngồi mà giữ ghế để hưởng bổng lộc mà, tôi thấy thất vọng... Không những vấn đề này mà c̣n nhiều việc khác như Vinasin, Vinaline, dầu khí, EVN. Nói thật, tôi rất lo sợ khi niềm tin không c̣n”.

- Bạn Nhat Viet có nhận định mỉa mai: “Ḿnh thấy ở Việt Nam là sướng nhất, an toàn nhất trên thế giới. Ở nước ngoài khi làm không được th́ người ta thấy có lỗi với nhân dân, tự xin thôi chức. Ở Việt Nam th́ khi làm không được th́ chỉ biết rút kinh nghiệm, khiển trách để lần sau em sửa sai.

Chứ các bác không thấy sao: khi làm ở huyện không được th́ xem xét rút kinh nghiệm để về tỉnh về thành thành phố làm tốt hơn. Chán thật!!!”.

 

Lại đến chuyện kiểm điểm nghiêm túc

 

C̣n nếu không từ chức th́ bài thuốc “kiểm điểm nghiêm túc” là phương thuốc “chữa cháy” rất hiệu quả. Nghe măi trên truyền hính, đọc măi trên báo chí, người dân Việt đến phát ốm v́ những điệp khúc cũ mèm này. Cứ có họp hành, có phê b́nh “kiểm thảo” là có bài ca con cá “kiểm điểm nghiêm túc”. Nó thường được mở đầu bằng những hàng rào chắn rất kỹ, trước hết kể lể thành tích “công tác đă đạt được những kết quả tốt đẹp rất khả quan nhưng bên cạnh đó vẫn c̣n những yếu kém tồn tại. Hội nghị đă nghiêm túc kiểm điểm,  nhận… thiếu sót và kiên quyết khắc phục”. Dù cho tội lỗi có tầy đ́nh cũng “huề cả làng”.

Cụ thể, việc gần đây nhất, vụ Di sản văn hóa quốc gia nổi tiếng chùa Trăm Gian thời Lư (xă Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, TP.Hà Nội) đang lâm vào thảm họa.

 

Người ta thản nhiên phá dỡ di tích lịch sử tan tành

 

Chùa Trăm gian (Quảng Nghiêm hay c̣n gọi là chùa Tiên Lữ), một di sản văn hóa độc đáo được lập từ đời Lư Cao Tông, niên hiệu Trinh Phù thứ 10 - năm 1185 đă vĩnh viễn bị phá hủy. Xin tạm liệt kê vài thành tích phá di tích lịch sử chùa Trăm Gian:

- Gác khánh thâm nghiêm, cổ kính, quyến rũ, vững chăi như thế này. V́ sao họ đập ra để làm mới toàn bộ?

- Người ta dỡ trắng, như kiểu “giải phóng mặt bằng” cả nhà tổ, gác khánh, bỏ toàn bộ cấu kiện cũ, mua gỗ mới, đổ bê tông nền, lát đá - gạch mới toanh, dựng lên một di tích mới

- Khu nhà tổ rộng mênh mông giờ bị dỡ toàn bộ. Nền bị bóc lên, khoét sâu xuống, đổ bê-tông vĩnh cửu. Các cấu kiện bị dỡ xuống vứt chỏng kềnh, thay mới toàn bộ. Tượng bị khênh đi nơi khác. 100% gỗ mới, xi-măng, gạch ngói mới, xây lại cái nhà tổ theo đúng nghĩa đen.

Và, đau thương thay, gác Khánh là một di tích cổ kính tuyệt mỹ từng làm nao ḷng bao người, cũng đă bị “giải phóng mặt bằng tuyệt đối” y như vậy.

Đường dẫn lên chùa, dăy cầu thang đá cao vút, rêu phong, người thợ xưa đẽo thủ công vững như bàn thạch. Đang tốt thế, người ta cho thợ vào dùng búa đập vỡ tan tành, mua đá mới xẻ bằng máy trắng phau lát vào. Đá cũ ném ngổn ngang trước cửa chùa…

- Toàn bộ cấu kiện gỗ, ngói lợp và chân tảng cũ của nhà Tổ và gác Khánh - những vật liệu đă làm nên một tác phẩm kiến trúc ngàn năm tuổi - bị chất đống phía sau chùa. Bậc cấp lên sân tiền đường được thay mới bằng đá xanh...

