Trường-Kỳ-Nhạc-Trẻ,
viết theo từng dặm
đường
Luân Hoán
Trong
lần mang sách qua tỉnh bạn ra mắt ngày
- Đến trạm dừng
tới, anh ghé vào cho “tè” một cái.
-
Sao mau vậy ?
-
Tôi bị tiểu đường mà.
Tiểu đường
? Song Thao nhắc lại, như tuồng
ngạc nhiên.
Cái tiểu đường
tôi nói đúng ra là “đái đường” một bệnh
rất hay lây, nhất là thời c̣n lang
thang ở quê nhà với đám bạn than xuân. Khó có thể nín khi trong bọn có thằng dừng
lại bên đường, “tháo nước ra”. Song
Thao hiểu ra cái tiểu đường của tôi không do
thiếu chất Insulin.
Nhưng thú thật, đôi lúc tôi cũng lo lo, nghĩ vu vơ về cái “tên giết người
thầm lặng” này. Câu chuyện tay ba đang vui, tôi
bỗng bỏ cuộc, dù vẫn lắng nghe Trường
Kỳ và Song Thao nhắc nhau về những người
bạn của họ thời xa xưa. Đây
là lần đầu tiên tôi đi chơi xa với
Trường Kỳ. Một người có danh tính không xa
lạ với cộng đồng Việt
Ra đời ngày 29 tháng 3
năm 1946 tại Hà Nội, con của ông Vũ Ngọc Trân
và bà Phạm Thị Trọng Yêm, được
người bác vốn là soạn giả nhiều bộ
sách giáo khoa Pháp văn, không tức cảnh sinh t́nh, mà
vịn vào chữ nghĩa phổ biến của thời
đại “trường kỳ kháng chiến” đặt
cho cái tên có tuổi thọ đáng nể: Trường
Kỳ.
Cậu bé họ Vũ
dễ nuôi, nhưng sớm mất t́nh mẫu tử. Ngay
trong ngày ngấp nghé ba tháng tuổi, cuộc t́nh giữa cha mẹ
đă đổ vở, Trường Kỳ được
đưa về làng Đồng Nghĩa tỉnh Nam
Định cho ông bà nội nuôi dưỡng. Sáu
năm ấu thơ đi qua, thằng cháu đích tôn,
chưa hề dám đuổi một con ruồi, sống
trong t́nh thương yêu của bố, của ông bà nội
thật ấm áp, tuyệt vời. Vườn
rau, chái hiên, vuông sân, bờ ao, gốc đa...thay nhau rủ
rê, d́u dắt cậu đi khắp thôn, khắp làng, đi
dần đến những ước mơ chập
chờn, chưa định h́nh trong đầu óc.
Cậu bé Kỳ cứ thế lớn lên cho đến ngày
được trở về Hà Nội, được
đưa vào trường Puginier và ở đây cùng văn
hoá Pháp cho đến lớp 2è, năm 1954.
Thực hiện hiệp
định Genève, đoàn quân kháng chiến chống Pháp
tiếp thu thủ đô Hà Nội. Lúc
bấy giờ gia đ́nh Trường Kỳ ở trọ
gần Nhà Thờ Lớn. Chủ nhà là một người
mê âm nhạc, đă sắm được một cái máy
chạy dĩa, quay tay. Chính cái sản phẩm
kỳ diệu này đă làm cho Trường Kỳ nhập
tâm những ca khúc mà ngày ấy anh chưa biết tên.
Chưa đủ trí khôn và ḷng đam mê để tiếp
nhận đầy đủ cái đẹp, cái tuyệt
vời của Thiên Thai, Trương Chi, Sông Lô...Nhưng
trong tận cùng tâm thức của một cậu bé đă có
sự huyền nhiệm của âm nhạc bén mầm. Những tṛ chơi tinh nghịch đốt dán,
đánh kiếm trong nhà Chung... vốn là những thực
phẩm cần thiết cho tuổi thơ thập niên 50
chóng lớn, Trường Kỳ có đủ. Anh c̣n có
cả thời gian tập sắp hàng, để ca hát, để
nhảy múa cùng Chiến Thắng Điện Biên, Qua
Miền Tây Bắc, Kết Đoàn, Ḥ Kéo Núi...
Dù văn pḥng luật sư
Bonnard và Đỗ Mạnh Quát ở Hải Pḥng có làm
chậm chân, ông Luật sư,
bố Trường Kỳ, cũng về kịp,
đưa cả gia đ́nh lên chuyến tàu cuối cùng
“Ville De Hải Pḥng” vào Nha Trang. Chưa kịp đi hết
một góc “băi cát trắng phau”,
vừa thoát khỏi đám đông “xém bị đè bẹp dúm” khi bám tay một
người cô, tên Liễu, lăn vào xem mặt Tổng
thống Ngô Đ́nh Diệm khi ông kinh lư Nha Trang,
Trường Kỳ đă thoát được cái nóng của
mái nhà tôn tại trại gia binh, để theo gia đ́nh vào
Sài G̣n. Sáu tháng hữu duyên cùng thành phố biển đă
đi qua. Năm 1956, anh được tiếp tục theo
học lớp 10è ( lớp Tư ) chương tŕnh Pháp
tại trường Aurore (Rạng Đông sau này) trên
đường Phan Đ́nh Phùng, gần ngă tư Cao
Thắng. Niên khóa 1958-1959, Trường Kỳ vào
trường nhà ḍng Taberd. (Anh có đạo Công Giáo, chịu
phép Rước Lễ Đầu tại Nhà Thờ Lớn
Hà Nội). Có trong tay tấm bằng Brevet (B.E.P.C, Trung
Học Đệ Nhất Cấp) năm 1963, Trường
Kỳ đương nhiên đi tiếp con đường
học vấn. Khi đang chuẩn bị lấy Baccalauréat 1ère partie, th́
đại sứ quán Pháp tại Sài G̣n có thông cáo (niên khóa
1964-1965) huỷ bỏ kỳ thi này, thay bằng một
cuộc sát hạch nhẹ nhàng hơn để lấy
Chứng Chỉ Tốt Nghiệp Trung Học (Certificat de Fin
d’études Secondaires). Trường Kỳ rất khoái bởi anh
đă biết ham chơi hơn ham học. Nhưng cuối
cùng, ông cháu đích tôn nhà họ Vũ cũng phải qua cái
Bacc 2è, (1966) để ghi danh vào đại học Luật
Khoa. Đang nhức đầu v́ các môn Dân Luật, H́nh
Luật, Công Pháp Quốc Tế, Kinh Tế Học... th́
vừa đến lúc phải biết thế nào làm bổn
phận của người thanh niên trong cuộc chiến.
