Trần Mộng Tú

trong vườn hoa vàng

Luân Hoán

          Năm th́ mười họa, tôi vui vẻ nhận được một cuốn sách có chữ kư của tác giả. Nhưng trong ít trăm cuốn đă nhận, chưa có người sáng tác nào thuộc phái yếu. Năm  1991, tôi bất ngờ, sung sướng nhận được thi phẩm  “Thơ Trần Mộng Tú” do chính tác giả kư, gởi tặng. Thú thật, nhờ được giới thiệu trước, nỗi vui sướng của tôi mới thật sự trọn vẹn, bởi quư danh của người có ḷng, thiếu đi một chữ duyên dáng, xác định cần thiết của những người đẹp. Căn cứ vào chữ “Mộng’ đầy yểu điệu th́ chưa đủ. Nam nhi đâu thiếu những người dùng chữ xinh đẹp này. Việc tôi được tặng sách cũng không phải là sự t́nh cờ, và chắc chắn cũng không phát xuất từ tự nguyện. Tôi nhận được quà, nhờ nhà văn Nguyễn Đông Ngạc. Trong một lần đến nhà Ngạc chơi, theo thói quen, chúng tôi tán dóc về chuyện sách, báo. Lần đó, chúng tôi nhắc về những cuốn sách mới xuất bản. Tập “Thơ Trần Mộng Tú” được nhắc tới.

          Đă có đọc thơ của tác giả này qua một số tạp chí  Làng Văn, Văn Học, Văn, Thế Kỷ 21…tôi buột miệng khen:“bà này làm thơ tới lắm”. Nguyễn Đông Ngạc cười bảo: “thơ hay, người đẹp nữa đấy, nếu Hoán thích, để tôi giới thiệu cho, chỗ bà con mà !” Anh nói thêm, chắc như đinh đóng cột:  “Tôi sẽ nói cô ấy gởi cho Hoán một tập thơ”. Thân mẫu của Ngạc là một bạn đọc của các nhà văn, nhà thơ Việt Nam từ thời c̣n trong nước kéo dài đến nay, tủ sách của bà gần như không thiếu một tác giả danh giá nào. Hôm đó bà có mặt, nói tiếp lời Ngạc “ cô ấy là con của một người làm sui với tôi, hồi ở Bắc hai gia đ́nh c̣n là láng giềng nữa”.

          Tiết lộ của thân mẫu Ngạc làm mất ngay chút xíu hy vọng của tôi. Con của một người sui gia th́ sự thân t́nh hẳn xa vạn dặm. Tôi nghĩ , việc Ngạc bảo sẽ nói cô ấy tặng sách chỉ là vui  miệng, nói dóc chơi thôi. In sách, tặng sách, có thể nói như phim Tàu là chuyện “thiên kinh địa nghĩa”, nhưng người tặng sách ít ra phải biết đại khái về người sẽ nhận quà. Tôi th́ chập chờn vài bài thơ trên ít báo hải ngoại dễ ǵ được ai biết.

          Nhưng tập thơ với chữ kư tác giả đă đến với tôi vào ngày 10 tháng 6 năm 1991, trong lưng b́a sau của tập thơ, tôi có ghi rơ ngày vui này.  Tôi không c̣n nhớ hết nỗi khoan khoái của ḿnh khi cầm tập thơ xinh xinh trong tay. Nỗi xúc động khi nh́n hàng chữ đề tặng và cả chữ kư vô cùng giản dị của chị Tú: Chữ  “t” không viết hoa dính liền với chữ “m”, chữ  “m” dính liền với chữ “tú”, cũng không viết hoa và có dấu sắc đàng hoàng, nh́n chung như một chữ viết b́nh thường, ai cũng nhại tuồng chữ được. Chị Tú lại c̣n nâng tôi lên cấp “thi sĩ” nữa thật là thú vị. Chắc chắn trăm phần trăm tôi đă viết thư cảm ơn chị. Việc làm đương nhiên này, suốt đời tôi chưa quên thực hiện lần nào, khác với một số ít bạn “ngon lành” ngày nay, nhận sách rồi im luôn, không một hồi âm cho người gởi sách khỏi lo thất lạc, dù có đủ phương tiện thông tin không mất tiền như điện thư. Tôi và nhà văn Song Thao, thỉnh thoảng cũng gặp những vị “ngon lành” quên phép lịch sự này.

 

         Tập “Thơ Trần Mộng Tú”, nền b́a trắng bóng. Họa sĩ Khánh Trường tŕnh bày với chính bản vẽ của anh: Khuôn mặt thiếu nữ nh́n nghiêng, có tóc, có cổ nhưng thiếu vai, màu sắc đậm đà. Người Việt đứng tên xuất bản. B́a sau để lưng trần, không chữ, không h́nh vẽ nào. Nh́n chung rất nghệ thuật, thanh thoát. Sách dày 120 trang, được xếp trang theo thứ tự:  trang 3, ghi hai ḍng, sát nhau; ḍng trên chữ Thơ. Ḍng dưới : chữ Trần Mộng Tú. Trang 5 là trang  mặt của cuốn sách,  tŕnh bày chữ Thơ nhỏ phía trên, chữ Trần Mộng Tú khá lớn nằm cách xa dưới chữ thơ, gần cuối trang giấy tên nhà xuất bản Người Việt và năm xuất bản được in ḍng dưới, tất cả dùng font chữ Monotype Corsiva. Ở trang 6, giới thiệu những sáng tác đă xuất bản của Trần Mộng Tú, kể từ 1990 về trước, gồm:

          Tuyển Tập Thi Ca, in chung cùng nhiều người, thơ viết trong khoảng thời gian 1975-1977, do Bố Cái tại Hoa Kỳ xuất bản.

          Thơ Việt Nam, Chiến Tranh, Lưu Đày, in chung cùng nhiều người, do Ǵn Vàng Giữ Ngọc, Hoa Kỳ xuất bản năm 1976.

          Trăng Đất Khách, tuyển tập truyện ngắn của các cây bút nữ tại hải ngoại, do Làng Văn tại Canada xuất bản năm 1987.

          Ở trang 7,  giới thiệu những chi tiết thường lệ của một cuốn sách, trong đó ghi:

          “B́a: Khánh Trường, Nguyễn Đồng, Nguyễn Thị Hợp

          Phụ bản họa: Khánh Trường, Thái Tuấn, Nguyên Khai, Nguyễn Đồng, Nguyễn Thị Hợp

          Phụ bản nhạc: Hoàng Quốc Bảo, Vũ Thái Ḥa, Tiến Dũng, Trần Trung Ngọc”

          Trang 9: Lời tựa, do chính nhà thơ Trần Mộng Tú viết, nguyên văn:

          “ Những điều tôi muốn giữ kín cho riêng tôi th́ tôi lại bồng bột đem viết cả vào thơ. Tôi làm thơ nghĩa là tôi để tinh túy hồn tôi tuôn ra cùng mực. Tôi thu vào ḷng tôi những yêu thương hạnh phúc, những phiền muộn, ngang trái của cuộc đời, để dành măi trong một góc hồn, không chịu nổi phải viết ra thành thơ.

          Tôi là con tằm ăn hết lá dâu non, dâu già th́ tự động phải nhả ra những sợi tơ.

          Tôi làm thơ nghĩa là tôi chuyện tṛ cùng cây cỏ, tôi tự t́nh cùng trăng sao, tôi khóc than cùng sông nước.

          Tôi không thể bước thản nhiên lên một chiếc lá vàng mà không nghe hồn ḿnh rúng động.

Tôi vỡ oà và tan thành trăm mảnh vào những đêm trăng sáng.

          Sông nước đă cuốn tôi theo không phải là để nhận ch́m mà là để cho ḷng tôi run rẩy.

Mùa xuân đến th́ hồn tôi đâm lộc xanh, nở hoa vàng, thơ tôi cười, thơ tôi hát. Nhưng vào thu th́ hồn tôi rớm đỏ như những chiếc lá phong, thơ tôi trôi vào một gịng sương đục.

          Những đám mây trắng mùa hạ cũng cám dỗ tôi và treo thơ tôi lơ lửng trên những cánh ve sầu. Tôi úp mặt giữa hai bàn tay bé bỏng vào những buổi sáng mở cửa nh́n ra một mảnh đất trời trắng xóa. Tôi găy vụn như những cánh bướm tuyết rơi vào khuôn cửa kính. Tôi và mùa đông tan thành thơ.

          Tôi làm thơ, nghĩa là tôi đọc 1000 trang sách rồi viết tiếp chương 1001. Tôi soạn một bản nhạc mà không phải dùng đến âm giai.

          Tôi làm thơ nghĩa là tôi hát một bài hát mà không cần giọng kim giọng thổ. Tôi vẽ một cây cầu vồng mà không cần đến những ống màu bảy sắc khác nhau.

          Tôi làm thơ nghĩa là tôi chúc tụng hạnh phúc mà không phải đi dự tiệc tân hôn, ai điếu ḷng người mà không cần phải đến nghĩa trang.

          Tôi dùng ngôn ngữ để cô đọng ngôn ngữ, và tôi rất hài ḷng. V́ phải chăng thơ là tinh hoa của ngôn ngữ?

          Mời bạn hăy bước vào cánh đồng thơ tôi, tuy chưa được mênh mông bát ngát, nhưng xin bạn hăy cẩn thận v́ cánh đồng thơ tôi không có hàng rào”.

