Người dân c̣n ch đợi ǵ v v Tiên Lăng

Văn Quang

Viết từ Sài G̣n

 

 

Vụ cưỡng chế đất, phá nhà, cướp công cướp của dân ở Tiên Lăng – TP Hải Pḥng đang đi vào “giai đoạn cuối” sau khi có quyết định của Thủ Tướng chính phủ VN. Nhưng sẽ c̣n để lại dấu vết lâu dài trong ḷng người dân và nhất là niềm tin vào cách hành xử mọi vấn đề xă hội của chính quyền địa phương. Từ này có lẽ người ta sẽ gọi vắn tắt là “vụ án Tiên Lăng” cũng như “vụ Thái B́nh” vào năm 1997.

Bạn đọc quan tâm đến vấn đề này đă theo dơi những diễn biến của sự việc này và cách giải quyết của Thủ Tướng chính phủ VN vào ngày 10-2 nên ở đây tôi không nhắc lại. Tôi chỉ xin nêu lên vài sự kiện chính.

 

Vai tṛ của báo chí và thông tin

 

Trước hết là vai tṛ của báo chí, của thông tin nói chung, cả báo viết và báo mạng internet, phát thanh, truyền h́nh… trong toàn bộ sự việc. Đây là một sự kiện đáng mừng, báo chí VN đă thông tin đầy đủ, phản ảnh dư luận cùng tiếng nói của người dân không chỉ ở Tiên Lăng hay Hải Pḥng mà lan rộng khắp nước. Chính nhờ những thông tin đó mà người dân trong nước cũng như ở nước ngoài có thể nh́n mọi sự việc một cách rơ ràng, minh bạch. Bởi thế nên ngay khi mở đầu buổi thông báo kết quả cuộc họp của Thủ tướng với các bộ ngành và TP Hải Pḥng chiều 10-2 vừa qua, ông Bộ trưởng Chủ nhiệm Văn pḥng Chính phủ Vũ Đức Đam đă thông báo ư kiến của người đứng đầu chính phủ: “Hai tuần nay, tôi thường xuyên đọc báo và thấy có khoảng 800 tin, bài về vụ Tiên Lăng. Thủ tướng cảm ơn báo chí đă đưa thông tin nhanh, đa chiều”.

Điều này phù hợp với nguyện vọng của người dân. Ngày 6-2, khi nghe tin phóng viên bị ngăn cản, một người dân đă viết trên báo mạng VNExpress:

“Tại sao lại chận các phóng viên làm nhiệm vụ thông tin? Trước khi nói đến tự do th́ tự do ngôn luận là căn bản nhất, thiếu nó th́ mọi tự do khác đều là vô nghĩa và không thể nào thi hành được... Trong đệ tứ quyền th́ tự do ngôn luận được xếp đầu tiên, chính v́ tự do thông tin nên người dân mới kiểm soát được chính quyền để chính quyền mới đi theo con đường ích nước lợi dân… không có truyền thông th́ ai biết được những việc các ông ấy âm mưu hại dân hại nước thế nào? Phải bảo vệ cho bằng được quyền tự do ngôn luận theo hiến pháp của Việt Nam”.

Trong buổi giải quyết các vấn đề liên quan đến “vụ Tiên Lăng”, Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng đă “yêu cầu các cơ quan thông tấn báo chí tiếp tục phát huy vai tṛ và trách nhiệm của ḿnh, đóng góp thiết thực hơn nữa vào việc xây dựng Đảng và bộ máy nhà nước trong sạch vững mạnh, phát huy quyền làm chủ và bảo vệ lợi ích chính đáng của nhân dân”.