Không biết may hay rủi, cái kính cận mang từ thời
lên tám, mỗi năm mỗi dày ra, đă giúp Trường
Kỳ chỉ vui chơi ở Trung Tâm 3 Tuyển Mộ
Nhập Ngũ sau ba bốn bận vào ra, th́ có giấy
miễn dịch vĩnh viễn. Quân đội Việt Nam
Cộng Ḥa trả cho anh trở về môi trường thích
hợp hơn: sinh hoạt âm nhạc.
Song song với các tṛ chơi
sưu tầm tem thư, sưu tập truyện bằng
h́nh mua từ hội quán Coeur Vaillant, Trường Kỳ
chơi âm nhạc bằng cách mở radio nghe đều
đặn các chương tŕnh Tuyển Lựa Ca Sĩ
của đài Phát Thanh Sài G̣n. Âm nhạc từ đó,
từng bước đi vào cuộc sống Trường
Kỳ. Anh đă được các ông chú, bà cô đưa vào
pḥng trà Anh Vũ, đến rạp Kim Chung và không bỏ sót
những chương tŕnh Đại Nhạc Hội.
Trường Kỳ sớm biết mê những tiếng
đàn, tiếng trống của
Khánh Băng, Phùng Trọng, ban nhạc The Blue Jean
Boys...Cuối cùng, thời kỳ trực tiếp chạm
tay vào âm nhạc cũng đến. Trường Kỳ theo
học đàn accordéon từ
nhạc sĩ Vũ Lung. Với cái đàn khá nặng
trước lồng ngực hẹp của thân thể
nhỏ con, nhưng Trường Kỳ đă cùng
người bạn mới này,
lần lượt đi qua các ca khúc Thoi Tơ,
Dừng Bước Giang Hồ, Cumparsita,
La Paloma, Come Back To Sorrrento, Blue Danube...Những tên tuổi
trong giới nghệ sĩ chưa hề gặp cũng
cảm thấy gần gũi hơn, nào là Phạm Duy,
Văn Phụng, La Hối, Nguyễn Hiền, Canh Thân, nào là Thái
Thanh, Thái Hằng, Mộc Lan, Hà Thanh, Châu Hà, Kim
Tước... Giữa giai đoạn chăm chỉ rèn
luyện, Trường Kỳ bỗng t́nh cờ có cơ
hội biểu diễn lần đầu tiên trong
đời. Bục diễn của anh nằm trong sân
trường Lạc Hồng. Khán giả của anh là vô
số học sinh cấp tiểu học cùng đầy
đủ mẹ cha của họ. Trường Kỳ
đă trổ tài cùng với giọng ca Phương Lan,
Quốc Thắng, Kim Chi...Cuộc biểu diễn
được chính Trường Kỳ cho là non tay,
nhưng phần thưởng anh nhận khá lớn, đó
là sự quen biết giữa anh và thần đồng
Phương Lan, sau mấy lời ngợi khen của cô ca sĩ tí hon này.(Phương Lan tên
thật Vơ Thị Nhi).
Nhớ lại một
lần biểu diễn đầu đời khác của
ḿnh trước đám đông tại số nhà 55 trên
đường Cao Thắng, Trường Kỳ viết:
“...
Thiên hạ tự nhiên đùa giỡn thân mật bao nhiêu th́
tôi mang một đống mặc cảm và rụt rè
bấy nhiêu. Có máy lạnh hẳn hoi nhưng mồ hôi tôi
cứ tuôn ra dầm dề như đang phải làm một
công việvc nặng nề và vất vả. Quả
thật lúc đó tôi đang vất vả để t́m
được sự yên tĩnh. Biết thế
đếch thèm nhận lời cho xong, có quê mặt với
‘cô láng giềng’ cũng thây kệ, c̣n hơn ngồi
một đống ù ĺ ở đây, quê không chịu
được. Rồi cũng đến màn tŕnh diễn
của Phước Vân, và tôi bị nàng kéo lên sân khấu
phụ họa. Đến nước này phải lấy
hết can đảm bước lên theo nàng, mặt vẫn
cúi gầm ra vẻ đăm chiêu về những bài hát
sắp phải đệm cho nàng, nhưng thật sự
không dám ngẩng lên nh́n vào đám khán giả đang chăm
chú theo dơi. Phước Vân nhí nhảnh, cười toe toét
tự nhiên, trong khi tôi thuộc hàng thứ yếu
đứng lùi hẳn phía sau nàng kéo đàn phụ họa...
...Phần kéo đàn của tôi được diễn
ra ngay sau đó, tim tôi đập th́nh thịch trong khi được
giới thiệu là một tay kéo accordéon nhiều triển vọng ! Tôi
nhủ thầm, bố khỉ !