                                                                                                                                                       (Trần Mộng Tú 4/90)

          Có thể xem đây là một bản tuyên ngôn về sự việc làm thơ của tác giả một cách thú vị, tinh tế.  Tiếp sau văn bản này là 58 bài thơ, như 58 luống hoa của Trần Mộng Tú. Khởi sự bừng nở với Người Đàn Bà Thi Sĩ Việt Nam. Một chút cái tôi của chính nữ sĩ được giới thiệu, được tường tŕnh bằng những h́nh ảnh thật đặc biệt, phát sinh từ  hoàn cảnh đất nước, trong một giai đoạn đáng buồn của lịch sử.:

         “Mẹ tôi chuyển dạ trên một chiếc xe rơm

          Có hai con ḅ kéo

          Hai con ḅ nào hiểu

          Đang chở một thi sĩ trên lưng

          Và thi sĩ ra đời

          Bài thơ đầu tiên là tiếng hát…”

            chính xác hay chỉ thi vị, hư cấu, những ḍng thơ trên thật là đẹp. H́nh ảnh người thi sĩ  này đến với cuộc sống có phần khác thường nhưng không bi thảm. Tôi nghĩ, không chỉ đôi ḅ mà cả chiếc xe, cả những cọng rơm lót ổ trên xe, đều linh cảm được sự có mặt của một nguồn sống tràn đầy văn hoá sau này. “Bài thơ đầu tiên là tiếng khóc” quả thật như vậy. Bởi tiếng khóc ở thời điểm nào, cho hoàn cảnh nào cũng rất gần với thơ, nếu ta lắng ḷng cảm nhận. Những địa danh, những con đường, những khoảnh khắc hít thở, đến một cuộc t́nh lần lượt được sống lại, được gọi tên như từng mũi dao, có đủ đau thương, chua xót khắc sâu vào tim, vào năo của một người giàu chân t́nh. Suốt cả chiều dài bài thơ là những gợi nhớ, gần như riêng tư với bao nhiêu vết tích đă và đang trở thành kỷ niệm. Nhưng thật linh hiển, những nét riêng biệt bỗng trở thành h́nh ảnh chung của nhiều phụ nữ hiền thục Việt Nam: biết  tạo dựng và nuôi dưỡng hạnh phúc gia đ́nh:

          “Buổi sáng người bố đi làm

          Các con đi học

          Mẹ ở nhà nấu ăn, làm bánh, làm thơ

          Bạn bè đến nh́n vào

          Khen gia đ́nh tôi hạnh phúc…”

          Người phụ nữ biết làm thơ có thật sự  nhiều nước mắt hơn những người đàn bà b́nh thường, dù nàng là những danh nhân, công chúa như Chiêu Quân, Hạnh Nguyên… ? (…Hỡi nàng công chúa Huyền Trần/ khi nhớ quê đă khóc được bao lần/ chắc khóc ít- v́ không phải là thi sĩ. - Thơ Trần Mộng Tú). Tôi nghĩ  rằng, những người phái đẹp biết làm thơ, sẽ biết nhiều cách khóc tuyệt diệu. Làm thơ nhiều khi cũng là một cách khóc.

          Trần Mộng Tú tiếp tục vẽ chân dung tâm hồn ḿnh trong hầu hết những bài thơ của chị. Chị sử dụng nhiều thể loại. Bảy chữ, năm chữ, tám chữ, lục bát, tự do với câu ngắn tiếp câu dài… chỉ là những phương tiện để sắp đặt ngôn ngữ. Ngôn ngữ thi ca lâu nay vẫn chỉ loanh quanh quen thuộc, và là của chung nhiều người. Gần đây thêm được một số từ vốn không dùng cho thơ, nhưng chị Trần Mộng Tú không đụng đến. Thơ cũng như nhiều bộ môn nghệ thuật khác cần có sắc thái riêng. Cái căn cước của mỗi người chỉ có điểm khác nhau ở nội dung. Cách xếp chữ, tŕnh bày h́nh ảnh, màu sắc xen lẫn việc biểu lộ chân t́nh cũng sẽ làm nên  dáng vẻ riêng biệt. Chị Trần Mộng Tú thành danh thi sĩ v́ có khả năng này trước tiên. Trong một điện thư cho phép tôi được Dựa Hơi, chị Tú căn dặn:

          “…Anh cần hỏi tôi điều ǵ cứ hỏi. Nhưng chỉ xin một điều là đừng có khen quá. Tôi dễ bị ngượng khi nghe khen, v́ bạn bè nhiều khi hay khen nhau một cách quá đáng, làm độc giả bên ngoài khó chịu”

                                                                                                                     (Tue 14. Nov 2006- 09.3718-0800)

          Chị Tú đă tế nhị và cẩn thận. Nhân đây, tôi xin thú thật,tôi có vài thói quen khi phải trả lời những câu hỏi có tính cách nhận định, từ một số bạn có chút chút quen biết hoặc chưa. Nếu đă đọc được một bài không ưng ư. Tôi thường trả lời: “có thấy bài anh, xin lỗi chưa kịp đọc…”. Ngược lại, gặp một bài hay, tôi luôn luôn ngắn gọn: “đọc rồi, thú vị lắm”. Ở câu trả lời đầu, tôi thiếu thật thà, nhưng với câu trả lời sau, tôi rất thật t́nh. Cơ hội tôi khen bè bạn rất hiếm. Một vài bạn văn in sách t́m không ra người giới thiệu cho tác phẩm ḿnh đầy đủ lệ bộ, mới áp dụng câu tục ngữ “ không chó bắt mèo ăn c…”. Trong trường hợp bị ép ăn này, tôi chỉ ba hoa, loanh quanh, với những câu đậm đà chất màu mè, nhưng sạch sẽ bên trong là xong. Dĩ nhiên không thiếu điều đáng đề cao, khen ngợi trong các tác phẩm của bằng hữu tôi. Ngay ở thơ, ở văn của chị Trần Mộng Tú cũng vậy. Nét đẹp của thơ văn chị, tôi không nói lên được, không phải v́ lời dặn của chị mà v́ tôi thiếu khả năng để diễn đạt sự cảm nhận, thưởng ngoạn của ḿnh. Cảm nhận cái tinh túy của một tác phẩm không khó, nhưng phân tích cái giá trị đó thành bài bản, thuyết phục người khác đồng quan điểm với ḿnh không phải là chuyện dễ. Để có một vài cái nh́n về thơ chị Trần Mộng Tú, tôi xin trích một số nhận xét:

          “Có thể nói Trần Mộng Tú là nhà thơ nữ được biết đến nhiều nhất ở hải ngoại. Ngôn ngữ thơ Trần Mộng Tú chuẩn mực, nghiêm túc, giống như ngôn ngữ của một nhà giáo, cân nhắc từng lời ḿnh buông ra. Dù vậy, nhà thơ vẫn không giấu được một khối t́nh cảm đầy ắp ở bên trong. Đầy mà không tràn. T́nh yêu cũng chuẩn mực như chính ngôn ngữ của cô; hay đúng hơn, ngôn ngữ đă được chuẩn mực hóa như t́nh yêu của cô: vừa phải, chừng mực, nhưng không kém vẻ sâu sắc, ư vị.

          Thơ Trần Mộng Tú là thơ t́nh. Thứ t́nh rất keo sơn, thủy chung. Thứ t́nh bất tận. T́nh yêu quê hương. T́nh yêu gia đ́nh. T́nh yêu đôi lứa và đặc biệt, t́nh yêu đối với cuộc đời, dù với bao cay đắng, phũ phàng. Trần Mộng Tú luôn ca tụng lẽ thiện và niềm hạnh phúc chung cho con người, nhưng không thù ghét cái ác, người ác. Thơ cô là biểu tượng ḷng bao dung tha thứ của một người mẹ, một người chị, một người em gái, mở rộng ṿng tay đối với những sai lầm, man trá, tàn ác...”

                                                                                                                            (Vinhhao.net/Doctho/tranmongtu.htm)

 

          “…Trần Mộng Tú là nhà thơ tiếng tăm hải ngoại. Mọi thứ t́nh người tràn trề trong tâm chị, trào ra ngọn bút ngọt ngào tươi tắn, chị không trau chuốt mài dũa từng chữ nên thơ chị cực kỳ trong sáng gây xúc động. Bài thơ nào cũng có t́nh thương yêu như hạt kim cương lấp lánh đă tạo cho Trần Mộng Tú một giọng thơ-văn riêng biệt. Thơ chị là món quà quư hiếm c̣n sót lại giữa thời buổi thơ hậu hiện đại bắt đầu mở màn cho kỷ nguyên mới khác.”

                                                     (http://amvc.free.fr/Damvc/GioiThieu/TranMongTu/GioithieuTMT.htm)

       

 

           Thơ Trần Mộng Tú không chỉ được phổ biến, đón nhận tại nhiều quốc gia có người Việt cư ngụ. Những người có ḷng với văn học tại Việt Nam cũng sớm giới thiệu thơ chị đến với bạn đọc trong nước. Có lẽ ngoài ba tuyển tập thơ: Vầng Trăng Lưu Lạc do Hội Nhà Văn Hà Nội xuất bản năm 1994,  Thơ Việt Nam Hiện Đại do nhà xuất bản Hội Nhà Văn sưu tầm, xuất bản năm 1995 và Thơ T́nh Việt Nam và Thế Giới do ông Nguyễn Hùng Trương (Khai Trí) sưu tập, nhà xuất bản Thanh Niên ấn hành,  thơ Trần Mộng Tú c̣n được tuyển in trên nhiều tuyển tập khác tại Việt Nam.

          Định cư tại Hoa Kỳ, nhưng nguồn cảm hứng của Trần Mộng Tú được lượm từ nhiều quốc gia. Những con ngỗng bay từ nước láng giềng  Canada, đă may mắn được sống đời cùng thơ chị. Đây là bài thơ “Chàng Ngỗng Gia Nă Đại Trong Vườn Thú Issaquah” ở hai trang 288, 289 của tuyển tập Thơ Việt Nam Hiện Đại, gồm đầy đủ phần dẫn nhập và thơ:

          Hàng năm cứ vào đầu mùa thu, từng đàn ngỗng Gia Nă Đại (Canada Goose)  rủ nhau kéo về Bắc Mỹ để t́m nắng ấm rồi từ đó lại xuôi ḍng về Trung Mỹ để trốn mùa đông. Ngỗng cứ đi, đi măi và dừng lại ở bất cứ ḍng sông, mặt hồ nào ấm áp. Trên hồ Sammamish chảy qua thành phố Issaquah, nơi nàng cư ngụ có chàng ngỗng ngơ ngác đi lạc vào vườn thu hoa cúc nhà nàng. Sau khi ăn hết những mẩu bánh hạnh phúc trong tay nàng, chàng lại lững thững ra đi, t́m một ḍng sông khác. Nàng đứng nh́n theo, vài chiếc lông ngỗng bay bay trong gió, những vụn bánh rơi ở trong vườn, vết sước giữa ḷng tay nàng. Tất cả như một giấc mơ…

          Mùa thu vừa rẽ vào trong ngơ/ áo cúc vội khoe dẫy khuy vàng/  từng đám ngỗng lạ theo nhau đến/ trên hồ đập cánh gọi vang vang.

