Đằng sau v án Tiên Lăng

và buôn thn bán thánh

Văn Quang

Viết từ Sài G̣n

 

 

Vụ án Tiên Lăng sôi sục trong thời gian dài vừa qua, đă dần dịu lại bởi chính phủ VN đă thừa nhận toàn bộ sai lầm nghiêm trọng thuộc chính quyền huyện Tiên Lăng và Thành Phố Hải Pḥng. Gần đây nhất, ngày 15-2-2012, Chánh án Ṭa án nhân dân (TAND) Tối cao nêu rơ, trong vụ kiện hành chính của ông Vươn, cấp sơ thẩm và phúc thẩm đă có những phán xét vô căn cứ, ảnh hưởng tới quyền lợi công dân. Nói cho rơ là cả hai cấp “quan ṭa” này đă đứng về phía chính quyền làm thiệt hại quyền lợi của dân. Bản kháng nghị cũng nêu ra điểm không đúng khi thẩm phán Ngô Văn Anh kư trả lời đơn của ông Vươn gửi TAND Hải Pḥng. Thẩm phán không có thẩm quyền trả lời đương sự mà thuộc thẩm quyền của chánh án. Tất nhiên toàn bộ vụ án sẽ được xét xử lại từ đầu. Hai ṭa đều sai sẽ được xử như thế nào?

Trong ḷng những người dân c̣n băn khoăn một số vấn đề khác phía sau vụ án này. Trước hết là việc điều tra không nên giao cho TP Hải Pḥng bởi đó chính là nơi đă có những sai phạm không nhỏ, nên giao cho một cơ quan khác như Bộ Công An điều tra. Thứ hai là việc sửa đổi luật đất đai cần được tiến hành nhanh chóng đồng thời xem xét lại những khiếu nại của người dân ở khắp nơi về đất đai. 70% vụ kiện của dân đều liên quan tới đất. Bởi như ông cựu chủ tịch nước Lê Đức Anh đă cảnh báo, vụ này kéo dài có thể sẽ c̣n xảy ra nhiều vụ Tiên Lăng khác nữa. Vụ án sẽ đưa ra nhiều kết luận, người dân hiện đang chờ những kết luận đó có thật chí công vô tư không và việc giải quyết từng vấn đề, từng cá nhân như thế nào.

 

Thêm những vụ Tiên Lăng mới

 

Thứ hai là vụ ông Vươn -Tiên Lăng lại nẩy sinh nhiều vụ khác nữa vừa được “khám phá”. Cụ thể như bốn năm trước (năm 2008) huyện Tiên Lăng (Hải Pḥng), đă cưỡng chế 70 ha đầm tôm của ông Lê Đ́nh Thảo, không được một xu đền bù, sau đó đấu giá khiến gia đ́nh anh không có đất để canh tác. Mặc dù đă vác đơn đi kiện từ cấp huyện đến cấp tối cao nhưng vẫn trắng tay cho đến nay.

Ông Lương Văn Trong, Phó chủ tịch Liên chi hội nuôi trồng thủy sản nước lợ huyện Tiên Lăng cho biết, 4 năm trước, khi diễn ra vụ cưỡng chế khu đầm của gia đ́nh ông Thảo, số người dân kéo đến đầm hôm đó đông không kém so với số người dân kéo đến nhà ông Vươn sáng 5-1-2102 vừa qua. “Tuy nhiên, gia đ́nh ông Thảo đă tuân theo những bản án đă kết luận của ṭa trước đó và không có bất cứ sự chống đối hay phản kháng nào”. Các thông tin này đă bị bưng bít nên mọi chuyện rơi vào quên lăng. Nếu không có vụ ông Vươn được các cơ quan thông tin trong và ngoài nước lên tiếng th́ chẳng c̣n ai nhớ tới nữa, người dân cam chịu cúi đầu âm thầm sống trong cảnh đàn áp bất công của hệ thống quyền lực địa phương, trong đó có cả ṭa án.

Đến nay một số công an thành phố và huyện đă tới nhà ông Thảo, nay đă chết, c̣n lại người con trai là anh Tân. Anh cho biết, nhân viên điều tra đặt ra các câu hỏi việc thu hồi của huyện gia đ́nh có nhận được bồi thường không? Tài sản của gia đ́nh bị mất mát sau buổi cưỡng chế là ǵ và khi xă tổ chức đấu thầu, gia đ́nh có tham gia bỏ thầu không? Anh Tân đă tŕnh bày lại sự việc oan ức này. Hy vọng việc này sẽ được điều tra trở lại và có thể sẽ c̣n c̣n nhiều khuất tất khác nữa sẽ được mang ra ánh sáng.