... Sao thiên hạ lại im phăng phắc như
thế này, mọi tiếng cười đùa ngưng
bặt khi tôi dạo những notes nhạc đầu tiên của
bài Dừng Bước Giang Hồ sau một vài giây
luống cuống. Chẳng phải thiên hạ chờ
đón màn tŕnh diễn của tôi, thật ra lấy làm
ngạc nhiên khi thấy xuất hiện giữa khung
cảnh ‘văn minh’ này một cây đàn thuộc loại
cổ điển, không hợp thời trang chút nào với
một tay nhạc sĩ cũng thuộc loại... ‘bán
cổ điển’ qua bộ y phục, mặc dù rất
‘kẻng’ nhưng không thuộc loại của ‘dân
chơi’...”
Từ một cậu bé nhút
nhát, thường “cúi gầm
mặt khi đối diện với người lạ” thằng “Kỳ Đen” rủ thằng “Kỳ Lùn” tiến đến những biệt
danh “Vua Nhạc Trẻ”, “Lănh Tụ Hippy” không phải
là những t́nh cờ ngẫu nhiên. Đó là cả một
quá tŕnh sinh hoạt văn nghệ với nhiều bộ
môn, thơ, truyện, âm nhạc... rất phong phú của
Trường Kỳ. Nhưng âm nhạc, tài nghệ tổ
chức, lẫn kư giả văn nghệ mới chính là
những trọng điểm giúp cho cậu thanh niên không
lớn con, không xấu trai này thành danh.
“Với bản tính hiền ḥa,
cởi mở, năng động, Trường Kỳ
biết cách kết nối thành công những tài năng có
chung một một chí hướng, một sự yêu mê
nghệ thuật lại với nhau. Trong gần suốt hai
thập niên 60, 70 anh cùng một số bạn trong giới
nghệ sĩ như Jo Marcel, Tùng Giang, Nam Lộc, vv…đă
đứng ra tổ chức thành công nhiều cuộc tŕnh
diễn ca nhạc qui mô tại những địa
điểm rộng lớn ở thủ đô Sài G̣n.
Bước khởi đầu vào sân chơi âm nhạc
rộng lớn của Trường Kỳ và các bạn chính
thức mở màn trong năm 1964. Thị dân SàiG̣n, nhất
là lớp trẻ của một thời tự do hẳn khó
quên những: Đại Nhạc Hội
Nhạc Trẻ Taberd liên tiếp từ năm 64 đến
năm 1973 ( trừ năm 68 ),
Đại hội Nhạc Trẻ Quốc Tế Ngoài
Trời 1971 (tại sân Hoa Lư), Đại Hội
Nhạc Trẻ Thảo Cầm Viên từ 71 đến
74,....Ngoài ra c̣n các chương tŕnh nhạc trẻ hàng
tuần “Hippies À Go Go”
được tổ chức tại những vũ
trường ỏ Sài G̣n từ năm 67 đến 71
như : Chez Jo Marcel , Queen Bee và Ritz”
Gia tài ca khúc nhạc trẻ
thời bấy giờ tại Việt Nam c̣n khá nghèo nàn so
với sự ra đời thật náo nhiệt của
những ban, nhóm chơi nhạc kích động như: (danh
xưng này được đổi thành Nhạc Trẻ do
chính Trường Kỳ nêu ra và được dùng từ
năm 1965): Les Fanatiques, Les
Vampires, The Teddy Bears, The Daltons, Les Faucons Noirs, Les Tridents, The
Rockin’ Stars, The Black Caps, The Hard Stones, The Dreamers, The Spotlights,
Phượng Hoàng, The Strawberry Four, The Bee Gees, The Apple Three,
The Cats’ Trio, The Hammers, The Dreamers, The Crazy Dogs, The Teen Sound, The
Peanuts Company, The Enterprise, The New Flintsones Corporation, The Hard
Stones, The Fighters, The Starling Show, The Blue Stars, The Free Ones, vv…V́
lẽ này, Trường Kỳ
liền xắn tay áo chuyển ca khúc ngoại quốc thành
lời Việt, đồng thời cho phát hành những
bộ sưu tậpT́nh Ca Nhạc Trẻ đánh số
từ 1 đến 7 trong khoảng thời gian 1972-1973. Những ca khúc Trường
Kỳ viết lời Việt được in thành
từng bản rời phát hành rộng răi và thu thanh trên các
băng nhạc T́nh Hồng (thực hiện cùng Nam Lộc
1973), T́nh Ca Nhạc Trẻ, Thế Giới Nhạc Trẻ
(ca sĩ tŕnh bày gồm: Elvis Phương, Duy Quang, Minh Xuân,
Minh Phúc, Thanh Lan, Julie, Thanh Mai, Paolo...) Được đón
nhận nhiều nhất là các bản: T́nh Yêu Trong
Đời (Sealed With A Kiss),
Rồi Mai Đây (Lo Mucho Te
Quiero), Thú Yêu Thương (The
Godfather), Khi Ta Hai Mươi (All
I Have To Do Is Dream), Thương Nhớ Trong Mưa (The Rhythm Of The Rain), Mùa T́nh Yêu (Le Temps De L’Amour), Mùa Đông Em
Đi (I Started A Joke),
Điện Thoại Tới Anh (Téléphone-moi)...