- Người dân vô tư hè nhau leo tuốt lên mái ngói, tha hồ bóc dỡ mang về… xây chuồng heo.

 

Cơ quan văn hóa Không biết, không nghe, không thấy

 

Một ngôi chùa với hàng trăm gian, nằm ở khu dân cư đông đúc, cách trụ sở UBND xă có hơn 1km, cách UBND huyện có 4km, lại ở Thủ đô Hà Nội đă bị đâp phá hơn một trăm ngày với tiếng búa, tiếng cưa và ngổn ngang vật liệu mà các cơ quan quản lư văn hóa cũng như chính quyền địa phương vẫn “không biết, không nghe, không thấy” th́ không phải là chuyện “con voi chui lọt lỗ kim” mà là cả đàn voi chui lọt... lỗ tai. Hài hước thay, nó đă bị thay đổi 100% rồi, tức là chẳng biết đống gỗ rui mè thay ra có c̣n hay… chui vào bếp, thanh tra văn hóa mới về thị sát và đ́nh chỉ. Xin thưa, c̣n ǵ nữa mà thị với sát? Mà đ́nh với chỉ?

 

Làm quan sướng lắm chứ

 

Đến nay, vụ phá hoại di tích lịch sử chùa Trăm gian đă kết thúc, kỷ luật nghiêm những người vi phạm cứ như chuyện “xem qua rồi bỏ”. Thật ra h́nh thức kỷ luật này cũng chẳng khác mấy với các vụ vi phạm nghiêm trọng khác, vụ việc đă có h́nh thức kỷ luật rất… quen thuộc là “Kiểm điểm nghiêm túc, rút kinh nghiệm sâu sắc”!

 

 

Cụ thể là UBND huyện Chương Mỹ nghiêm túc kiểm điểm sâu sắc, UBND xă Tiên Phương bị khiển trách. Về cá nhân, nghiêm khắc phê b́nh Phó Chủ tịch phụ trách văn xă Vũ Văn Đông. Hai vị Trưởng pḥng phó Pḥng Văn hóa Thông tin là Hoàng Minh Hiến và Trịnh Văn Ban nhận mức khiển trách. Các ông Vũ Văn Doăn -Chủ tịch UBND xă, ông Tống Bá Lương - Phó Chủ tịch UBND xă, ông Nguyễn Xuân Chít - Cán bộ Văn hóa xă cùng nhận mức cảnh cáo. Người duy nhất “đen đủi” bị cho thôi giữ chức là Trưởng ban Quản lư di tích. Và hết!

Thực ra không phải chỉ vụ việc này mà gần đây, nhiều vụ việc khi đưa ra kết luận xử lư đều khiến dư luận ngỡ ngàng bởi vụ việc th́ lớn, hậu quả th́ nghiêm trọng đến rất nghiêm trọng. Thế nhưng cái “roi” kỷ luật giơ lên rất cao song khi hạ xuống th́ rất khẽ, nhẹ đến giật ḿnh.

Không chỉ những vụ việc nhỏ mà cả những vụ án h́nh sự nghiêm trọng, số tài sản thất thoát ảnh hưởng đến nền kinh tế cả nước cũng được xử lư rất… t́nh cảm.

Một bạn đọc Email nhuque85hb@gmail.com gửi cho báo chí một câu kết rất đúng người đúng cảnh: “Ở Việt Nam ḿnh hay nhỉ. Làm sai chỉ cần kiểm điểm với phê b́nh là xong. Sướng thật!”

Vâng, làm quan ở VN sướng lắm chứ!

 

Văn Quang

21-9-2012

 

H́nh:

01 - Khung cảnh cổ kính cũ chùa Trăm Gian

02- Làm sao có thể phục dựng lại nguyên trạng công tŕnh này?

03- H́nh ảnh gác Khánh cổ kính giờ đă không c̣n

04- Các bức tranh tượng khắc gỗ trong chùa bị sơn lại ḷe loẹt bằng sơn công nghiệp, hoặc được thay thế bằng những bức tranh mới.

05- Những bức tranh với màu sơn nguyên bản may mắn c̣n sót lại.

 

Chúc Mừng sức khỏe tác giả, Văn Quang

vừa lên tuổi 80

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Vuông Chiếu