          Có chàng mơ mộng như thi sĩ/ ngơ ngác lạc vào vườn hoa/ nàng ôm một vốc đầy vụn bánh/ thấp tay mời đón khách phương xa.

          Chàng khẽ nghiêng đầu không lên tiếng/ cả hai lặng lẽ đứng nh́n nhau/ gió thu rạo rực trên hoa cúc/ lông ngỗng bay bay trong mắt sầu.

          Bên ấy bên này bao nhiêu dặm./ dặm thời, dặm nước, dặm tương tư/ mỗi lần thu đến chàng bỏ xé/ mảnh hồn lăng tử vẫy xa mù.

          Khi lá rừng phong thay sắc đỏ/ chàng sẽ theo đàn về chân mây/ mẩu bánh ân cần rồi cũng hết/ chỉ c̣n vết sước giữa ḷng tay.

          Chàng ngỗng nhâm nhi xong hạnh phúc/ lững thững quay lưng bỏ lại hồ/ nàng đứng giữa vàng thu hoa cúc/ mối t́nh lông ngỗng xoá như mơ”

                                                                                                                                                        (Trần Mộng Tú 9/92)

          Trần Mộng Tú là một thi sĩ khai thác trọn vẹn xúc cảm của ḿnh. Những h́nh ảnh thường ngày trong cuộc sống, những sinh vật, thực vật chị bắt gặp được thi vị hoá và san sẻ hồn thơ của chị. Thú vị nhất là những sáng tác chị viết tặng những người thân yêu trong gia đ́nh và bằng hữu. Những bài viết này, có lẽ không chỉ gởi đến những người được nhớ tưởng, mà được gởi đến, dành riêng cho chính cá nhân tác giả. Bài “cho Cung đă mất” có tên Chuông Gọi Hồn Ai là một ví dụ:

          “ Mai em về người t́nh xưa c̣n đợi/ mắt nâu trong em xin mượn làm gương/ em sẽ kiếm trong mảnh gương vỡ đó/ giải mây xanh thủa chưa mất Thiên Đường.

          Mai em về Người có ḷng rộng mở/ tay bao dung ôm nhẹ chút dư hương/ em bé nhỏ đời cuốn đi trong gió/ trái tim hồng sót lại một giọt sương.

          Mai em về hồi chuông xưa vẫn đổ/ Người có cùng em khóc cuối giáo đường/ ôi lạy Chúa t́nh yêu lá trái đắng/ con cắn chia nhau từng múi đau thương.

          Mai em về t́m thăm ngôi nhà nhỏ/ bên thềm trăng Người có đón em vào/ em sẽ úp mặt lên chăn gối cũ/ t́m hương xưa trong tóc rối ngọt ngào.

          Khi em về mắt nâu người khép kín/ gối chăn xưa bày bán giữa chợ đời/ trăng thơ mộng vỡ tan trên thềm cũ/ chuông giáo đường rộn ră gọi hồn ai”

                                                                                                                                   (Thơ Trần Mộng Tú, trang 78, 79)

          Xin được ghi chú ngay ở đây:  Nguồn gợi hứng, được nghĩ đến là Cung, nhưng bài thơ vẫn chỉ v́ Trần Mộng Tú mà có. Riêng nhân vật Cung tên thật là …Cung, người chồng đầu đời của nhà thơ. Anh Cung là một nhà giáo, tốt nghiệp Đại học Sư phạm ban Pháp văn. Sau một năm hành nghề, anh thi hành lệnh tổng động viên của Việt Nam Cộng Ḥa. Giấy gọi nhập ngũ đă tạo cơ hội lập sớm hôn thú giữa Cung và Trần Mộng Tú, vào tháng 6 năm 1968. Hôn lễ của hai người chính thức thực hiện vào sau lễ Phục sinh, tháng 4-1969. Việc lập hôn thú trước giống như trường hợp của tôi và Lư, cốt yếu tránh những thủ tục xin phép, điều tra gia đ́nh bên vợ, theo hệ thống quân giai sau này. Chỉ chừng ba tháng sau ngày cho nhau hơi ấm da thịt, anh Cung hy sinh tại mặt trận Rạch Giá tỉnh Kiên Giang vào ngày 30 tháng 7 năm 1969, trước thời hạn Bộ Quốc Gia Giáo Dục Việt Nam Cộng Ḥa có nghị định cho phép giáo chức  biệt phái về dạy tại nhiệm sở cũ, cũng chỉ chừng ba tháng ! Thảm kịch này không thiếu trong chiến tranh Việt Nam. Tôi mất một ống chân khi trong túi đă có lệnh nhưng chưa kịp về một đơn vị an toàn hơn.

          Chuyến di cư sau cùng, ra đi khỏi cuộc đời của các nhà văn Mai Thảo, nhà báo Lê Đ́nh Điểu, nhà hoạt động xă hội Đỗ Ngọc Yến, nhà thơ Thanh Tâm Tuyền…phải nói là thật hoành tráng với những ḍng người tiễn đưa, những nghi lễ nghiêm trang, những chia buồn, tưởng niệm và càng ấm áp hơn với những ḍng thơ chân t́nh của Trần Mộng Tú. Mỗi bài thơ là một ṿng hoa sống đời trên mộ người quá văng. Ṿng hoa của chị dành cho cố chủ nhiệm tạp chí Thế Kỷ 21, Đỗ Ngọc Yến:

          “Bạn bè gọi nhau báo/ xuyên qua những ngôi nhà/ xuyên qua những thành phố/ xuyên qua những vườn hoa.

          Xuyên qua nắng tháng tám/ ngưng lại giữa buổi chiều.

          Anh ấy đă đi rồi !/ Yến đă đi thật rồi !.

          Anh ấy đă đi rồi/ nghe như tiếng đá rơi/ tiếng rơi khô và gọn/ lăn về tận cuối trời.

          Yến đă đi thật rồi !/ nghe như chim bỏ tổ/ tiếng cánh đập trên cao/ thả cọng rơm nào xuống.

          bảy năm ôm lấy bệnh/ dấu kim đầy hai tay/ Yến như chim ră cánh/ vẫn không mỏi đường bay.

          bảy năm Yến thản nhiên/ nh́n thân ḿnh hư hoại/ trí óc vẫn tinh khôi/ lửa đam mê cứ cháy.

          bảy năm giữa tỉnh mê/ khi tỉnh làm chim Yến/ mang trái tim đại bàng/ khi mê làm đại bàng/ vẫn mang hồn Yến nhỏ.

         thôi Yến ơi Yến ơi/ b́nh an bay đi nhé/ đừng tiếc chi củi lửa/ rồi cũng tàn tro bay” .

                                                                                                       (Yến Ơi ! Yến Ơi- TMT, ngày 17tháng 8 năm 2006)

          Ṿng hoa dành cho nhà thơ Thanh Tâm Tuyền:

          “Anh

          Người thi sĩ đó vừa chết hôm qua

           Em muốn gọi anh/ mà anh đă bỏ đi xa/ em hụt hẫng đứng nh́n buổi sáng/ trên mặt hồ lặng thinh/ và dăy núi th́ trắng toát đến rùng ḿnh.

          Chao ôi ḷng em buồn bă

          những câu thơ tự do/ rồi lấp vào trong đất/ nó mọc cùng cỏ xanh/ gió thổi đi xa tắp.

          thời gian rồi đi qua/ xóa mờ khuôn mặt/ những sợi tóc bỏ trần gian/ nằm trong đáy huyệt/ và những ngón tay chàng/ sẽ mục thành phân bón.

          mặt trời đen/ mặt trời không mọc nữa/ và cả tên chàng/ chẳng c̣n ai bật lên thảng thốt/ mặt trời không c̣n nữa.

          chao ôi ḷng em buồn bă !

          buổi sáng kéo một vệt dài/ trên mặt hồ phẳng lặng/ câu thơ kéo dài/ một đường thẳng nằm ngang nghĩa trang mùa xuân.

          Thi sĩ…

          Cúi xuống/ t́nh yêu và những cuộc biệt ly ở một nơi hư không.

          Chao ôi ḷng em buồn bă !