Kể từ T́nh Ca Nhạc Trẻ 2, c̣n có thêm những
nhạc phẩm được gọi là Việt Hóa
của nhiều nhạc sĩ khác như : Phạm Duy, Lê
Hựu Hà, Nguyễn Trung Cang, Nam Lộc, Tuấn Dũng,
Trung Hành, Cao Giảng, vv...Ngoài ra anh c̣n viết lời cho
một số sáng tác của Tùng Giang như : Biết
Đến Thuở Nào, Cuộc T́nh Xưa, Ta Hôn Nhau Trong Công
Viên, vv…
Danh tiếng của
Trường Kỳ mỗi ngày một nổi, bởi cùng
với âm nhạc, anh biết chen vào lănh vực báo chí.
Nghề làm kư giả, tưởng chỉ đóng vai tṛ
phụ nhưng chính cái viết lách tùy hứng này đă giúp
tên tuổi Trường Kỳ đứng vững
đến hôm nay. Cũng như nhiều bạn trẻ sính
văn nghệ, Trường Kỳ làm thơ và thành lập
thi văn đoàn lấy tên Hội Hoa Cương. Không rơ
anh chơi thơ được bao lâu. Bài Xuân Nhớ Em
của anh đăng trên nhật báo Ngôn Luận, có thể
nói lên được tuổi thọ của thi văn
đoàn do anh lập
“Giữa
buổi xuân về tôi nhớ em/
bóng ai nhặt lá chắp bên thềm/ mối sầu hiu quạnh
buồn xa vắng/ gửi én
đem về xuân nhớ em/ gió
chiều rung nhẹ hạt sưong xuân/ rũ áo thời gian lấm
bụi trần/ dừng gót
phiêu lưu bên quán vắng/ xuân
về dâng lệ mắt giai nhân”
Nghề thơ không thành công
nhưng nghề viết phóng sự của Trường
Kỳ sớm có đất dụng vơ. Anh dùng tên Johnny
Kỳ cho một số bài phóng sự âm nhạc của ḿnh
trên báo Kịch Ảnh từ năm 1964. Bài viết
đương nhiên được ông chủ nhiệm
Quốc Phong trả nhuận bút hẳn hoi. Về sau
Trường Kỳ c̣n được mời viết
ở tuần báo Màn Ảnh, rồi phụ trách trang
nhạc trẻ trên nhật báo Sống của nhà văn Chu
Tử. Phóng sự hoặc những bài viết có liên quan
đến âm nhạc của Trường Kỳ c̣n
xuất hiện trên nhiều tuần báo, nhật báo tại
thủ đô như Tinh Hoa, Chính Luận, Tiền
Tuyến...Phóng sự ăn khách của Trường Kỳ
lúc bấy giờ có tên “36 Kiểu Cua Đào” đi trên
tạp chí Thứ Tư.
Trước sự phát
triển mạnh mẽ của nhạc trẻ, những
trang báo của người khác chủ trương có
phần không đủ chỗ cho Trường Kỳ múa
bút, nên anh đă bàn với một số bạn chí thân
để khai sinh một vùng đất mới, chuyên
đề về âm nhạc. Báo của Trường Kỳ
mang tên Nhạc Trẻ, khổ nhỏ như tạp chí, 100
trang, phát hành 300 số. Báo có ṭa soạn hẳn hoi trên
đường Trương Công Định. Nhưng
rất tiếc, tiền rửa h́nh, tiền đánh máy,
tiền đóng gáy, dán b́a...chỉ cho phép Nhạc Trẻ
tŕnh diện một lần duy nhất. Trong nghiệp
viết của Trường Kỳ, ngoài phóng sự anh c̣n
viết tiểu thuyết. Cuốn Tuổi Choai Choai của anh được Jo Marcel
và chính anh cùng Nam Lộc góp tay thực hiện thành phim Vết Chân Hoang, một phim màu
scope khá thành công.
Trước phim này, Trường Kỳ và Jo Marcel cũng
thực hiện được phim Thế Giới Nhạc Trẻ.
Đời sinh hoạt
nghệ thuật của Trường Kỳ quả
thật sôi động, phong phú, nhờ đó anh tiếp
xúc, quen biết với nhiều nhân vật trong nhiều
lănh vực văn học, nghệ thuật, quân sự, chính
trị như Mai Thảo, Duyên Anh, Chu Tử, Phạm Duy,
Viên Linh, Lê Hoàng Hoa, Phạm Huấn, Đỗ Kiến
Nhiễu, Nguyễn Cao Kỳ...Nhưng tuyệt vời
nhất, đây là cơ hội ngàn vàng tạo cho gia tài t́nh
nhân của anh trở nên vô cùng giàu có. Khởi từ
tuổi mười ba, Trường Kỳ đă biết
cái thú của nhà thơ Nguyễn Bính dù không có hàng dậu
mùng tơi nào nơi anh cư ngụ. Anh cũng sớm
nhận ra mùi hương của một thịt da,
được cấu tạo có chút khác biệt với phái
nam, khi anh được một cô giáo ôm tiễn chân sang
trường khác. T́nh yêu nằm trong khoảnh khắc
dậy th́ thật là tuyệt vời. Trường Kỳ
đă ghi lại giúp chúng ta những náo nức, rạo rực
một thời, rất tinh tế, thành thật:
“
Tôi và Phước thường rủ nhau đi xem ‘xi la ma’
ở rạp Khải Hoàn, đối diện chợ Thái
B́nh. Dĩ nhiên không có màn đi riêng mà phải rủ thêm
chị và em gái nàng đi cùng mới được phép. Nói
vậy chứ, cho đi ‘xi la ma’ riêng một ḿnh với nàng
chưa chắc tôi đă dám v́ tưởng tượng ra
cảnh hai cô cậu 13, 14 tuổi dắt nhau vào rạp sao nó
kỳ cục quá. Dù có đi chung với chị em của
nàng, nhưng tôi vẫn có dịp được
‘đụng chạm’ chút đỉnh nên lấy làm khoái chí
vô cùng. Chạm vào tay nàng cũng cảm thấy ‘đă’ , có
lần chơi bạo nắm tay nàng một phát và
được nàng không chống cự lại càng thấy
‘đă’ vô cùng tận. Tiền quà sáng của tôi do đó
thường xuyên bị cắt giảm để dành
dụm đưa nàng vào bóng tối của rạp ‘xi la
ma’...”