Nếu nói đến “chiến công” trong vụ này, có thể nói báo chí và thông tin đă đi tiên phong. Không có thông tin trung thực th́ mọi việc ở Tiên Lăng có thể đi vào lăng quên hoặc bị hiểu hoàn toàn sai về sự chống lại “người thi hành công vụ” của gia đ́nh ông Vươn. V́ thế người dân và ngay cả những cơ quan hành pháp, tư pháp cũng đă nh́n thấy sự quan trọng vô cùng của những ng̣i bút, những tiếng nói trung thực trong mọi thời đại, trong mọi hoạt động của ṿng xoáy xă hội. Không v́ bất cứ lư do ǵ hạn chế, đe dọa quyền tự do thông tin của người dân. Vấn đề là thông tin phải trung thực, đừng bóp méo thông tin, đừng dùng h́nh thức này hay h́nh thức khác đe dọa quyền tự do báo chí, tự do nhận và phổ biến thông tin của người dân. Sức mạnh của báo chí, sự tận tâm của những người làm báo đem tiếng nói của người dân ra trước công luận đă góp phần lớn tạo nên sự công bằng cho xă hội. Có như thế mới ngăn chặn được những hành động tàn ác, đập tan những thủ đoạn đen tối đàn áp con người, mang lại công lư cho mọi người, đem lại cho toàn xă hội một đời sống tốt đẹp hơn.

 

Chờ đợi điều ǵ ở ṭa án

 

Về mặt pháp lư, ai đúng ai sai đă quá rơ, kết luận của chính phủ VN là chính quyền Tiên Lăng sai toàn diện. Các quyết định thu hồi, cưỡng chế 19,3 ha đầm tôm của gia đ́nh ông Đoàn Văn Vươn ở xă Vinh Quang (Tiên Lăng, Hải Pḥng) đều trái luật. Thủ tướng VN yêu cầu sớm khởi tố, điều tra cán bộ đă chỉ đạo phá nhà ông Vươn. 

Và “TP Hải Pḥng phải chỉ đạo cơ quan bảo vệ pháp luật khởi tố, điều tra và sớm đưa ra xét xử nghiêm minh việc phá dỡ nhà của ông Đoàn Văn Vươn; đ́nh chỉ công tác những cán bộ đă chỉ đạo phá nhà; khẩn trương đưa vụ án “giết người và chống người thi hành công vụ” ra xét xử công khai, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật; kiến nghị các cơ quan tiến hành tố tụng xem xét t́nh tiết giảm nhẹ đối với bị cáo do các quyết định không đúng pháp luật của UBND huyện Tiên Lăng”.

Đây chính là điểm mấu chốt trong toàn bộ vụ án. Nước nào cũng vậy thôi, chống người thi hành công vụ và chống bằng vũ khí, tất nhiên là bị “ra ṭa”. Nhưng nguyên nhân chống lại một lực lượng vũ trang hùng hậu làm sai luật lại khác. Khi làm sai luật th́ lực lượng vũ trang không c̣n được hiểu là người thi hành công vụ nữa mà là thi hành lệnh của những cấp đứng ngoài pháp luật.

Thế nên chính phủ VN mới đề  nghị “xem xét t́nh tiết giảm nhẹ”. Như tôi đă tŕnh bày với bạn đọc trong bài trước, đó là “trường hợp giảm khinh” cho gia đ́nh anh em ông Vươn. Giảm nhẹ đến mức nào, có bị kết án, giam giữ hay nói cho rơ là “ở tù” bao lâu hay chỉ “kết án cho đúng pháp luật”, cho tại ngoại hoặc “hưởng án treo” v́ trường hợp đặc biệt. Nếu như chuyện này xảy ra th́ chắc chắn người dân sẽ hoan nghênh, không một ai chê bai rằng “pháp luật không nghiêm” mà thật ra người dân có thể nói “pháp luật không những đă nghiêm mà c̣n minh, c̣n có t́nh nữa”. Đây là thuộc phạm vi ṭa án, việc của ngành tư pháp. Nhưng khi đă có lời đề nghị của hành pháp tất nhiên ṭa án sẽ căn cứ vào đó, căn cứ vào những chứng cứ cụ thể, hoàn cảnh cụ thể để xét xử. Kết quả của việc xét xử này trở thành mục tiêu chính mà người dân chờ đợi.