          Khi anh trở về/ một thi sĩ đă đi qua biền biệt”

                                                                                (Không Đề, nghĩ tới TTT, tháng 3-2006 Trần Mộng Tú)

          Ṿng hoa cho nhà văn Mai Thảo:

          “ Anh đi à ? / ừ đi/ anh đi thật à ?/ ừ đi thật/ sao anh hay đi thế ?/ đâu có hay đi, từ năm 1982 đến nay anh vẫn ở đây/ không, em nói từ năm 1954 cơ, từ khi dọn vào trong Nam/ anh dời đổi biết bao nhiêu chỗ khác nhau rồi/ lần này th́ khác, chỗ này là chỗ cuối/ có xa không anh ?/cũng chưa biết rơ nữa/ chưa biết rơ sao lại đến ?/ th́ cũng phải đến chứ, chỗ cuối mà/ xa gần ǵ ḿnh cũng đến được/ em tiễn anh một quăng được không ?/ được, nhưng khi nào anh rẽ ở khúc quành, th́ em chỉ nên đứng nh́n theo thôi đừng gọi với, để anh đi khỏi bận ḷng/ anh có chắc là về chỗ ở mới anh vui hơn ở đây không ?/ anh không biết rơ, sẽ hỏi những người bạn đă dọn đến trước anh/ thế liệu anh có nhớ những người bạn c̣n ở địa chỉ cũ không ?/ đến một lúc nào đó, có thể chúng ta quên hẳn nhau. Làm sao mà giữ măi được một liên hệ không c̣n hiện hữu nữa/ anh nói nghe buồn quá/ em biết rồi mà, người ta chỉ giữ được những vật cổ ở trong Bảo tàng viện, chứ không giữ được t́nh cảm ở trong một cái hộp kín rồi đem cất vào đó/ t́nh cảm. T́nh cảm như hơi nước, theo thời gian sẽ bốc hơi  và bay đi/ thế người ta có cất văn chương vào bảo tàng viện không?/ có, sau khi đă gạn đục khơi trong. Người ta chỉ cất đi những viên ngọc, chứ không ai giữ những ḥn sạn/ anh à, chỗ anh sắp đến ở có rộng hơn căn phố một buồng của anh bây giờ không ?/ tháng giêng th́ bao giờ cũng ở ngay trong tâm ḿnh/ ở đó có chai rượu cho anh uống không ?/ bạn bè chắc thỉnh thoảng rưới lên anh/ anh à ?/ và em không được gọi anh quay lại phải không ?/ khá lắm ! thôi anh đi nghe/ vâng, anh đi em sẽ sẽ không gọi với,/ theo anh.

          Người đàn ông quay lưng , đi về phía trước, dáng ông cao, thẳng, hai tay buông xuôi. Ông đi thung dung về một địa chỉ mới”

                                                                                                                              (Trần Mộng Tú, jan 10.98)

          Và ṿng hoa cho nhà báo Lê Đ́nh Điểu, một chủ nhiệm khác của tạp chí Thế Kỷ 21 (từ 1991-1996):

          “Năm ngoái anh về đây/ tháng chín không gian đầy nắng/ Dung ra ngoài vườn hái hoa/ mang vào một ôm cúc trắng/ bàn tay Dung đẫm hương thơm/ nụ cười buồn trong mắt.

          Năm ngoái anh về đây/ chiếc xe thoảng mùi thuốc bắc/ chúng ḿnh đặt bao hy vọng/ sắc trong nắm lá phơi khô/ hy vọng có bao nhiêu ngụm/ ḿnh chia nhau măi không đều/ có ngụm mặn như nước mắt/ Dung dành uống một ḿnh

          Năm ngoái anh về đây/ bữa ăn buổi chiều thanh đạm/ tôi chan anh muỗng canh/ mà ḷng rưng rưng muốn khóc

          Bây giờ là cuối tháng năm/ hoa cúc trong vườn chưa nở/ không c̣n đón được anh về/ tôi đứng chơ vơ cùng nắng.

          Sáng nay lái xe đi qua/ con đường đón anh năm ngoái/ trong xe chiếc ghế bỏ không/ ngậm ngùi với tay t́m bạn…”

 

(Ghi chú lặp lại: Những dấu: / dùng trong các bài thơ, không có trong các bản chính, dùng “/ ” ở đây để thay những dấu chấm và xuống ḍng có sẵn của bài thơ, với mục đích giảm bớt số trang mà thôi)

 

          Đa số thơ của Trần Mộng Tú  có nội dung buồn bă, ngậm ngùi, nhưng một đôi lúc người đọc bắt gặp được những hân hoan, lạc quan. Bài thơ Kiếp Sau của chị được nhạc sĩ Nhật Ngân phổ nhạc, thật tươi vui. Những anh chàng làm thơ như tôi, nghe xong mũi cứ như nở lớn măi ra:

          “Đêm qua em nằm mơ/ Mẹ đem em gả chồng/ Cho một chàng thi sĩ/  Số chàng rất long đong..

           Hai vợ chồng làm thơ/ Trong một gian lều nhỏ/ Mái dột, mái cứ dột/  Làm thơ vẫn làm thơ.

          Thơ chàng dán trên vách/ Thơ em che trời mưa/  Một đàn con tám đứa/  Lớn lên chỉ mê thơ/ Ngoài vườn đầy hoa nở

          Trong hồn ngập mộng mơ/  Cửa lều thường bỏ ngỏ/  Nên xuân đến bốn mùa./  Thơ chàng làm em đọc/  Thơ em con đánh vần

          Chàng không biết trừ, cộng/  Em chẳng biết chia, nhân./ Mặc người đời mua bán/  Mặc cuộc đời hơn thua/ Cả nhà làm thi sĩ

          Nên nghèo xác nghèo xơ./ Em cầu cùng thượng đế/ Kiếp sau có lấy chồng/  Xin lấy chàng thi sĩ/ Dẫu biết chàng tay không”

 

          Trần Mộng Tú cũng là nhà thơ thành công trong việc hội nhập cùng ḍng văn học xứ sở ḿnh cư ngụ. Sáng tác của chị được đăng trong sách giáo khoa Hoa Kỳ cho chương tŕnh trung học (American Literature Glencoe 1999), đă cùng những truyện ngắn nhi đồng bằng Anh ngữ trên báo Los Angeles Times, giúp chị được bạn đọc người bản xứ biết đến nhiều, có lẽ thành công này dẫn đến việc đoạt giải b́nh luận (commentary) của The New California Media (NCM) “Etnic Pulitzers” vào năm 2003. Thành công của chị được xem là nét “vẻ vang dân Việt” trên thế giới. Nhiều báo chí Việt ngữ, nhiều trang điện toán đưa tin, tán thưởng.

          Với một thời gian chung sống cùng thi ca lâu dài, cũng như nhiều người làm thơ khác, Trần Mộng Tú luôn luôn có ư niệm làm mới thơ của chính ḿnh. Tuy nhiên sự cách tân này, theo chị,  phải luôn được đi kèm với những ǵ cần có để có thể gọi được là thơ. Trần Mộng Tú không chấp nhận dùng những từ  quá đời thường cho thơ.

          Cũng tương tự như thời của nhóm Sáng Tạo tại Sài G̣n, phong trào làm mới thi ca tại hải ngoại được phát động nghiêm túc và nhiệt t́nh. Chiêu thức làm lớn mạnh phong trào cũng được lớp đàn em lặp lại của đàn anh bằng hai phương án: một, tấn công, bôi nhọ, triệt hạ thơ được xem là cũ. Hai, sản xuất những bài thơ đồng phục mới đối với thi ca Việt Nam. Rút kinh nghiệm từ thành công nửa vời, chưa đánh gục được thơ vần, vè cũ của Sáng Tạo, những người tự cho có trách nhiệm làm mới thi ca Việt Nam có phần quyết liệt, cay cú và sắc bén hơn, điển h́nh là nhà thơ Chân Phương dùng chính thể loại lục bát để triệt hạ thể thơ mà nhiều người cho là rất dân tộc này. Trong tạp chí Thơ số mùa xuân 1995, anh Chân Phương dùng thể 6/8 viết bài Mừng Thọ Lục Bát với 29 câu, những câu đầu:

          “buồn t́nh lấy giấy bút ra/ điệu quen lục bát ngâm nga giải sầu/sáo ngôn mai phục đầy đầu/chẳng cần động năo đă ào ào tuôn/ lối ṃn sẵn trớn phóng luôn/ c̣n hơn nước lũ trên nguồn chảy ra...” Có lẽ anh Chân Phương quên lửng bên cạnh thơ lục bát c̣n có ca dao và thấp hơn một chút nữa là vè. Sự lăng trí này có thể xem như là một đồng hóa cố ư. Thật tội cho lục bát. Anh Chân Phương dĩ nhiên c̣n viết nhiều bài miệt thị khác, thâm thúy hơn nữa. Về mặt tạo ra cái mới, có phần phong phú và đông đảo người góp tay hơn. Những ǵ bộ môn hội họa không chấp nhận, bởi chưa đạt được tiêu chuẩn của nghệ thuật này, đều có thể chấp nhận là thơ tân h́nh thức.Những sáng tác này được phổ biến khá nhiều trên tạp chí Thơ và một ít ở Hợp Lưu.

          Làm phong phú chữ dùng cho thơ cũng là một việc quan trọng. Rất có thể những từ ngữ quen thuộc đă cùn ṃn v́ “bị hiếp” quá nhiều nên nhu cầu dùng những chữ thực tế của đời sống trong mọi sinh hoạt cuộc đời đều được anh chị em tân h́nh thức trưng dụng. Một số từ vốn được dùng hạn chế nay xuất hiện một cách hiên ngang trong bài Linda Mặt Ngang của nhà thơ Đỗ Kh, đăng trên Hợp Lưu số 31 (tháng 10 & 11-1996) đă gây bất măn cho một số người làm và đọc thơ. Chị Trần Mộng Tú, là một trong số này, dù chị là một nhà thơ tha thiết trong công việc làm mới thi ca, từng có bài đăng ở tạp chí Thơ và Hợp Lưu. Trong mục Hợp Lưu Với Văn Hữu Và Bạn Đọc, chị Tú có gần đầy hai trang phàn nàn. Cụ thể:

         “...Tôi cũng rất đồng ư với KT  rằng: Thơ không có nghĩa là phải mông lung, mờ ảo, kể lể than van, chữ nghĩa phải  lấp lánh, cao cả, sang trọng vv... Nhưng ngược lại đổi mới thơ không có nghĩa là bôi bẩn vào văn chương. Nếu danh từ nào mà khi chúng ta mở miệng ra nói chúng ta thấy ngượng miệng, thấy đó là một tiếng thô tục th́ nhất định cái tiếng đó không phải là “thơ” dù nó không lấp lánh mờ ảo ǵ cả. Tôi e rằng các ông Đỗ Kh, Nguyễn Hoàng Nam, Khế Iêm, Ngu Yên...đă nhầm lẫn giữa sáng tạo và văng tục...”