(Một Thời Nhạc
Trẻ, trang 26)
Rồi
những Loan, Uyên, Mai...những mối t́nh “mini”dẫn
dắt anh chàng ham tổ chức, ham thành lập hội,
nhóm (Kỳ’s Cine Club, Teenager’s Club...) ham ăn, chóng lớn
trong t́nh trường. Nhưng không ảnh hưởng
bởi Cô Giáo Thảo, Sept Nuits
Merveilleuses. Trường Kỳ vẫn luôn luôn thánh
thiện và anh có được nghĩa cử tốt
đẹp để không thực hiện “một cuộc
t́nh một đêm” với
một nữ độc giả, cũng là một
người tập tễnh làm thơ, từ B́nh
Dương trốn nhà, lặn lội t́m thăm anh.
Đạo đức của Trường Kỳ cuối
cùng giúp anh nhận được phần thưởng:
gặp và yêu Thu Huyền.
Ông vua nhạc trẻ đă làm
kinh ngạc gia đ́nh và bè bạn khi quyết định
khép lại cuộc sống độc thân vào ngày 26 tháng 10 năm 1973. Thu Huyền vừa
đủ thời gian để phát hành tác phẩm
đẹp nhất của Trường Kỳ trước
khi Cộng Ḥa Việt
Năm 1979, Trường
Kỳ tạm để vợ con lại quê nhà, anh cùng 47
người khác lên chiếc tàu dài chừng 12m lặng
lẽ ra khơi. Trong mười hai ngày, đụng
đầu với ba trận băo lớn, anh và bạn
đồng hành vẫn nuôi hy vọng. Họ thay nhau vẫy
gọi, cầu cứu những con tàu đi ngang. Măi cho
đến chiếc tàu thứ 35 của
Tháng 11 năm 1980,
Trường Kỳ đến định cư tại
thành phố Montréal
Trước năm 1975,
Trường Kỳ ngoài việc phát hành nhạc bản,
tuyển tập nhạc trẻ, anh c̣n cho in các tập phóng
sự: Mặt Trái Của
Nữ Sinh Sài G̣n (1968), 36
Kiểu Cua Đào (1969), Tuổi
Choai Choai (phóng sự tiểu thuyết, 1971).Chỉ
cần đọc tên sách, chúng ta đă có thể biết
những cuốn sách của Trường Kỳ rất
ăn khách. Anh đánh hơi thật rơ thị hiếu
của lớp trẻ thành phố, đánh những phát trúng
ngay mục tiêu. Tuổi nữ sinh là thời kỳ tinh hoa
nhất của mọi người thiếu nữ, ở
đó c̣n đủ e lệ, thẹn thùng, c̣n đủ
những ngây thơ dễ thương và cũng có cả
những ranh mănh lẫn những táo bạo khi bắt
đầu biết nhớ nhung biết yêu thương,
Đó là lúc mọi người thiếu nữ đều
xinh đẹp, lộng lẫy bởi v́:
“em
từ lục bát bước ra/ bốn bề hơi
thở Nguyên Sa dịu dàng/ giường đầy hoa
đă ngấm sang/ thịt da khi đổi y trang mỗi
ngày/ trái tim đồng loă ngón tay/ nở thơm trên thỏi
sáp bày bên hông/ máu không trở lại chính tâm/ mà bên ngực
trái bềnh bồng mùi hoa/ em từ lục bát bước
ra/ cơng ông Bùi Giáng xuề x̣a ngả nghiêng...”
(thơ Lê Hân – T́nh
Thơm Mấy Nhánh , trang 28)
Đă là nữ sinh mà c̣n vang
danh nữ sinh Sài G̣n nữa th́ biết bao nhiêu hấp
dẫn, gọi mời. Sự bạo dạn đến táo
bạo của họ học được từ lối
sống văn minh Âu Mỹ qua sách báo, qua tiếp cận
cùng những người nữ ngoại nhân có mặt
tại thành phố, mỗi ngày một được
cập nhật. Ai không thích muốn ghé mắt vào những
tảng màu, những ánh nắng nóng ấm đó ? Nếu có
những bạn thanh niên:
“...Vịn
Cung Trầm Tưởng dạo chơi/ theo Huy Cận ghé
vào môi nắng sầu/ cùng Hoài Khanh ngồi bên cầu/ nh́n
mây vuốt tóc lắc đầu trốn em/ cùng Luân Hoán
nằm trùm mền/ sợ rơi giấc nhớ mất em
bất ngờ...”
(thơ Lê Hân – T́nhThơm Mấy Nhánh, trang 29)
Th́ cũng không thiếu
những anh chàng thực tế hơn, ngổ ngáo hơn,
muốn nh́n thật rơ cái Mặt Trái Của Nữ Sinh Sài
G̣n, mà t́m ở đâu dễ dàng nhất, ngoài những trang
phóng sự của Trường Kỳ ? Đọc
những trang chữ sống động của một
thanh niên ham chơi, biết chơi
để xem “ở trong
ḷng cặp hiền lành/ sách vở nằm với
hương chanh, me, nhài.../ḷng em thêm nhánh tóc mai/ xâu bao nhiêu
gót con trai theo cùng...” (Lê Hân. TTMN, trang 72) là hữu
hiệu, thuận tiện nhất. Đă t́m hiểu xong,
đương nhiêu muốn đến tay, phải theo tán
tỉnh, không thể ngồi chờ sung rụng.