Bên cạnh đó là việc bồi thường toàn bộ thiệt hại cho gia đ́nh ông Vươn sẽ được thực hiện ra sao. Ai phải bồi thường? Không thể lấy công quỹ dù là của xă hay của huyện ra bồi thường v́ đó là của dân. Người trực tiếp ra lệnh phá nhà, để kẻ cắp ngang nhiên ăn cướp trong đầm của anh em ông Vươn phải bồi thường mới đúng đạo lư. Đấy là chưa kể về mặt tinh thần và những thiệt hại khác trong thời gian anh em ông Vươn bị giam.

 

Sự thờ ơ của chính quyền TP Hải Pḥng

 

Điểm thứ ba, dư luận cũng c̣n đang rất chú ư là thái độ của Thành Ủy TP Hải Pḥng. Đă có những ư kiến cho rằng nên giao cho Bộ Công An điều tra vụ này. Bạn Trần Văn Bền viết: “Theo tôi vụ án này nên giao cho bộ công an điều tra khởi tố. Bởi nếu giao cho công an Hải Pḥng th́ không được khách quan. Bởi trước đó ông Ca (trưởng CA TP Hải Pḥng) đă từng lên tiếng bảo vệ chính quyền huyện Tiên Lăng và đă từng phát ngôn nhà ông Vươn không phải là nhà mà là cḥi canh”.

Thủ tướng chính phủ VN nói rơ: “Ở cấp thành phố, phải kiểm điểm làm rơ trách nhiệm v́ Tiên Lăng đă báo cáo chủ trương thu hồi đất và được thành phố chấp thuận. Thành phố cũng phải kiểm điểm v́ xử lư chậm, báo cáo Thủ tướng chưa đầy đủ. Thủ tướng yêu cầu Hải Pḥng sớm báo cáo kết quả thực hiện từng việc”. Thủ tướng chính phủ VN đă có chỉ thị: cho lănh đạo thành phố Hải Pḥng kiểm điểm làm rơ trách nhiệm về việc: - Chấp thuận đề nghị cưỡng chế thu hồi đất không đúng pháp luật của UBND huyện Tiên Lăng. - Khi vụ việc xảy ra chậm chỉ đạo làm rơ đúng sai và trách nhiệm của tập thể, cá nhân; báo cáo chưa đầy đủ - nghiêm túc với Thủ tướng Chính phủ; việc thực hiện cung cấp thông tin chưa kịp thời, thiếu chặt chẽ gây bức xúc trong dư luận”.

Nh́n lại thái độ của Thành ủy và UBND TP Hải Pḥng từ khi xảy ra vụ Tiên Lăng, họ có phần thờ ơ. Một người dân đă viết trên trang báo VN Express: “Và rồi qua các thông tin, tôi thấy sự vô tâm, vô tâm đến tàn nhẫn của các cấp chính quyền Hải  Pḥng bởi có việc đă quá rơ ràng song vẫn loanh quanh không nhận và không chỉ đạo xử lư…”

Suốt gần 1 tháng trời, ông bí thư thành ủy và ông Chủ tịch UBND TP Hải Pḥng không lên tiếng. Cho đến khi dư luận đă quá nóng, nóng đến muốn đốt cháy cả 2 chiếc ghế mới thấy ông bí thư thành ủy lên tiếng.

 

Tự xử trước khi bị xử khôn hay dại?

 

Xin nhắc lại, ngày 7-2 khi Bí thư Thành ủy Thành Phố Hải Pḥng Nguyễn Văn Thành đă “nhận lỗi trước nhân dân”. Ông đă tự nêu ra những khuyết điểm hay đúng hơn là những sai phạm của những cơ quan và “quan chức” trong việc này. Ông tỏ ra thận trọng, cân nhắc từng lời nói để né tránh những vấn đề thuộc phạm vi pháp lư. Ông cũng cho rằng Thành Ủy Hải Pḥng chỉ có lỗi là “thiếu kiểm tra chỉ đạo”. Ông nói: “Đối với UBND thành phố, mặc dù việc cưỡng chế thu hồi đất, bảo vệ nhà thầu thi công nói chung đă phân cấp cho huyện, song cũng phải nghiêm túc kiểm điểm trách nhiệm trong việc thiếu kiểm tra chỉ đạo để xảy ra vụ việc làm 4 cảnh sát và 2 bộ đội bị thương”.

