Nhật
Ngân,
người
Đưa Em Sang Sông
Mỹ
nhân, và Âm nhạc là những đề tài ưu tiên mà bọn
học sinh choai choai, ở lứa tuổi cuối thập
niên ba mươi, đầu thập niên 40, của thành phố
Đà Nẵng thường hay trao đổi với nhau, khởi
đầu từ những năm 1958, 1959. Đa số trong
cặp sách, trong túi áo của mỗi nam sinh các trường
Phan Châu Trinh, Phan Thanh Giản, Nguyễn Công Trứ, Bán Công,
Sao Mai, Bồ Đề, Kỹ Thuật…có lẽ đều
có nhốt những tên gọi, những ca khúc.
Về mỹ nhân, cá nhân tôi
xin thành thật tạ ơn “những
môi, những mắt, những da thịt nồng/ những vồng
đất biết trổ bông” dù họ “thuận (hay) không, tôi
cũng đă trồng ra thơ” . Chắc chắn những
Huỳnh Thị Phú, Hồ Thị Hồng, Thu Hà, Quỳnh
Chi, Thu Liên, Như Thoa, Thạch Trúc, Minh Xuân, Bích Hà, Lâm Vui,
Lâm An, Quỳnh Cư, Bích Quân, Trân Châu, Thúy Oanh, Quỳnh
Như, Quỳnh Cư, Hồng Hạnh và hàng trăm bông hoa
hương sắc khác từng rủa thầm, chửi nhắn
tôi bất tận ngôn, nhưng làm sao bây giờ, khi tôi đă
lỡ trang trọng mời họ sống đời với
thơ. “Thôi th́ xin cảm ơn
người/ háy, hứ đôi cái, rồi cười bỏ
qua”. Tôi xin hứa rằng chừa và thành tâm “nguyện đem theo xuống suối
vàng” những t́nh yêu vớ vẩn, nhưng rất chân
t́nh một thời của ḿnh, không chia xẻ với ai nữa,
kể cả Diêm Vương, ông bạn vàng trong tương
lai, đang chờ đón tôi.
Về âm nhạc, thời
đó, chúng tôi thích những H́nh Ảnh Một Buổi Chiều
(Lâm Tuyền), Dứt Đường Tơ (Dzoăn Mẫn),
Dư Âm (Nguyễn Văn Tư), Trăng Mờ Bên Suối (Lê Mộng
Nguyên), Nụ Cười Sơn Cước (Tô Hải),
Sơn Nữ Ca (Trần Hoàn)… kèm theo những Chàng Đi Theo
Nước, Bên Bờ Đại Dương, Thoi Tơ,
Đường Chiều…Và bất ngờ, một bài ca,
không đến với chúng tôi qua những giọng ca từ
Ty Thông tin Đà Nẵng, từ Đài Phát thanh Sài G̣n…, mà
đến với chúng tôi bằng những giọng
hay-hát-hơn-là-hát-hay, trong đám học sinh. Bài ca có tên Tôi Đưa Em Sang Sông.
Chuyện ǵ chứ chuyện
đưa em, tôi rất khoái. “Em” ở đây,
đương nhiên là một người đẹp, hiểu
đậm hơn chút nữa là một t́nh nhân. “Em!”, một
tiếng gọi gọn nhẹ, nhưng tức th́ thấy
rơ tất cả cái lộng lẫy, dịu dàng của
người thục nữ.
“Lănh
thổ thơ tôi, một cơi Em/ hàng trăm chánh thất, chỉ
một tên/ và không cung nữ, không hoàng hậu/ lộng lẫy
trong cùng một dáng Em”
(LH-Mời Em
Lên Ngựa).
Si t́nh, trọng vọng rất
đúng tinh thần “Vọng mỹ
nhân hề thiên nhất phương” đến thế,
nên tôi mau chóng tâm đắc với lời ca tiếng nhạc
của Tôi Đưa Em Sang Sông, dù chỉ mới nằm ḷng
chập chờn mấy câu:
“Tôi
đưa em sang sông/ chiều xưa mưa rơi âm thầm/
để thấm ướt chiếc áo xanh/ và đẫm
ướt mái tóc em…”
Tội ơi là tội,
chưa chi mà đă thấy thương đến bạc
những sợi tóc. Cái hoàn cảnh chưa từng xảy
ra với chính ḿnh và gần như ước lệ cho nhiều
cuộc t́nh dang dở, đầy tính chất phổ thông,
nhưng sao nghe ra như chuyện thật của ḿnh, tưởng
chừng như đang diễn ra, và ḿnh đang chịu
đựng.