                                                                                                                                               (Trần Mộng Tú)

          Những phát biểu của chị Tú mở ra một cuộc sát phạt (chữ dùng của Kim Thi ) ngắn ngày giữa hai phe. Trong những lời qua tiếng lại trên trang báo, tôi chỉ xin trích lại đoạn thứ 5 trong lá thư có đánh số 7 đoạn của ông Phạm Trọng Luật viết vào tháng 3 năm 1997:

          “... 5) Tôi không hề muốn xâm phạm vào quyền tự do sáng tác của bất cứ ai. Tôi cũng không than phiền khi nh́n thấy Linda Mặt Ngang hoặc Bốn Sợi Lông của Cùng Một Người Đàn Bà trong Hợp Lưu. Song tôi thấy bất măn trước câu trả lời trịch thượng (?) của tác giả: «Tôi hoàn toàn ghi nhận h́nh ảnh tục tĩu của bài Linda Mặt Ngang trong tấm gương Trần Mộng Tú, cám ơn bà đă cất công soi nó»... Có cái ǵ không ổn. Nếu Đỗ Kh. có thể tự biện bạch rằng đầu óc anh không thô tục khi dùng những từ mà xă hội cho là «tục» để nói chuyện khác, th́ có lẽ cũng nên chấp nhận rằng nghệ thuật hàm ư của anh chưa thành thục. Và nếu người đọc vẫn nhận định các từ ấy là tục tĩu, th́ điều này cũng không nhất thiết có nghĩa là đầu óc của họ dơ bẩn mà chỉ đơn giản là họ hiểu tiếng Việt.

          Cuối cùng, tôi cho là Hợp Lưu đă trốn tránh trách nhiệm khi chỉ nhường quyền đối đáp cho anh Đỗ Kh., mà không trả lời câu «Hợp Lưu một phần nào chịu trách nhiệm về sự coi thường độc giả đó» trong thư chị Trần Mộng Tú. Hay đây lại là một vế khác của «political correctness»? Nhà báo không trả lời v́ nghĩ rằng ḿnh chẳng nên chọn lựa bài vở để đăng: sự chọn lọc này thường vẫn bị đồng hoá với một h́nh thức kiểm duyệt ngầm”

                                                                                                                                         (Phạm Trọng Luật)

          Giữ mục Nhật Kư Ngày...Tháng...trên Hợp Lưu, Khánh Trường dưới bút hiệu Kim Thi, ở số 34 (tháng 4 7 5-1997), kín đáo bày tỏ:

          “...Chính con người bằng khả năng ‘quỷ biện’ của ḿnh, đă khai sinh ra tṛ chơi văn chương thơ phú, lư luận...Trong đó có cả tṛ ‘tục mà thanh’, hoặc ngược lại, ‘thanh mà tục’. Đọc những câu thơ: ‘Phành ra ba góc da c̣n thiếu/ khép lại đôi bên thịt vẫn thừa’ / ‘mát mặt anh hùng khi nắng cực../’quân tử có thương xin đóng cọc, xin đừng mân mó nhựa ra tay’ Ai cũng biết bà Hồ Xuân Hương muốn ám chỉ cái ǵ, dù, xét, trên mặt ngữ vựng, rơ ràng bà Hồ Xuân Hương chỉ mô tả một cách rất thật thà những vật dụng hoa trái quen thuộc “cái quạt’ ‘trái mít’. Cách nào đó, độc giả đă ‘toa rập’ với tác giả, để ‘qua mặt’ đạo đức, hầu yên tâm tha hồ để trí tưởng tượng xa hơn vào những lănh địa thần tiên của tính dục. Hơn thế, c̣n cho rằng ‘kín đáo’;, ‘tế nhị’, ‘mờ ảo’ như thế mới là cao nhă, mới là...thơ !

          Nằm trong khuynh hưóng này, nhưng nhẹ nhàng hơn, liều lượng được ‘cân đo đong đếm’ cẩn thận hơn, là những bài thơ, những đoạn văn sử dụng ‘tài t́nh’ (và ‘tài hoa’) những ẩn dụ rất xa xôi, bóng bẩy. Ví dụ vài đoạn thơ dưới đây của chị Trần Mộng Tú trong bài Giữa B́nh Minh (thi tập Để Em Làm Gió, trang 48, nhà xuất bản Thế Kỷ 21, California, Hoa Kỳ 1996):

          ‘Em uốn cong hơi thở

          ...Duỗi thẳng rồi xoay ngang/ chân buông tay nới lỏng/....Đầu gối co trong ḿnh/ hai tay nâng sức nặng/ nghe âm dương tỏ t́nh/...thân bóng chập chờn nhau/ tưởng hai mà hóa một...’

          Chị Tú đang tự thuật việc tập thể dục buổi sáng đấy. Tế nhị, cao nhă, tài hoa và lành mạnh quá. Nhưng mà...nhưng mà...quái lạ, nó gợi h́nh làm sao, mời mọc trí tưởng của người đọc làm sao !”

          Không rơ có bao nhiêu người đẩy sự tượng tượng đi xa ? Có một điều có thể tin nếu không có chuyện loanh quanh bên cô Linda Mặt Ngang, th́ Kim Thi không bỏ công ghi những ḍng trên.

          Khánh Trường, Ngu Yên, Chân Phương từng ghé nhà tôi chơi. Đỗ Kh, Khế Iêm cũng là bạn văn của tôi dù chỉ liên lạc với nhau qua điện thư. Tôi quí trọng và thưởng thức sự nhiệt t́nh đổi mới thi ca do các bạn có số tuổi đời ít hơn tôi này chủ trương. Nhưng như đă tŕnh bày trong mục Văn Nghệ Sĩ Việt Nam (tiểu sử, tác phẩm, chân dung tự họa) được Hợp Lưu thực hiện, Tôi cho rằng Thơ cũng như T́nh Yêu, tự nó cứ mới hoài trong cái h́nh thức cũ: “Mở ḷng định quét nước vôi/  ngặt t́nh yêu vẫn đời đời mới nguyên”(LH). Có thể v́ quá mê thơ, tôi sai lầm khi đồng hóa thơ cùng t́nh yêu. Nhưng tôi vẫn giữ sự nhầm lẫn này cho riêng cá nhân tôi. T́nh yêu luôn luôn mới không phải v́ sự tiến bộ về quan niệm quan hệ nam nữ. Cũng không v́ những cách tân trong các phong cách thực thi t́nh dục. Cái mới của t́nh yêu c̣n khó giải thích hơn nghệ thuật hội họa, thi ca. “nhịp móng sắt từ ngàn xưa lóc cóc/ lối đi quen không phải lối đi buồn/ vẫn đường cũ mà mỗi lần qua lại/ hương trong ḷng vẫn đổi mới luôn luôn” (Cỡi Ngựa-LH). Xem ra có phần nào “ngựa t́m ngựa, trâu t́m trâu”. Do đó cái nghĩ về thơ của tôi khá gần với chị Tú, khi chị tŕnh bày quan niệm về thơ của ḿnh trong phần góp ư về Thơ Vần được tạp chí Thơ thực hiện trong số mùa Xuân 1997:

          “ Người làm thơ nào đặt bút viết bài thơ đầu tiên chắc cũng phải là một bài thơ có vần (không nói đến chuyện hay dở vội). Thơ vần tạo ra âm nhạc, dễ nhớ, dễ làm người đọc, người nghe rung động. Thơ vần nó đưa được tư tưởng liên tiếp nhau như tiếng sóng dội kéo theo cái âm. Thơ vần c̣n nói lên được cái trang trọng của chữ nghĩa, nó ép người làm thơ phải hiểu thấu luật bằng luật trắc. đọc một câu thơ có bằng, có trắc nghe đă êm tai mà cái âm của nó c̣n dội vào trong hồn ḿnh. Người ta phải thật là nhuần nhuyễn về làm thơ vần rồi th́ mới có thể làm một bài thơ không vần hay được . V́ theo tôi những bài thơ tự do mà ḿnh cảm nhận được nó hay, ḿnh nhớ được nó th́ bài thơ đó khi đọc lên nó vẫn có bằng, có trắc và có nhạc trong thơ.

          Bài thơ lục bát Dặn Ḍ của Nguyên Sa là một bài thơ vần, chỉ đọc một lần là nhớ :

          ‘Em đi mỗi nhánh một lần/  nhánh xa đi trước, nhánh gần đi sau/ gió làm nhánh tóc bay mau/ nhánh thơm em nhớ, nhánh sầu em thương /ngàn đêm ngàn nhánh keo sơn/ mai về nhớ hỏi anh c̣n giữ đây’

          Âm nhạc tràn đầy trong bài thơ. Trong khi đó , tôi trích ra đây một đoạn thơ trong bài thơ tự do Hoa Tuyết của Đỗ Qúy Toàn :

          ‘Khi em rơi đọng trên cành tùng nặng trĩu /em hiền hậu em nép ḿnh nũng nịu /anh sẽ gọi em là mi mắt trẻ thơ /mi mắt êm đềm/  mi mắt khép trên mặt đất muôn đời /phủ những cơn mơ’

          Đoạn thơ này có thể đọc đến 2 hoặc 3 lần mới nhớ v́ nó không theo cái vần ép buộc của lục bát nhưng nó cũng tràn đầy nhạc tính và ta thấy rất rơ bằng, trắc ở mỗi câu xuống gịng.

          Có những người chưa hiểu ǵ về thơ vần cả mà hạ bút xuống làm một bài thơ tự do (bài thơ không có vần) đọc lên ta biết ngay. Đó chỉ là văn xuôi viết xuống hàng, cho chấm, phẩy tùy thích mà thôi., khác nào đứa bé chưa biết ḅ, chưa biết đi mà trèo lên xe đạp phóng xuống dốc.

          Nhưng nếu chỉ v́ chữ vần mà người làm thơ phải "ghép" chữ,  "sắp" chữ để đọc lên cho xuôi tai th́ cái đó sẽ biến thành vè, mất hết ư nghĩa của "Thơ Vần" đi.