Thái độ “thành khẩn” này quả là khôn ngoan. Thành ủy chỉ nhận lỗi chút xíu c̣n trách nhiệm lớn là anh cấp huyện.

Nhưng ông cần nhớ rằng ngày 17-1, ông Phó Chủ tịch UBND TP Hải Pḥng Đỗ Trung Thoại đă cho biết thay mặt Thành ủy, UBND TP Hải Pḥng tŕnh bày với lănh đạo Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin - truyền thông và báo giới về việc “người dân bất b́nh phá nhà ông Vươn”. Như vậy có nghĩa là ông Thoại đă thay mặt cho Thành Ủy và cả UBND Thành Phố Hải Pḥng, trong đó ông Thành là “sếp lớn”, tức bí thư Thành ủy, chứ không phải với tư cách cá nhân ông Thoại. Nếu ông bí thư Thành Ủy thấy ông Thoại nói sai hay nói lầm th́ phải cải chính ngay chứ sao lại im lặng suốt thời gian dài (từ 17-1 đến 1-8) như vậy? Người ta không thể không đặt dấu hỏi tại sao đến giờ này ông bí thư Thành Ủy mới nhận ra sai phạm và đứng ra xin lỗi tùm lum?

Lư do dễ hiểu là ông bí thư thành ủy Hải Pḥng thú nhận đă đọc tới hơn 750 bài báo nên đă nh́n thấy rơ áp lực của dư luận báo chí, sự bất b́nh của người dân trong cũng như ngoài nước trước những sai phạm (chứ không phải sai sót) của việc cưỡng chế trái pháp luật.

Nhất là khi Thủ Tướng chính phủ VN sẽ đích thân giải quyết việc này, giao cho các cơ quan trung ương điều tra, chắc chắn là từ thành ủy trở xuống đều “lănh đạn” nên mới tổ chức cuộc họp báo xin lỗi này. Trong thời gian đầu, có lẽ thành ủy Hải Pḥng đă quá chủ quan, tưởng rằng có thể “cả vú lấp miệng em” bằng cách đưa các lư lẽ dựa vào “pháp luật” là xong việc. Nhưng đó là thứ pháp luật tưởng tượng, thứ pháp luật của “miệng nhà quan có gang có thép” chứ không phải pháp luật của quốc gia. Thứ đó nhanh chóng bị bẻ găy bởi những người “cao tay ấn” hơn, bởi thực tế chứng minh lẽ phải thuộc về người dân.

Thế nên, ông bí thư thành ủy Hải Pḥng vội vàng tổ chức cuộc xin lỗi này để ít nhất làm nhẹ tội của thành ủy và tất nhiên trong đó là của cá nhân ông. Và hơn thế, ông cho rằng làm như thế sẽ xoa dịu được mọi áp lực, mọi mũi dùi tấn công vào thành tŕ của ông và các bạn trong thành ủy. Ông buộc phải “hy sinh” ông phó Thoại và một vài cấp dưới đang bị soi mói, ngưng công tác và kiểm điểm trước 3 ngày Thủ Tướng chính phủ có kết luận chính thức.

Nhưng điều đó lại có tác dụng ngược. Ông đă bị nắm áo kéo lại, không thể chạy tội. Trung tướng Nguyễn Quốc Thước, nguyên Tư lệnh quân khu 4 đă thẳng thắn nhận định: “Một việc tày trời như thế không thể không có chỉ đạo của cấp cao nhất là thành phố Hải Pḥng. Thế nên, việc kiểm điểm từ cấp huyện là chưa thỏa đáng. Theo ông Thước, trong cuộc họp, khi nêu tính chất của sự việc, Bí thư Thành ủy Hải Pḥng chỉ nhận “thiếu sót”, không có từ nào là "sai lầm". Điều đó chưa thể hiện được sự nghiêm trọng của vụ việc.