 

Hàng chục gia đ́nh khác đang hoang mang lo lắng

 

Một trường hợp khác là trường hợp đầm tôm của chủ đầm Nguyễn Thế Đọc (ở tại xă Nam Hưng), huyện Tiên Lăng. Đầu năm 1998, UBND huyện kư quyết định cho ông Đọc thuê 30 ha đất đầm băi nuôi trồng thủy sản tại khu vực xă Đông Hưng - Tây Hưng. Mọi “tŕnh tự thu hồi, cưỡng chế”  xảy ra cũng giống như những ǵ chính quyền Tiên Lăng đă làm đối với ông Vươn và ông Thảo. Họ diễn lại cùng một kịch bản, nhưng nhờ sự chống đối quyết liệt của hơn 50 người dân nên vụ cưỡng chế này bất thành. Ông Đọc kể lại:

“Sáng 22-8-2008, tôi thấy đài truyền thanh của xă đọc nội dung thông báo huyện sắp cưỡng chế thu hồi đất của gia đ́nh ḿnh. Một ngày sau, cả trăm dân quân, tự vệ, công an viên, lực lượng liên ngành của bốn xă và từ huyện kéo xuống đầm nhà tôi”.

Ông cho biết tiếp: Khi máy xúc được đưa đến để phá đầm, gia đ́nh ông đă huy động gần 50 người ra, quyết làm làm căng, yêu cầu lập biên bản về việc tại sao phá đầm. Ông nói: “Biên bản lập xong, có chữ kư của đầy đủ các ban ngành. Sau khi lập biên bản, lực lượng thực hiện cưỡng chế cũng tự rút”. Song, cũng từ đó đến nay, 30 ha đầm băi của gia đ́nh ông chỉ sản xuất ở dạng cầm chừng, huyện không thu hồi và gia đ́nh ông cũng không dám đầu tư nuôi trồng thủy sản.

Hơn chục chủ đầm cũng thuộc diện bị thu hồi như gia đ́nh ông Đọc (tại xă Đông Hưng và Tây Hưng). Tất cả luôn sống trong tâm lư hoang mang, lo lắng và chỉ biết viết đơn đề nghị tập thể xin gia hạn cho thuê đầm băi. Khi nào UBND huyện bác đơn, các chủ đầm sẽ viết đơn kiện vụ án hành chính ra TAND huyện Tiên Lăng. Tóm lại người dân huyện Tiên Lăng đă từ bao lâu nay sống trong tâm trạng nơm nớp lo lắng “sẽ bị thu hồi đất, bị cưỡng chế hay nói cho đúng là bị cướp công, cướp của bất cứ lúc nào mà chỉ c̣n cách tự vệ duy nhất là chống lại bằng mọi giá”. Một tâm trạng như thế làm sao người dân sống an cư lạc nghiệp được. Sự thanh b́nh của nông thôn chỉ c̣n là cái bề ngoài mầu mỡ.

Chúng ta hăy chờ đợi để cùng nghe tiếng nói của người dân và sẽ cùng bàn luận qua mỗi sự việc sẽ xảy ra.

 

Lễ hội ở Việt Nam ngày nay

 

Đến đây xin chuyển sang một đề tài khác cho đỡ nhức đầu. Đó là những lễ hội ở VN trong “tháng giêng là tháng ăn chơi” này. Thật ra, ở VN, lễ hội kéo dài trong 3 tháng, bắt đầu từ tháng 1 đến tháng 3 âm lịch, thời gian “xôm tụ” nhất của lễ hội là từ rằm tháng giêng đến 18 tháng hai âm lịch.

Quá nhiều lễ hội ở khắp các địa phương và hầu như bất cứ một “đền phủ” nào có tiếng tăm một chút đều tấp nập, đông đúc đến chật ních. Những lễ hội lớn như Chùa Hương, Yên Tử, Bà Chúa Kho, Vía Bà, Đền Trần, Đền Hùng… đón tiếp mỗi ngày năm bảy chục ngàn người. Lễ hội là dịp để tưởng nhớ tới công đức của tổ tiên, của những vị anh hùng v́ dân v́ nước. Những hoạt động của lễ hội nhằm làm sống lại những h́nh ảnh đặc biệt, những phong tục tập quán của địa phương, tùy theo đó là lễ hội nào. Người dân đến lễ hội với tấm ḷng thành kính, cầu xin cho đất nước thanh b́nh, no ấm, mưa thuận gió ḥa và cũng là dịp để du ngoạn, gặp gỡ mọi người là “khách thập phương” để cùng chia sẻ niềm vui đầu xuân.