Trường Kỳ dễ dàng nhận ra, đa số thanh
niên Sài G̣n nói chung, nam sinh nói riêng, phần đông chỉ là
thứ chết nhát, hoặc giả bộ hiền lành, lư
tưởng như bạn anh, nhà thơ Lê Hân (sinh sau
Trường Kỳ một năm, nội trú ở
Đắc Lộ Sài G̣n) “yêu em,
đích thực thế nào ?/chẳng lẽ chỉ biết
đi vào đi ra/ yêu em, quả thực ba hoa/ nói xuôi nói
ngược vẫn là có duyên/ yêu em quả thực thành tiên/
không cánh mà vẫn an nhiên phiêu bồng/ cái tâm cái trí mênh mông/
chung quanh đời một màu hồng bao la...” (TTMN-27).
Lẩm cẩm như thế không biết đến bao
giờ mới có một tấm t́nh yêu thật sự
bỏ bụng. Nên Trường Kỳ cần phải
viết sách huấn luyện. 36
Kiểu Cua Đào do đó đắt như tôm
tươi. Sau khi đă hướng dẫn những mánh
khóe chuyên nghiệp, Trường Kỳ c̣n thấy cần
phải phơi bày tường tận cái đẹp, cái
hay, cái rắc rối phức tạp của lứa
tuổi mới lớn, thèm yêu. Tuổi
Choai Choai từ đó ra đời trong sự chào đón
nồng nhiệt của bạn đọc.
Năm 2002 tại hải ngoại, Trường
Kỳ cho xuất bản tập bút kư ưng ư nhất
của anh, cuốn Một
Thời Nhạc Trẻ. Sách dày 384 trang b́a mầu
được tŕnh bày bởi Lê Phan Lân, một giọng ca
tài tử rất được mến mộ tại
Montréal. Một Thời Nhạc
Trẻ được chia làm 4 chương. Mỗi
chương mang một tên riêng. Chương 1: Một
Thuở Ham Vui. Chương hai: Một Thời Nhạc
Trẻ. Chương ba: Những Ngày Tháng Hippy. Chương
kết: Một Chốn Bồng Lai.
Như tên gọi của nó,
cuốn sách đề cập đến một thời âm
nhạc, đặc biệt chỉ loại nhạc mà
đa số người thưởng ngoạn đều
c̣n trẻ tuổi, hoặc những người c̣n giữ
được sự thanh xuân. Tác phẩm Một Thời Nhạc Trẻ cho chúng ta biết
khái quát về những trào lưu âm nhạc hiện
đại trên thế giới. Từ sự phát triển,
gây ảnh hưởng đến những tên tuổi
nổi bật của ca sĩ, nhạc sĩ, ban nhạc
trên nhiều quốc gia. Những tên tuổi một
thời đă nghe qua, được nhắc lại
như: Dalida, Sylvie Vartan, Francoise Hardy, Johnny Halliday, Les
Chaussettes Noirs, Charles Aznavour, Yves Montand, Elvis Presley, Sandra Dee,
Ricky Nelson, Frankie Avalon...Những điệu nhạc Twist,
Rock “N” Roll, Let’s Twist Again...cùng những phong trào Yéyés,
Hippy...gia nhập Ḥn Ngọc Viễn Đông như thế
nào cũng được Trường Kỳ ghi lại khá
rơ ràng. Nhưng chủ yếu của cuốn sách, là
những ghi nhận về sự hội nhập cùng phát
triển các h́nh thái âm nhạc kích động, từng
được gọi là “nhạc giựt” tại Việt
Danh từ Nhạc Trẻ
cũng do chính Trường Kỳ đề nghị
đưa ra dùng thay cho tên gọi Nhạc Kích Động,
hơi gần với bạo động. Nhạc Trẻ
đem lại không khí tươi vui, hoạt náo, năng
động. Nhưng với mắt nh́n của xă hội,
nhất là trong giai đoạn có máu thịt đổ ra,
tan nát từng giây phút tại các mặt trận không xa Sài
G̣n bao nhiêu, không thể không có những phê phán. Phong trào
nhạc trẻ Sài G̣n, theo tôi, là một h́nh thức phản
chiến cao cấp nhất, và đă có kết quả
khả quan. Cũng là thủ đô trong thời chiến,
nhưng Hà Nội khác hẳn. Cái hơn của miền
Một
Thời Nhạc Trẻ là một bút kư nhưng có lẽ
đúng hơn là hồi kư của một giai đoạn.
Tính chất hồi kư giúp Trường Kỳ vịn vào
tháng năm của cuộc đời anh để ghi
lại từng diễn tiến có liên quan đến âm
nhạc. Một Thời Nhạc Trẻ c̣n là một
tập tài liệu quí giá để t́m hiểu sinh hoạt
âm nhạc miền
Ưu điểm dễ nh́n
thấy nhất ở Một
Thời Nhạc Trẻ là nghệ thuật viết
của Trường Kỳ: giản dị, nhẹ nhàng,
trong sáng xen lẫn với nét duyên dáng, hóm hỉnh.