Ông Thước nói: “Rơ ràng vụ cưỡng chế đất ở Tiên Lăng, Hải Pḥng, làm chưa đến nơi đến chốn, chưa đúng quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước, không có t́nh, không minh bạch và vi phạm vấn đề quốc pḥng an ninh (khi sử dụng quân đội tham gia cưỡng chế). Tôi mong rằng Thủ tướng sẽ giải quyết một cách triệt để vụ việc để làm bài học răn đe v́ 70% các vụ khiếu kiện liên quan đến đất đai”.

 

Ai đă ra lệnh sử dụng quân đội vào việc cưỡng chế?

 

Ở đây, một sự việc quan trọng hơn được “phát hiện”, đó là sự sử dụng quân đội bừa băi. Theo đúng luật, chỉ có Quốc Hội, Thủ Tướng, Bộ Quốc Pḥng mới được phép điều động quân lực. Vậy ai đă ra lệnh cho quân đội thi hành lệnh cưỡng chế này. Cần phải làm cho rơ ai đă ra lệnh? Ra lệnh cho đơn vị nào, đại đội nào thuộc tiểu đoàn nào, binh chủng nào? Ai chỉ huy lực lượng đó? Thiếu tướng hay Đại tá A hay B? Ai đă trực tiếp chỉ huy toán quân đi cưỡng chế này để cho lính bị thương? Những câu hỏi này cần được trả lời, cần được xác định một cách rất cụ thể và nếu có tội phải xử nghiêm.

Những người lính và mấy anh CA không có tội, họ chỉ thi hành lệnh của cấp trên. Vấn đề là cấp trên của họ ra lệnh họ bắn vào đâu, vào kẻ thù hay vào nhà dân. Tôi đă từng là lính và đă từng viết “người lính không phản bội ai cả, chỉ có người ta lợi dụng người lính mà thôi”. Trường hợp này cũng giống như vậy. Cho nên người lính và người dân đều đáng thương như nhau. Tuy nhiên người chỉ huy phải chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Trung tướng Nguyễn Quốc Thước, nguyên Tư lệnh Quân khu IV, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư kư Hội Cựu chiến binh VN, khẳng định:

“Việc Tiên Lăng đưa hàng chục bộ đội và công an, nói là để cưỡng chế nhưng với vẻn vẹn chỉ có mấy người dân th́ đây rơ ràng là một vụ trấn áp không thể chấp nhận được”.

Ông kể lại câu chuyện về việc tranh chấp đất đai kéo dài giữa 2 xă thuộc huyện Quỳnh Lưu - Nghệ An năm 1992. Thường vụ Tỉnh ủy đề nghị Quân khu cho lực lượng thiết giáp ra để đẹp loạn. Trung tướng đă hỏi: “Đưa quân đội ra để đánh ai? Nếu là địch th́ không cần thiết giáp, chỉ 15 phút tôi có thể giải quyết xong, nhưng đây lại là dân và dân quân, Tư lệnh quân khu ra lệnh ‘quân ta đánh quân ḿnh’ sao?”

Ông nói: “Phải t́m cách hạ nhiệt hai bên, không đổ thêm dầu vào lửa, nếu không, tranh chấp đất đai sẽ biến thành vấn đề chính trị phức tạp”. Ông đă chỉ thị cấp dưới không mang theo vũ khí vào sát trận địa để giải thích rơ và tổ chức giải giáp. Sau khi vận động dân quân cả hai bên thu súng trở về nhà, việc điều tra đă kết luận rơ cấp ủy và chính quyền hai bên v́ mục đích cá nhân đă kích động nhân dân gây rối. Cán bộ lănh đạo vi phạm đều bị xử, có người bị đưa ra pháp luật. Số người chống đối cũng bị xử. Từ đó chính quyền cơ sở được củng cố, t́nh h́nh trở lại b́nh thường.

Chia sẻ câu chuyện này, vị tướng già ngậm ngùi: “Vụ việc nghiêm trọng đó nếu hành xử như Tiên Lăng th́ chắc tôi không c̣n ngồi ở đây để trả lời báo chí”.