Nhưng mỗi ngày các lễ hội cứ được hiểu theo một nghĩa khác và những truyền thuyết hoang đường được tạo dựng nên cho lễ hội thêm phần trang trọng linh thiêng, lôi kéo mọi người t́m đến. Những năm gần đây, nhiều đền chùa phải leo đèo trèo dốc như chùa Hương, Yên Tử c̣n mắc cả một hệ thống cáp treo tân tiến để khách hành hương khỏi mất sức leo núi và được ngắm cảnh hùng vĩ thiên nhiên từ lưng chừng trời cao. Những nhà tổ chức mang hết sức ra phục vụ du khách và cũng là dịp tạo cơ hôi cho những kẻ bất lương tha hồ lừa bịp, chặt chém khách hành hương.

Không thể thống kê được trong dịp này người ta đă bỏ ra bao nhiêu tỉ đồng để “đi lễ”. Nếu chỉ là khoản chi tiêu b́nh thường như xe pháo, ăn ở, lễ vật giản dị với tấm ḷng thành th́ chẳng có ǵ đáng nói. Nhưng người ta đă phí phạm quá nhiều cho những khoản lễ vật sặc mùi mê tín. Dù lạm phát, dù giá cả tăng liên tục, dường như người ta bất chấp tất cả, mạnh tay hào phóng chi tiêu vào những lễ vật dâng lên thần thánh.

 

Chùa Hương và thi ca

 

Lễ hội nổi tiếng nhất VN là chùa Hương. Tôi cũng đă có dịp đi chùa Hương. Nhưng là vào những năm chiến tranh và c̣n quá trẻ. Lúc đó chùa Hương biến thành một cái kho quân nhu nên không hề có lễ hội nào. Tôi chỉ thấy nó cũng giống như những ngọn núi trùng điệp của vùng này chạy dài như vô tận. Khi ghé qua chùa này, lúc đó gần như hoang phế, không hương khói. Có nhiều ngôi chùa rải rác trong vùng Suối Yến, ngôi chùa gần bến đ̣ Tṛ nhất là chùa Ngoài. Trên ba khoảng sân rộng lát gạch có Tam quan chùa. Sân thứ ba dựng tháp chuông với ba tầng mái. Đây là một công tŕnh cổ, dáng dấp độc đáo v́ lộ hai đầu hồi tam giác trên tầng cao nhất.

Chùa chính là Chùa Trong, tức là phải đi sâu vào trong. Thoạt nh́n bạn chỉ thấy đó là một động đá. Phải đi xuống 120 bậc thang mới tới hang chùa. Vách trước cửa động có năm chữ Hán “Nam thiên đệ nhất động”, chữ được khắc vào năm 1770, đó là bút tích của Tĩnh Đô Vương Trịnh Sâm. Tiếc rằng vào thời đó, mọi khung cảnh đều vắng ngắt, không xem được lễ hội th́ ta t́m đến thi ca vậy.

Chắc bạn cũng nhớ bài thơ “đi chùa Hương” của Nguyễn Nhược Pháp:

“Hôm nay đi chùa Hương

Hoa cỏ mờ hơi sương

Cùng thầy me em dậy

Em vấn đầu soi gương…”.

Nhưng chùa Hương là nguồn gợi hứng cho nhiều tác phẩm thi ca Việt Nam từ thế kỷ trước. Xin điểm lại một vài tác phẩm nổi tiếng nhất. Trong số đó phải kể đến bài hát nói: "Hương Sơn phong cảnh ca" của Chu Mạnh Trinh, làm từ thế kỷ 19, xưa nay rất được ca ngợi:

“Bầu trời cảnh bụt

Thú Hương Sơn ao ước bấy lâu nay

Ḱa non non, nước nước, mây mây

"Đệ nhất động" hỏi rằng đây có phải!

Thỏ thẻ rừng mai chim cùng trái

Lững lờ khe Yến cá nghe kinh

...

Nhác trông lên ai khéo họa h́nh

Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt

Thăm thẳm một hang lồng bóng nguyệt

Gập ghềnh mấy lối uốn thang mây?...”