          Ở bất cứ thời đại nào chúng ta cũng có thể làm mới được thơ - nếu chúng ta có cái khả năng đó - nếu không có khả năng mà cứ nhắm mắt khen nhau th́ chẳng bao giờ đi đến đâu cả. Mẫu tự Việt Nam từ A đến Y ai cũng biết cả (nếu được đi học hết tiểu học) nhưng sắp nhặt để thăng hoa nó thành thơ không phải là ai cũng làm được. Niêm luật th́ học từ Trung học đệ nhất cấp, nhưng không phải ai cũng thuộc bằng bằng, trắc trắc để đem áp dụng khi làm thơ.

          Một bài thơ hay không bắt buộc phải là một bài thơ vần, cũng không nhất thiết phải là một bài thơ phá luật, phá cách. Bài thơ hay là một bài thơ khi đọc lên người nghe thấy bàng hoàng, xúc động, có khi nh́n rơ thấy cái hay của nó, có khi chỉ nghe thấy cái âm hay của nó, có khi chỉ cảm được cái tứ hay của nó. Tựu trung nó phải mang cái chất thơ ở trong câu, trong bài. Đổi mới thơ - đừng nói đến kỹ thuật vội, hăy nói đến cách xử dụng ngôn ngữ. Có những ngôn ngữ rất hay, rất chải chuốt, rất bóng bẩy, rất thơ mà chúng ta không dùng nữa v́ thấy nó không c̣n thích hợp ở thời buổi này :

          ‘Niềm khát vọng ta ghi vào huyết sử / Dưới chân em, thơ lạc mất linh hồn /Ta đau xót trong mỗi giờ t́nh tự /Ta khóc nhiều cả những lúc trao hôn’  (Đinh Hùng)

          Cũng nụ hôn, cũng là thơ vần, nhưng chữ nghĩa mới mẻ hơn, giản dị hơn vẫn mang đầy chất thơ :

          ‘Em ngồi thơ thẩn nh́n đàn kiến/ Cụng đầu nhau giữa vách tường xanh /Chúng hôn nhau măi mà không chán / Như những hôm nào em với anh’ (Luân Hoán)

          Du Tử Lê có tài làm mới thơ trong chữ không phải trong kỹ thuật, ông ta đang t́m ṭi trong lănh vực này :

          ‘Nhớ em kim chỉ khíu t́nh /Trưa ngoan lớp học chiều lành khóm tre’

           Chữ "khíu" vừa quê mùa, vừa tầm thường chỉ có những người nhà quê mới dùng khi nói về việc vá quần, vá áo. Khi thi sĩ đem nó vào thơ để vá t́nh, chữ khíu bỗng trở thành một viên ngọc.

          Thơ vần hay không vần, mỗi thể thơ có một cái hay riêng của nó. Tuy nhiên nếu chưa làm được một bài thơ vần gọi là hay th́ khó mà thành công trong thơ không vần. Khi nói đến thơ ta nói đến - chữ , đến ư , đến từ - Thú thực với vốn liếng hạn hẹp tôi vẫn chưa hiểu được những bài thơ Bàn Cờ Tướng , Budweiser nó thơ chỗ nào. Tôi vẫn c̣n đang suy nghĩ v́ cái đầu óc thường thường bậc trung của tôi th́ thơ không có chữ, không có tứ không có ư th́ tôi không gọi được cái tam không đó là thơ. Chắc tôi c̣n phải học hỏi nhiều nữa trong lănh vực này”.

         Trên tạp chí Văn Học số 114, tháng 10 năm 1995, chị Tú cho biết rơ hơn về chuyện sáng tác:

          “....Chẳng có ǵ là quá vĩ đại cũng chẳng có ǵ là nhỏ bé trong văn chương cả. Cái lá phong cũng có một đời sống riêng của nó, cánh cửa của một ngôi chùa đổ cũng có linh hồn. Tôi ao ước viết được thật trung thực, thật hay những sự vật, những cảnh trí, những mảnh đời, những rung động ở chung quanh đời sống b́nh thường của tôi.

          Viết truyện ngắn th́ phải nghĩ đi nghĩ lại cái cốt truyện trong đầu, rồi mới ngồi xuống viết. Có khi viết xong lại đổi đoạn giữa, hoặc thêm vào hoặc bớt ra. Có khi thay cả cái đoạn kết . Tôi thường mất từ hai đến ba tuần cho một cái truyện ngắn.

          Làm thơ th́ dễ hơn và nhanh hơn. Đứng nấu ăn, rửa bát, làm vườn hay đi bộ, và ngay cả trong khi lái xe (một ḿnh) , tôi làm thơ ở trong đầu, đọc lên thành tiếng, rồi tối đi ngủ vào giường mới lấy giấy bút ra hí hoáy viết lại. Kẹt trên xa lộ là lúc thích nhất để làm thơ.

          Thơ làm ra theo hứng. Không có hứng không ra thơ. Thơ mà phải suy nghĩ để t́m đề tài th́ tôi không bao giờ làm. Có thể là khi làm xong mới suy nghĩ t́m cách thay một hai chữ cho đắc ư mà thôi.

          Có lẽ tác giả nào cũng viết cho ḿnh trước tiên. Thế cho nên khi độc giả đọc mới có thể nhận ra ngay là : văn phong dóng một, không có chủ từ này là của ông Mai Thảo, cách chẻ sợi tóc ra làm tám là của ông Vơ Phiến...Tác giả nào cũng dùng thơ văn để nói lên cách suy nghĩ, diễn tả các xúc động riêng tư, biểu lộ cá tính của chính ḿnh . Khi đă được một số độc giả quí mến và hợp với cách diễn tả của ḿnh rồi th́ lúc đó, độc giả với tác giả là một. Viết cho ḿnh và viết cho người. Tôi không ra ngoài cái thông lệ đó.”

          Những nhận xét cùng quan niệm về sáng tác này, nhà thơ Trần Mộng Tú một lần nữa xác định trên đài tiếng nói Á Châu Tự Do (RFA) qua chương tŕnh phỏng vấn của phóng viên Mặc Lâm. Nhân đây chị cũng cho biết thêm:

           “… Tôi thích làm thơ t́nh, trước đây là vậy, bây giờ cũng vậy. Mà thơ t́nh th́ nội dung muôn đời giống nhau, nghĩa là phải là…t́nh. Mà t́nh th́ không thể thô tháp được. Tôi luôn luôn muốn đổi mới trong thơ, trong cách dùng ngôn ngữ. Có lẽ anh nói đúng, thơ tôi bây giờ có vẻ cứng cỏi, không mấy chau chuốt, có mới hơn, khác hơn. Mà không khác sao được, một chục, mười lăm năm trôi qua rồi.

          … Tôi thích đổi mới, luôn luôn đổi mới, và theo tôi đổi mới có nghĩa là chữ phải lạ, ư phải lạ, gây ngạc nhiên, NHƯNG VẪN PHẢI THƠ. Tôi không thích dùng những chữ thô tháp trong thơ rồi gọi là MỚI.

          … Tôi không có ư dùng ẩn dụ này nọ đâu. Những h́nh ảnh mà anh nêu ra đó là những h́nh ảnh rất thân mật, rất gần gũi của đời sống hàng ngày. Tôi nh́n ngắm chúng hàng ngày. Tôi yêu mến chúng. Tôi thích dùng những h́nh ảnh rất thân mật của đời thường trong thơ.

          Sẵn trước mắt tại sao ḿnh không dùng lại đi t́m đâu xa, phải không anh? Chân tay, giầy dép, khăn áo, thân thể là những thứ ḿnh chạm vào thường ngày, ḿnh cho nó là thơ th́ nó thành thơ. Năm 2002 hay 2006 hay năm 2050 chăng nữa th́ giầy hay áo vẫn thơ như thường.

          … Tôi làm thơ như tôi thở, anh à. Nếu viết là một gánh nặng th́ chắc chẳng bao giờ tôi muốn mang vác cả. Văn chương là một phần của đời tôi, giúp tôi sống nhẹ hẫng. Mỗi ngày tôi không viết, th́ đọc. Theo tôi, nếu sống mà chỉ thuần nhất lo sinh kế, lo miếng cơm manh áo, lo công danh sự nghiệp không thôi th́ chắc đời sống sẽ nặng hơn nhiều…” 

                                                                          (đăng lại trên trang web: http://www.rfa.org/vietnammese) 

     

          Đến với cuộc đời từ ngày 19 tháng 12 năm 1943 tại Hà Đông, nhưng gần mười năm ấu thơ, Trần Mộng Tú được thành phố Hà Nội nuôi dưỡng. Theo ḍng tản cư 1954, chị vào sống tại thủ đô miền Nam, làm thư kư cho hăng thông tấn Associated Press tại Sài G̣n.  Suốt 7 năm (1968-1975) chị “lo tất cả những việc linh tinh cho hăng: từ phát lương cho nhân viên, giữ sổ chi thu, mua bán h́nh ảnh, thư kư cho ông chánh văn pḥng, đi nghe họp báo bỏ túi, v.v” (B́nh Thủy, 1969, Hợp Lưu) Và cuối cùng được di tản sang định cư tại thành phố Seattle, Washington vào cuối tháng 4 năm 1975. Hơn một năm sau chị thành hôn cùng anh…Frank và có con đầu ḷng sau hai năm sống trên xứ người. Những đứa con tiếp theo làm giàu thêm hạnh phúc của chị. Trong đoản văn viết cho núm ruột đầu tiên của ḿnh có nhiều ḍng hân hoan nhưng cũng óng ánh chút ngậm ngùi:

      “… Con đầu ḷng, một mơ ước khôn nguôi trong tất cả mọi người đàn bà, một hạnh phúc tinh khôi nhưng thực muộn màng cho mẹ. Mẹ hơn ba mươi tuổi, hết nửa đời người mới có được con. Hết nửa đời người trên quê nhà mẹ chẳng làm được điều ǵ hữu ích cho quê hương đất nước. Mẹ chẳng gom góp được tài sản riêng tư nào cho chính ḿnh ngoài mấy bài thơ dấu trong kệ sách và một mối t́nh chết tức tưởi trong bom đạn. Mới hai năm trên đất lạ mẹ đă tạo cho ḿnh một tài sản riêng tư, mẹ đă trồng cho ḿnh được cây hạnh phúc, mẹ ươm trong nắng gió quê người, mẹ có con.