Đọc Một Thời
Nhạc Trẻ chúng ta gặp lại vô số những
tiếng lóng đă được sử dụng rộng
răi một thời như: khứa lăo, ghế mẫu,
chịu đèn, bắt địa, bề hội đồng,
ḅ lạc, lấy le, ngồi đồng, đi tàu suốt,
áo mưa,v..v...Trường Kỳ cũng thường linh
động dùng những câu thơ nổi tiếng, châm
chế chút ít để hỗ trợ cho câu chữ của
ḿnh thêm duyên dáng:
“...Nhưng
những lúc đi qua mà tôi đứng khuất phía sau
cửa sổ là y như rằng mắt nàng liếc vào phía
trong đảo tới đảo lui như có vẻ
kiếm t́m. Đúng là ‘ai bảo em là giai nhân, cho ḷng anh
đau khổ. Ai bảo em...tà tà qua cửa sổ, cho
vướng nợ thi nhân’ Hề,
hề, bảo đảm chịu quá đi rồi mà
c̣n làm bộ làm tịch...”
Lối chơi dùng từng
mẫu tự từ tên gọi một số thuốc lá
để đọc thành câu, xuôi ngược, có ư nghĩa
trào lộng trước đây, cũng được
Trường Kỳ nhắc lại, để nh́n ra
một vài nét tinh nghịch của tuổi trẻ (SALEM: sao
anh làm em mệt, mà em làm anh sướng/ CAPSTAN: cho anh phát
súng tim anh nát, nhưng anh tin số phận anh c̣n/ PALL MALL:
phải anh là lính, mời anh lên lầu)..Tóm lại hơi
thở tươi vui chạy suốt trong mạch văn
của Trường Kỳ bất cứ anh thuật
lại một khía cạnh nào trong sinh hoạt của anh.
Đoạn văn trích sau đây vừa mô tả thực trạng
nhạc trẻ Việt
“...
Tại Việt Nam, thật sự không có một nền nhạc
trẻ thuần túy mà chỉ là một sự chạy theo
phong trào, phát xuất từ những quốc gia Âu Mỹ.
Trong thời kỳ đầu tiên, hoàn toàn là một sự
thụ động, bắt chước những ca sĩ và
ban nhạc của các quốc gia này bằng cách tŕnh bày
những nhạc phẩm lời Pháp, Mỹ và Anh. Giới
trẻ cũng như ban nhạc thời đó c̣n chạy
theo thời trang của các ban nhạc ngoại quốc
với quần ống túm, giầy ‘bốt’ đế cao
(gọi là ‘bottine’) cùng với áo chemise bó sát người ,
đeo giây lưng bản bự và mặc quần
để xệ dưới rốn (thường gọi
là ‘taille basse’) và để tóc dài, khiến nh́n từ sau khó
ḷng phân biệt nam hay nữ như nhận xét của các
‘ông bô, bà via’ . C̣n phái nữ th́ thi nhau mặc sản
phẩm của tay ‘designer’ nổi tiếng Anh quốc Mary
Quant là chiếc ‘mini-jupe’ ngắn cũn cỡn, trông rất
bắt mắt. Các cô cũng như các cậu phải
sắm cho bằng được chiếc velo solex mới
được gọi là hợp thời trang. Riêng các
cậu bảnh hơn th́ sắm xế Honda, Yamaha hay Suziki,
thường là 50cc, bảnh hơn th́ 75cc hay 150 cc. Càng
nhiều phân khối bao nhiêu càng chứng tỏ là một
tay chơi bấy nhiêu. Nếu có ‘ống bô’ chổng lên
trời th́ càng hách x́ xằng hơn. Phía các cô, bảnh
hơn th́ chạy Cady hoặc PC50. Các nhà buôn xe gắn máy
trên đường Gia Long trong những năm giữa
thập niên 60 đúng là ở trong một thời kỳ
vàng son, tha hồ hốt bạc của dân choai choai. Cũng
như tại các quốc gia khác, thời trang luôn luôn đi
kèm với ca nhạc nơi lớp trẻ để
tạo nên một màn ‘phối hợp nghệ thuật’
rất hay ho”
(trang
98)
Trước và sau sự có
mặt của Một Thời Nhạc Trẻ,
Trường Kỳ c̣n cho phát hành bộ biên soạn về
đời sống, sinh hoạt của giới làm nghệ
thuật Việt Nam, anh đặt tên là Tuyển Tập Nghệ Sĩ. Năm 1995 tuyển
tập đầu tiên ra đời. Năm 1996 một
tuyển tập tương tự. Hai tuyển tập này
không mang số thứ tự, nhưng bắt đầu
năm 1999, anh cho Tuyển
Tập Nghệ Sĩ mang kèm số 3. Và tuyển tập
mang số 4 cho năm 2000, Đến năm 2001 th́ không
thấy xuất hiện số 5. Rồi số 7 lại có
trong năm 2004. Năm nay, 2007 Trường Kỳ chuẩn
bị cho in tiếp tập thứ 8 bởi một nhà in
tại Đài Loan, cơ sở vừa in tập Phiếm
thứ tư của nhà văn Song Thao. Sự thiếu
thống nhất trong đánh số cũng là một
đáng tiếc.