Nhưng bài thơ của nữ sĩ Hồ Xuân Hương, tác giả bài thơ “Vịnh động Hương Tích” là bài thơ thú vị nhất đối với tôi và có lẽ với nhiều bạn đọc. Bài thơ mang đậm “tính cách Xuân Hương”, hài hước từ h́nh ảnh đến câu chữ. Không c̣n là sự dung tục trong thi ca mà chính là những sáng tạo nghệ thuật nhất, chưa có ai sánh bằng trong lịch sử thi ca VN. Mời bạn đọc cùng nhớ lại:

“Bày đặt ḱa ai khéo khéo pḥm

Nứt ra một lỗ hỏm ḥm hom

Người quen cơi Phật quen chân xọc

Kẻ lạ bầu tiên mỏi mắt ḍm

Gọt nước hữu t́nh rơi thánh thót

Con thuyền vô trạo cúi lom khom

Lâm tuyền quyến cả phồn hoa lại

Rơ khéo Trời già đến dở dom”.

 

Từ sự linh thiêng đến buôn thần bán thánh

 

Ư nghĩa của những lễ hội đều trang trọng, thanh cao, nhưng ngày nay đă bị lợi dụng gần như “triệt để” vào những mục đích tư lợi cá nhân khác. Trước những năm 1975, cảnh này cũng có xảy ra ở một vài nơi, nhưng với một h́nh thức nhỏ hơn. Sau năm 1975, từ ngày việc lễ bái sùng kính được phép hoạt động trở lại th́ mỗi năm sự lợi dụng vào ḷng thành này được phát triển rất mạnh và công khai, nhất là vào mùa xuân năm nay.

Xin điểm qua cảnh buôn thần bán thánh ở một lễ hội Bà Chúa Kho ở Bắc Ninh. Một thí dụ điển h́nh cho nhiều lễ hội khác đă và đang diễn ra ở VN. Từ việc tổ chức đến ngay cả trong ḷng những người “con của Phật”, ngoài một số tâm hồn c̣n giữ được ḷng cao thượng trong sáng, một số khác đến lễ hội v́ chính ḿnh. Những giá trị tinh thần, nét văn hóa cổ xưa khi bị lạm dụng, vượt quá giới hạn trở nên hoang đường và cuồng tín.

Vào những ngày đầu năm vừa qua, hàng chục ngàn người ùn ùn đổ về Bắc Ninh đi lễ Bà Chúa Kho. Có những người đến chỉ để cầu danh lợi, thăng quan tiến chức và vay tiền là mục đích chính của phần đông những người hành hương về làng Cô Mễ. Và cũng như mọi năm, khách thập phương luôn đông đúc, chen lấn, la lối khiến đoạn đường dẫn vào đền thường xuyên trong t́nh trạng quá ồn ào, náo nhiệt. Các dịch vụ mồi chài, soạn lễ cúng, khấn thuê, giữ xe mọc lên nhan nhản, bát nháo, biến chỗ thờ tự tôn nghiêm trở thành những dịch vụ buôn bán thánh thần.

Không cần biết Bà Chúa Kho là ai, người ta đến để đánh đổi, mua danh, cầu lộc, vay mượn từ thế giới ảo, đem mưu toan của trần thế vào thế giới thánh thần. Ảo vọng và niềm tin mông muội đă làm cho con người trở nên cuồng tín hơn bao giờ hết trong những năm gần đây.

Nhân danh những tập tục, văn hóa truyền thống của cha ông từ ngàn xưa để lại, những người thực hiện lễ hội đă tiếp tay cho t́nh trạng mê tín dị đoan xảy ra một cách công khai quanh các lễ hội. Trong đám người chen lấn, giành giật, ś sụp khấn vái ở chùa Bà Chúa Kho có nhiều người đinh ninh rằng, nếu đi lễ và vay tiền vào đầu năm, họ sẽ được giàu có và thăng quan tiến chức?

Lễ hội tượng trưng đă thật sự bị lạm dụng. Người ta thấy nhan nhản những chiếc xe công, biển xanh chở những ông bà béo tốt, khệnh khạng bước xuống, thuê người đội mâm vàng đầy tú hụ, ngoài mặt th́ làm ra vẻ hiền lành, nhưng trong ḷng hănh diện đi vào đền lễ Bà Chúa Kho. Trong số đó chắc cũng có không ít những ông quan kiểu quan Tiên Lăng, TP Hải Pḥng đă từng đến đây cầu cho “quốc thái dân an chỉ là cái cớ, c̣n cái chính là cầu cho ḿnh càng ngày càng thu hồi được nhiều đất của dân đă làm sẵn cho ngài xơi”.