          … Mẹ không biết nói sao bây giờ. Con là niềm hạnh phúc nhưng cũng thật là nỗi hoang mang. Mẹ tự nói liệu ḿnh có đủ khả năng để dạy dỗ con trong cái hay, cái tốt, trong sự ḥa hợp văn hoá giữa hai dân tộc mà không làm cho chính con bị ngỡ ngàng v́ những tư tưởng trái ngược của hai nước cách nhau hai đầu thế giới…

          … Hăy lớn, sống đơn giản và lương thiện. Con yêu dấu đó là tất cả niềm mơ ước của mẹ nơi con, hạnh phúc tinh khôi muộn màng của mẹ.”

                                                                                                                              (Thơ Trần Mộng Tú, trang 104, 106)

         

          Không rơ Trần Mộng Tú khởi sự viết truyện ngắn từ bao giờ. Có thể đoạn văn viết cho con vừa trích đă giúp chị bắt đầu chuyển sang một thể loại thông dụng hơn, được đón nhận nhiều hơn chăng ?. Lần đầu tiên tôi đọc được truyện của chị trên tạp chí Thế Kỷ 21, không nhớ rơ năm nào, nhưng những năm gần đây cả thơ lẫn truyện của chị xuất hiện đều đặn trên cùng một số, liên tục từ số này qua số khác của Thế Kỷ 21. Trên Hợp Lưu, Văn Học, Văn, Gió Văn, Phố Văn…đều có sáng tác của Trần Mộng Tú. Ngoài việc góp bài cho các tạp chí, nguyệt san… Trần Mộng Tú c̣n giữ chức chủ bút cho Nguyệt san Phụ Nữ Gia Đ́nh Người Việt từ tháng 10-2002 đến tháng 10 năm 2005. Gia tài thơ, văn của chị tính đến hôm nay, cuối tháng giêng 2007, đă rất phong phú trong tủ sách của nhiều gia đ́nh Việt Nam tại hải ngoại với các tác phẩm:

          Thơ Trần Mộng Tú, do Người Việt xuất bản năm 1990.

          Câu Chuyện Của Lá Phong, truyện ngắn, Người Việt xuất bản năm 1994.

          Để Em Làm Gió, thơ, Thế Kỷ xuất bản năm 1996.

          Cô Rơm Và Những Truyện Ngắn Khác, Văn Nghệ xuất bản năm 1999.

          Ngọn Nến Muộn Màng, thơ, Thư Hương xuất bản năm 2005.

          Mưa Sài G̣n Mưa Seattle, tạp văn, Văn Mới xuất bản năm 2006.

 

          T́m hiểu giá trị văn xuôi của Trần Mộng Tú, có thể đọc nhận xét của nhà phê b́nh Bùi Vĩnh Phúc:

          “Văn chương của Trần Mộng Tú phản ánh thật sáng và rơ một tâm hồn rất nhạy cảm trước những nét đẹp đẽ, tha thiết cũng như xót xa, đau khổ của cuộc sống. Đặc biệt là khi những nét đời ấy được đặt trong khung cảnh của Việt Nam, trong mắt nh́n và trong tâm hồn sóng sánh đầy những thiết tha và nhân ái của người nh́n ngắm chúng. Có sự trộn lẫn của thực tại với hồi ức, của cuộc đời hằn xé với những mộng tưởng thanh xuân. Có nắng mưa, gió sóng, cùng những bụi bặm, náo động của cuộc đời. Nhưng cũng có, trong những ḍng văn chân thật ấy, những khoảnh lặng thinh cần thiết và ấm áp của t́nh người”

                                                                                                                                              (Bùi Vĩnh Phúc)

          Nhà thơ Nguyễn Mạnh Trinh, một người từng thực hiện hàng trăm cuộc phỏng vấn, t́m hiểu về những người cầm bút, gần đây anh viết đều đặn  những bài giới thiệu về tác phẩm lẫn tác giả. Với sự cảm nhận tinh tế và một lối hành văn giàu thi vị của một nhà thơ, Nguyễn Mạnh Trịnh giới thiệu tác phẩm mới của bạn văn với một cung cách riêng, rất thu hút người đọc. Anh luôn luôn trở thành một tác giả phụ của tác phẩm, để giải thích, tŕnh bày nó tường tận và thân t́nh. Với Mưa Sài G̣n Mưa Seattle của Trần Thị Mộng Tú, Nguyễn Mạnh Trinh viết:

          “ Buổi sáng cuối tuần, mưa. Đọc “ Mưa Sài G̣n , Mưa Seatle “ h́nh như cũng thấy những hạt mưa rơi rơi trong ḷng. Cái mơ mộng, cái bềnh bồng dường cũng hay lây. Nghe mưa điểm giọt bên ngoài, tưởng âm vang trong tiềm thức những bước chân đi về.

          Sài G̣n, thành phố của quá khứ. Seatle, nơi chốn của hiện tại. Đọc những trang sách, để thấy ngày đă qua và ngày đang tới như trộn lẫn vào nhau, để thời khắc là cuộn chỉ khi tới khi lui, để liên tưởng là những nhịp cầu nối liền những bước chân đi , về của đời người…

          … Trần mộng Tú là một thi sĩ . Cho nên , khi viết những đoạn tạp văn, cái không khí thơ đă quyện vào từng câu từng chữ và nét lăng mạn thơ mộng đă thành một nét đặc thù cho tác phẩm của bà. Cuộc sống được nh́n ngắm và cảm nhận từ tâm hồn đôn hậu, cho nên dù ở quê nhà hay ở xứ người, hay phác họa bất cứ một khuôn dáng nhân vật nào cũng đều có nét trong sáng, hồn hậu…

          Viết về đời sống bây giờ hay kể lại những ngày xưa cũ, hương kỷ niệm lúc nào bàng bạc và thành men ủ cho chữ nghĩa. Khi tả t́nh hay lúc tả cảnh, cũng là dịp để tâm tư chuyên chở theo những nỗi niềm . Một chút ngoái lại quê hương, một chút nh́n vào cuộc đời hiện tại , là người tị nạn , h́nh như cũng chia sẻ chung những tâm tư, những cảm xúc.

          Trong “ Mưa Sài G̣n , Mưa Seattle”, những đoản văn nhẹ nhàng có âm điệu của những vần thơ đă dẫn người đọc vào một không gian bềnh bồng của những suy tưởng. Đôi khi, là cảm giác phân vân vô định giữa không gian hiện hữu bây giờ hay cuối trời tưởng nhớ đă xa. Người và cảnh , man mác chung nỗi niềm. Thời gian , không gian xóa nḥa lẫn nhau, và thành những sương mù làm cho đôi mắt nh́n đời mơ màng hơn…

          … Đọc “ Mưa Sài G̣n, Mưa Seattle” để những hạt mưa làm lạnh thêm cảm xúc. Đọc, để làm riêng cho ḿnh những câu thơ đang tṛn vận. Đọc, để thấy một cơn mơ của một người vừa về lại quê xa. Đọc, để thấy c̣n một chút hơi ẩm quê nhà, của những buổi chiều lướt thướt, của những buổi tối đèn đường vừa bật để vàng những giọt mưa… Đọc, có phải tôi đi t́m lại kỷ niệm chính ḿnh.”

                                                                                                                                      (Nguyễn Mạnh Trinh)

          Nhà thơ Đỗ Qúy Toàn, t́m thấy ở tác phẩm Trần Mộng Tú,:

          “Đọc những mẩu chuyện đời do Trần Mộng Tú kể, tôi nhớ hồi nhỏ đọc cuốn Tâm Hồn Cao Thượng, dịch từ tiếng Ư, mỗi lần đọc lại đều thấy ḿnh phấn khởi cũng muốn trở thành  một con người cao thượng. Trần Mộng Tú chỉ kể ra những chuyện thật đă gặp trong đời. Đọc xong mỗi đoạn chúng t a lại khám phá ra một nhân loại thật dễ thương, những đức tốt, những tính xấu sống chung với nhau ở trong mỗi người như anh em một gia đ́nh. Nghe xong một chuyện, ta lại cảm thấy ḿnh đáng lẽ phải tử tế với người chung quanh hơn, cho xứng đáng với t́nh yêu thương. Ḷng tử tế chứa sẵn ở trong loài người, lúc nào cũng chỉ chờ gặp cơ duyên là thức dậy”

                                                                                                                                                 (Đỗ Quư Toàn)

          Cùng trong những trang giới thiệu tập tạp văn  Mưa Sài G̣n Mưa Seattle, như Đỗ Quư Toàn, như Bùi Vĩnh Phúc, người đọc c̣n gặp được những lời viết vô tư và chân t́nh của các nhà văn Nguyễn Mộng Giác, Bùi Bích Hà, Trần Doăn Nho, Phạm Xuân Đài. Những ḍng của nhà văn Trần Doăn Nho có chút ít thiên về kỷ thuật , xin được trích:

          “Nếu thơ Trần Mộng Tú đưa ta vào không khí mộng ảo mênh mông của t́nh yêu, th́ văn Trần Mộng Tú kéo ta xuống với cái ngổn ngang, bề bộn của đời thường. Nhưng dù thơ hay văn, cách viết của chị luôn luôn giản dị, trong sáng và lắm lúc hồn nhiên đến bất ngờ ! Tôi có cảm tưởng chị viết dễ dàng như thở. Có lẽ v́ thế, khi đọc chị, dù chuyện buồn hay vui, tôi thường cảm thấy tâm hồn nhẹ hẫng, tưởng như ḿnh đă từng được đi dạo quanh hồ Sammamish thơ mộng, nơi tạo cảm hứng cho nhiều bài thơ và tùy bút rất hay của chị”

                                                                                                                                             (Trần Doăn Nho)

 

          Tôi không dám đưa ra những nhận định của ḿnh về văn xuôi của nhà thơ Trần Mộng Tú. Bởi sẽ là sự lập lại những ǵ các nhà thơ, nhà văn khác đă nêu ra. Những ḍng ba hoa của tôi, nếu có, cũng chỉ mang một nội dung tán thưởng, đề cao. Điều này chỉ làm cho tác giả mắc cở thôi, như chị đă dặn. Nhiều người nghi ngờ, từ nhiều năm nay, văn chương hải ngoại thiếu những nhà phê b́nh văn học thật t́nh. Tôi không rơ sai, đúng thế nào. Với tôi, có nhiều người đọc cùng cảm nhận và đồng thuận với người viết về một  đề tài, một nội dung  là tác giả đă thành công. Chị Trần Mộng Tú h́nh như chưa bao giờ thất bại với những đứa con tinh thần của ḿnh.