Với Tuyển Tập Nghệ Sĩ, Trường
Kỳ lần lượt giới thiệu với chúng ta
tiểu sử cùng cuộc đời ca hát của nam
nữ ca sĩ Việt
Ở các tập kế
tiếp cũng tương tự như thế. Có
những nhân vật mới (có người c̣n trong
nước) nhưng cũng
không ít những khuôn mặt cũ được giới
thiệu lại qua những bài viết mới. Nh́n chung,
đây là một tài liệu về ca nhạc sĩ Việt
Tôi ra đời
trước Trường Kỳ 5 năm, nhưng cũng có
thể gọi cùng thế hệ. Tôi cũng biết yêu
nhạc chút chút, v́ thế tên tuổi Trường Kỳ
không xa lạ với tôi. Sự khác biệt ở chỗ anh
nghiêng hẳn về sinh hoạt âm nhạc, c̣n tôi v́ hoàn
cảnh địa lư, ảnh hưởng xă hội đă
có suy tư về cuộc chiến nhiều hơn. Do đó
những sinh hoạt của Trường Kỳ tôi không
được hiểu một cách thấu đáo. Ḷng
ngưỡng mộ anh v́ vậy cũng không nhiều. Sau
khi định cư tại Montréal, cùng thành phố với
Kỳ, những năm đầu, tôi chỉ thỉnh
thoảng nghe giọng anh nói, đọc trên một số
đài phát thanh anh cộng tác như đài Tiếng Nói Hoa
Kỳ, chương tŕnh phát thanh năm ba tiếng
đồng hồ tại Montréal. Tôi ít được
đọc bài anh viết, v́ các nhạc sĩ Phạm
Mạnh Cương, Lê Dinh không gởi cho Thẩm Mỹ,
Nghệ Thuật.Tôi cũng gần như không có cơ
hội gặp anh. Trong một mùa hè, tôi theo vợ cùng cô
bạn của vợ dạo chơi trong dịp vent trottoir trên đường
Tôi vui vẻ bắt tay
một ông trung niên xuề x̣a cởi mở. Khuôn mặt
bảnh hơn trong ảnh thời thanh xuân rất
nhiều. Trường Kỳ thuộc loại đẹp
trai với những nét rắn rỏi của đàn ông. Ḷng
kính cận có phần hơi dày, nhưng vẻ trí thức
nhờ vậy cũng tăng lên. Tôi bắt gặp sự
tinh nghịch lẫn tinh quái trên khuôn mặt hiếu khách
của người bạn mới. Cuộc hội ngộ
của chúng tôi hôm đó đáng tiếc quá ngắn, bởi
Trường Kỳ đang có một người khách, ông
Lê Thái, cựu Giám đốc Chương tŕnh đài Phát
thanh Sài G̣n (hiện nay giữ chức Giám đốc đài Tiếng Nói Việt Nam
của cơ sở Thời Báo tại Canada). Ông Thái rủ
Trường Kỳ và cả chúng tôi đi ăn sáng.
Nhưng tôi và Song Thao từ
chối.
Sau lần gặp ấy,
sự quen biết giữa Trường Kỳ và tôi phát
triển như thế nào tôi cũng không nhớ rơ, chỉ
biết tôi được Trường Kỳ kư tặng
cho các tác phẩm của anh đă in tại hải
ngoại, đủ bộ. Năm 1999, khi tôi thực
hiện trang Vuông Chiếu Luân Hoán trên internet, có mục giới thiệu những
người sáng tác Việt
Những ngày tiếp theo tôi
c̣n gọi xin tin của Trường Kỳ nhiều
lần. Trường Kỳ vui vẻ cho tôi rơ những ǵ
anh biết trong lănh vực âm nhạc. Anh là người
ưa thích và luôn luôn có dịp đi đây đi đó.
Mỗi chuyến đi của anh thu về rất nhiều
bút kư, anh từ từ cho đi trên Thẩm Mỹ, trên
Thời Báo hoặc đọc trên các đài phát thanh. Những
bài viết của Trường Kỳ không phổ biến
một kiến thức cao xa nào, nhưng mang lại cho
độc giả, thính giả một góc cạnh nào đó
về đời thường của một nhân vật
đă hữu danh, cũng rất lư thú. Câu “Đi một ngày
đàng học một sàng khôn” của tiền nhân, trong
trường hợp Trường Kỳ chắc phải
sửa lại: “Đi một ngày đàng viết mươi
trang bút kư” mới thích hợp. Trước 1975,
Trường Kư gắn liền với phong trào nhạc
trẻ, nên có thể gọi anh là Trường-Kỳ-Nhạc-Trẻ.
Sau 1975, tại hải ngoại, Trường Kỳ cũng
dính liền với những ǵ liên quan đến âm
nhạc, cụ thể hơn là giới ca sĩ. Mỗi
chuyến đi đây đi đó của anh hầu như
đều được tài trợ phí tổn di chuyển.
Việc ăn ở đương nhiên khỏi lo. Thong dong
như vậy nên qua từng dặm đường, anh
đều thu giữ những vui buồn, những h́nh
ảnh của người anh tiếp xúc, để
rồi sau đó anh nhẩn nha, nhớ đâu ghi lại
đó thật sinh động. Từ những câu chuyện
có thể hơi lẩm cẩm để nh́n rơ hơn
về một người, nhiều khi cũng rất thú
vị.
Qua một lần cùng
Trường Kỳ đến
Nhiều người cho rằng thời gian ở xứ người có tốc độ cao hơn tại quốc nội. “Đời lưu lạc mỗi ngày là một tuổi” chắc không quá như tôi đă viết. Nhưng nh́n qua ngó lại, thoáng một cái, ngày vui ngồi cụng ly cùng Hoàng Xuân Sơn, Song Thao, Từ Công Phụng, Lưu Nguyễn... trong tiệc cưới cháu Tú Uyên chưa qua khỏi trí nhớ, mà cháu đă có hai cậu ấm, Caillou lên năm, Chou lên ba, mau thật. Bất kể mặt trời mọc mặt trời lặn, Trường Kỳ vẫn đi và vẫn viết, có khác chăng là cơ thể anh có phần nặng ra. Trong lúc cái kính ngừng gia tăng độ dày, và t́nh yêu dành cho Thu Huyền đậm đà thêm. Đẹp như h́nh chụp trong ngày sinh nhật 60 tuổi của anh. Xin tặng muộn cho “đôi trẻ” giàu hạnh phúc một bông hồng trong những ḍng chữ này. T́nh thân.
Luân
Hoán