Trong những lời khấn cầu ấy là ḷng tham vô độ, hẹp ḥi và vị kỷ cá nhân, chỉ biết ḿnh chứ không hề biết đến thiên hạ, đến quốc thái dân an. Sự mê muội, mù quáng đă dẫn dắt hàng trăm ngàn người, có người vượt hàng ngàn cây số đường, đi vay tiền.

 

Bà chúa Kho biến thành “tín dụng đen”

 

Thế là bà Chúa Kho bỗng biến thành người âm cho dương gian vay tiền định kỳ 12 tháng, rồi cuối năm thu lời không biết bao nhiêu phần trăm, ta gọi là “tín dụng đen”. Không biết ông Thống đốc Ngân Hàng Âm Phủ quy định đầu vào là 14% và đầu ra là trên 20% hay hơn nữa? Chắc ông này phải lên trần thế học tập mấy ông Ngân Hàng Nhà Nước VN may ra mới làm ăn khoa học được. Chỉ biết đầu vào là những mớ vàng bạc, đô la kếch xù. Lễ vật dâng lên Bà Chúa Kho đă trở nên chuyên nghiệp với những mâm quả có sẵn và người khấn thuê ngay tại đầu cổng ra vào. Tất cả đều vàng chóe: “cành vàng lá bạc”, “vàng thỏi”, “vàng cục”, “vàng lá”, “đô la”… được định giá hàng tỷ USD âm phủ. Để có được một mâm lễ hàng mă ấy người ta phải chi ra một số tiền khá lớn. Thêm vào đó là tiền xăng, tiền ăn ở, đi lại của nhiều người. Sự lăng phí không thể nào kể xiết trong lúc vô số người dân đói khổ đang oằn ḿnh chống đỡ cơn băo lạm phát, băo giá đang hoành hành.

Lễ nhỏ, cũng phải vài chục ngàn, lễ to lên đến hàng trăm, thậm chí cả vài triệu đồng. Chỉ riêng số tiền mua lễ và thuê người cúng nhân lên con số hàng chục ngàn người đi lễ ở đền này thôi, nhân với nhiều lễ hội ở các “đền chùa, miếu mạo” trong toàn quốc, mỗi ngày sẽ phung phí một khoản tiền vô cùng lớn được các “tín chủ” mù quáng ném vào ḷ thiêu. Người ta gọi đây là ḷng thành? Phải chăng đó là thương mại hóa, là cách làm tiền trắng trợn từ nét văn hóa truyền thống của cha ông để lại? Con cháu và những kẻ ăn mày quá khứ sẽ phải trả giá rất đắt cho những toan tính vụ lợi, phản văn hóa, bất chấp dư luận của xă hội và công chúng. Các cơ quan gọi là “văn hóa” ở VN nghĩ ǵ đến các hiện tượng này?

Phải chăng khi niềm tin vào công bằng xă hội, tương lai bị khủng hoảng, bản thân không ổn định th́ người ta tự trấn an ḿnh bằng cách trao vận mệnh của ḿnh vào tay một quyền lực cao siêu, t́m đến với những tṛ mê tín dị đoan ngày càng nhiều? Phải chăng ḷng tham không đáy ngày càng lấn át sự lương thiện và sự thiếu tự tin, bất tài nhưng muốn ăn trên ngồi trước thiên hạ, xe pháo vênh vang nên người ta đi cầu xin một phép mầu mang lại chức tước bổng lộc từ trên trời rơi xuống cho ḿnh?

 

Văn Quang – 17-2-2012

 

H́nh 01- Ngày mở đầu Lễ Hội Chùa Hương.

Hùnh 02- Nét đặc biệt đường vào chùa Hương là những con đ̣ chở khách trên suối Yến

H́nh 03- Biển người chen chúc nhau vào đến Bà Chúa Kho.

H́nh 04- Xe công của các quan chức ùn ùn kéo về đền Bà Chúa Kho

H́nh 05- Đầu năm đi vay, cuối năm bưng mâm lễ vật đằy ắp mang vào “trả nợ” Bà Chúa.

H́nh 06- Dịch vụ cáp treo ở chùa Hương, hàng trăm người phải xếp hàng trong khu vực chờ cả tiếng đồng hồ mới mua được vé.