 

          Sau lá thư cảm ơn nhận được tác phẩm Thơ Trần Mộng Tú, tôi không c̣n dịp nào liên lạc với tác giả, cho măi đến năm  chị Tú sang thăm thân mẫu nhà văn Nguyễn Đông Ngạc. Lúc này anh Ngạc đă ra người thiên cổ, chị Nguyên Ngọc, vợ của Ngạc cũng đă rời gia đ́nh mẹ chồng. Không nhớ v́ cơ duyên nào có cuộc gặp mặt bất ngờ và chớp nhoáng này. Buổi hội ngộ giữa chị Trần Mộng Tú và các bạn cầm bút tại Montréal được thực hiện vào một buổi tối mùa hè. Địa điểm gặp mặt, pḥng ở cũ của Nguyễn Đông Ngạc, trong căn nhà của thân mẫu anh, trên đường  Basile  Routhier, số 9635, thành phố Montréal. Bạn văn đến tŕnh diện chị Tú gồm có nhà thơ Đỗ Qúy Toàn, nhà văn Song Thao, nhà thơ Lưu Nguyễn và tôi. Vào thời điểm này, anh Toàn đi đi về về giữa  Wesminster, Hoa Kỳ và Montréal, Canada. Anh có mặt hôm ấy nhân chuyến về thăm nhà cũ và làng Cây Phong. Lưu Nguyễn lúc này đă thật sự lạc thiên thai, anh uống rượu thay làm thơ, nhưng chưa bao giờ đủ say để theo chân Lư Bạch. Tôi th́ đă thất nghiệp lâu năm, làm thơ thay uống trà, nhờ vợ cưng, sống thanh nhàn trong khu Do Thái, cuối đường Barclay. Chỗ cư ngụ của tôi khá gần nhà anh Đỗ Qúy Toàn cũng như Lưu Nguyễn. Trái lại, nhà văn Song Thao ở khá xa. Giữa nhà tôi và anh cách nhau chừng hai mươi cây số đường siêu tốc. V́ sự cách xa này, chúng tôi chia làm hai cánh để đi diện kiến người xin phép “Để Em Làm Gió”.  Anh Đỗ Qúy Toàn không c̣n giữ lại xe để chạy ở Montréal. Lưu Nguyễn th́ treo bằng lái đă nhiều năm, tài xế ăn lương chính phủ anh cho nghỉ phép. Tôi bắt buộc phải giữ tay lái đưa anh Toàn và Nguyễn lên đường. Nhà của thân mẫu Nguyễn Đông Ngạc, hay điểm chúng tôi đến nằm gần khoảng giữa. Thật chẳng lạ ǵ cái chỗ quen thuộc, tôi đă lui tới hằng trăm lần này. Nhưng thay v́ chạy những lối quen. Lưu Nguyễn chỉ chạy một lối khác. Bỏ lái xe lâu năm anh hướng dẫn tôi chạy…lạc. Nhưng cuối cùng chúng tôi cũng gặp nhau.

          Chị Tú là người thanh nhă, với giọng Bắc dịu dàng và đôi mắt có ít nhiều tinh nghịch. Những tấm ảnh tôi thấy đâu đó trên báo, trên b́a sách, không làm tṛn chức năng của chúng. Chúng đă ăn gian một phần nhan sắc của chị. Người đẹp hơn ảnh rất nhiều. Có thể đêm hè ở Montréal làm chị tươi sáng thêm. Chắc không phải vậy. Tóc ngắn ôm gọn hai má và âu yếm đôi vai. Môi mắt cùng cười. Nét đoan trang của người phụ nữ Việt Nam thật rạng rỡ, tự tin. Chúng tôi ngồi nói chuyện loanh quanh. Bây giờ, thật sự không c̣n nhớ được những ǵ đă nói, đă nghe. Trong mọi cuộc gặp gỡ bè bạn, theo thói quen, thực thi đúng chính sách tự đề ra lâu nay: tôi nghe nhiều hơn nói chừng 80 phần trăm. Lời nói chính của tôi vẫn là nụ cười, rất ư là mỉm chi. Đôi mắt của tôi cũng nói nữa, dù có thể người đối diện chẳng nghe ǵ. Không biết hôm đó chị Tú có nghe tôi nói ǵ không ? Hú hồn không có bài thơ vẩn vơ nào, sau đó. Buổi gặp mặt này cũng là buổi cuối cùng tôi được tác giả Ngọn Nến Muộn Màng…cho diện kiến. Đă không gặp mặt, chúng tôi cũng không hề thăm viếng nhau bằng thư từ hay điện thoại. Rất may, qua báo chí, tôi mục kích thường xuyên sự hoạt động năng nổ trong lănh vực văn học, báo chí của chị Tú. Được chị trích vài câu thơ trong một bài viết ngắn của chị, tôi thấy vui. Được biết quan điểm về thi ca của chị có phần giống như ḿnh (chắc cùng thành phần có tuổi cao !), tôi cảm thấy có sự thân mật. Chính những cảm nhận này, tôi có được mươi ḍng chị viết về thơ tôi trong một cuốn sách, chỉ có mục đích kỷ niệm, một loại “lưu bút ngày xanh” mới. Năm, bảy điện thư ngăn ngắn đă qua lại, trong vụ “Luân Hoán, Một Đời Thơ” giúp cho tôi thêm một cơ hội, dựa hơi một người danh giá, đặc biệt người này là phái đẹp, thật là quí.

 

          Trong những bài viết về bè bạn đă thực hiện, bài nào tôi cũng gặp nhiều khó khăn, muốn bỏ ngang nửa chừng. Nguyên nhân chính vẫn là sự kém cỏi trong cách tŕnh bày, hành văn. Bên cạnh đó là sự trung trực cần thiết phải tuyệt đối tuân theo. Kỷ niệm không thể hư cấu. Tôi làm thơ măi măi lẹt đẹt ở phía sau lưng mọi người v́ thiếu cái ngón nghề này. Đành vậy thôi. Chị Trần Mộng Tú là một nhà thơ, nhà văn, nhà báo, một nhà yêu cỏ cây, muông thú…Tôi chợt ao ước có ngày ḿnh hoá thân thành một con Canadian Goose để lang thang trên đường trốn tuyết, ghé qua khu vườn vàng hoa cúc, bên cạnh hồ Sammamish, thong thả lượm hết những vụn bánh trong ḷng hai bàn tay, biết trân quư thiên nhiên, vạn vật. Những vết sước chín hồng sẽ biến vào từng đường vân tay, như những đường máu ch́m dưới da, vĩnh viễn về cùng tâm thất. Tôi quờ quạng muốn thắp sáng ngọn nến muộn màng, để ngồi đọc thật kỹ câu chuyện của lá phong, t́m cho ra những cội nguồn từng ḍng tâm sự của người đàn bà thi sĩ Việt Nam. Để làm ǵ ?  Không biết. Thơ văn vốn là cái ổ t́nh, dù bất cứ ai lót, tôi cũng muốn nằm quanh năm.

          “Nằm, rồi bắt chước làm thơ/ đâu cần phải biết làm thơ làm ǵ/ đôi khi có một đôi khi/ ngồi không không biết làm ǵ làm thơ/ từ ngu ngơ tới dật dờ/ từ vu vơ tới vẩn vơ tối ngày/  nhớ người làm ngọn gió bay/ nhớ giọt mưa ướt ngón tay th́nh ĺnh/ chưa yêu đă mộng thất t́nh/ chưa mơ đă thấy ảnh h́nh giai nhân/ tôi từ một gă cù lần/ học người làm một văn nhân không chừng/ dẫu không được phép dựa lưng/ dựa hơi cũng đủ vui mừng cả năm/ cảm ơn trời đất, cái tâm của người”

         Sự học đ̣i của tôi, rơ ràng có đến tám mươi phần trăm thất bại. Nhưng tôi không buồn khi nhớ ra ở thành phố Issaquah, không xa chỗ cư ngụ của tôi lắm, có một khu vườn đầy hoa vàng. Ở đó có một người biết làm thơ, viết văn, biết thương nhớ những con ngỗng trời bốn phương ghé qua cùng những loại chim khác. Ở đó c̣n có những vụn bánh ấm hương tay, thơm nồng chất thơ. Tôi chẳng thể nào không là một con chim trời, dù thiếu đôi cánh. Thơ hay như mồi ngon, như nắng ấm, như những giọng gọi t́nh, tôi t́m về vườn hoa vàng là một lẽ đương nhiên. Về xem cho biết lá phong/ c̣n bao nhiêu chuyện trong ḷng cần phơi/ về xem cho biết chỗ ngồi/ của ḍng nắng lạc cuối trời  nhớ ai/ về xem cho biết gót hài/ dạo quanh vườn có thở dài hay không/ về xem để học thuộc ḷng/ những yêu thương tự nhánh bông trong vườn/ ngắt bớt một chút sắc hương/ làm thuốc để trị nỗi buồn vu vơ…

          Mùa đông năm nay, cho đến giờ này, 31-01-2007, ở Montréal, ít tuyết, nhưng cái lạnh vẫn đầy. Nói th́ nói vậy, chứ tôi có biết chính xác đâu. Tôi đang ở trong vườn hoa để trốn mùa đông.

         

Luân Hoán