Người nhận lệnh và ra lệnh cho lực lượng cưỡng chế ở Tiên Lăng nếu cũng thông minh và hành động như vậy th́ anh em ông Vươn không đến phải nổ súng và nổ ḿn, lính cũng không bị thương oan uổng.

 

Người dân sẽ c̣n chú tâm theo dơi sát sao từng sự việc

 

Nhận định sau cùng về vụ việc này, ông Thước cho biết: “Theo dơi vụ việc, tôi cho rằng kết luận của Thường vụ Thành ủy Hải Pḥng thông báo mấy hôm nay là chưa đạt yêu cầu, chưa nghiêm túc trước một sự việc nghiêm trọng như vậy. Trong khi đó, đồng chí Bí thư Thành ủy lại là ủy viên Trung ương Đảng nên cần phải làm nghiêm túc.

Sau kết luận của Thủ tướng th́ phần quan trọng hơn là phải làm triệt để, phải làm rơ trách nhiệm của từng người một, chứ nói rằng thường vụ Thành ủy kiểm điểm nghiêm túc, xin nhận khuyết điểm nghiêm túc, nhưng nghiêm túc ở mức độ nào phải làm rơ. Bí thư như thế nào, Phó Bí thư như thế nào, rồi ông chủ tịch, phó chủ tịch như thế nào… từng người một làm rơ trách nhiệm”.

Tôi cho rằng đó cũng là ư sự chờ đợi của người dân. Họ sẽ theo dơi sát sao xem công việc điều tra, xét xử, cách thi hành những chỉ thị có thật sự công bằng hay không. Cho nên sự việc vẫn c̣n đang ở phía trước.

 

Hai chữ “nếu” lẩm cẩm bên lề chuyện Tiên Lăng

 

Đến đây, tôi xin  kể với bạn đọc thứ chuyện bên lề và bạn cho là chuyện lẩm cẩm nhất VN cũng OK. Sáng nay một người cháu đến thăm tôi, khi bàn về chuyện Tiên Lăng, nó nói một cách hết sức thành thật: “Cậu ơi, tối hôm qua, cháu suy nghĩ, nếu cháu mà có quyền th́ cháu sẽ cho ông Vươn làm chủ tịch huyện Tiên Lăng sau khi thi hành xong án phạt. Bởi xét về thân thế lư lịch th́ hoàn toàn yên tâm, ông ấy là bộ đội, xứng đáng là kỹ sư nông nghiệp, dám nói dàm làm, được nhân dân tin yêu. Ông Vươn đă có quá nhiều kinh nghiệm v́ đă từng bị chèn ép, bị đàn áp, ông ấy hiểu thế nào là nỗi khổ của người dân, ông ấy hiểu người dân ở địa phương đó cần ǵ. Đó là điều người “lănh đạo” nào cũng phải biết, vậy mà ít ông biết. Ở Tiên lăng khó mà có thể chọn được một người hơn ông ấy”.

Tôi cho rằng thằng này chỉ bàn chuyện vớ vẩn. Nó có vớ vẩn hay nó cũng có lư của nó, tùy bạn.

Chuyện thứ hai là khi ngồi ở quán café Bean, một ông bạn ở nước ngoài về, nhân bàn ngang tán dọc về chuyện này, bỗng tủm tỉm cười và nói “Nếu tớ làm Bộ Trưởng Bộ Tài Nguyên Môi Trường ở VN hoặc làm Chủ Tịch TP Hải Pḥng th́ tớ sẽ có một quyết định giản dị nhưng vô cùng hấp dẫn, các cậu sẽ phải cúi đầu kính phục và nhiều ông Bộ Trưởng sẽ phải giật ḿnh”. Anh em ngồi quanh tṛn mắt nh́n cho rằng anh ta nói dóc. Anh ta ậm ọe ra cái điều quan trọng rồi mới phát ngôn: “Giản dị là tớ xin từ chức, có thế thôi”. Anh em cười x̣a, một ông ở VN chắp tay vái: “Ông mang cái văn hóa từ chức ấy về Mỹ mà xài, chúng tớ không quen với thứ văn hóa ấy”.

 

Văn Quang

11-2-2012