…
“Nếu tôi đừng đưa em / th́ chắc đôi ḿnh
không quen/ đừng bước chung một lối ṃn/ có
đâu chiều nay tôi buồn…”
Những điều
đương nhiên đó, cận kề với “sáu câu”
đến thế, nhưng giai điệu ngũ cung đă
xóa bỏ ranh giới giữa trí thức và b́nh dân, để
cho câu chữ có nhịp đập của trái tim, có hơi
thở của đời sống, đủ thu hút sự
thưởng ngoạn thoải mái của nhiều người,
nhất là đám trẻ đang yêu, chuẩn bị yêu. Bài
ca được chép tay, chuyền miệng rộng răi, mau
chóng trong đám “dài lưng tốn
vải, ăn no lại nằm” (tục ngữ) của thành phố Đà Nẵng.
Tôi có chút ngạc nhiên khi biết ca khúc này chưa xuôi qua cầu
Câu Lâu, chưa vượt khỏi đèo Hải Vân mà đă
có sức sống. Nhất là nó không thành h́nh từ ông thầy
Hoàng Bích Sơn, dạy nhạc ở Phan Châu Trinh, cũng
không từ ḷng một người đă thơm tay, Phạm
Thế Mỹ. Nó ra đời từ một người
c̣n vô danh, tuổi đời nhỏ hơn tôi đến những
một năm.
Chưa vội t́m hiểu
tác giả, đám bạn tôi đă mách ngay cái thằng viết
ra bản nhạc nghe rất “được” đó. Thằng
Ngân. Anh chàng không lớn xác này cũng là dân Phan Châu Trinh, thuộc
lớp đàn em, v́ “mài quần”
sau tôi một năm. “Thùng rỗng
kêu to” (tục ngữ), tôi không kêu, nhưng không thiếu
những cao ngạo rất trẻ con. Lần đầu
ḍm qua ông nhạc sĩ, ánh nh́n của tôi giả bộ tẻ
nhạt, dù trong bụng đă có đôi phần nể phục.
Tôi không có ư định làm
quen với Nhật Ngân dù năm 1960, ca khúc Tôi Đưa Em
Sang Sông được in ấn, phát hành rộng răi. Tên tác
giả Trần Nhật Ngân được ghi trên bản nhạc,
bên cạnh một tên khác: Y Vũ. Bài hát đi vào quần
chúng thật mau lẹ, nhưng khoảng cách giữa chúng
tôi vẫn không có ǵ thay đổi. Trong phạm vi của một
thành phố nhỏ, chúng tôi biết đến tên nhau, cùng
những lần t́nh cờ thấy nhau, không lạnh lùng
nhưng chắc chắn không thiếu dửng dưng.
Nhật Ngân, có đạo
Thiên Chúa, anh đến với âm nhạc qua sự d́u dắt,
chỉ dạy của các vị linh mục và hai nhạc
sĩ Đỗ Thế Phiệt, Nhật Bằng. Khởi
đầu anh muốn trở thành một nhạc công, một
nghệ sĩ tŕnh diễn. Mê Violon và Piano, hai nhạc cụ, Nhật Ngân từng mơ
ước sử dụng. Nhưng nhà nghèo, anh chỉ có thể
kéo nhờ cây vĩ cầm của một người em họ,
và dĩ nhiên phải bỏ cuộc. Người em họ,
Nhật Hiền, đă thay anh thành tài, thành danh, nắm giữ
chức Giám Đốc trường Quốc gia Âm nhạc
Huế một thời gian.
Dựa theo đối thoại
giữa Nhật Ngân cùng nhà báo Nguyễn Ngọc Chấn CNN,
đăng trên tạp chí Thế Giới Nghệ Thuật,
volume 01 No.7 1999, và lời dẫn nhập từng
ca khúc của chính Nhật Ngân viết, trong tập T́nh Yêu và
Quê Hương, dành cho buổi sinh hoạt văn học nghệ
thuật, do nhà thơ Lê Hân, nhà giáo Đoàn Phế và nhóm bạn,
tổ chức tại thính đường Noel Ryan, số
301 Burnhamthorpe, Mississauga, Ontario, Canada, ngày chủ nhật, 05
tháng 11 năm 2006, giới thưởng ngoạn âm nhạc
biết rơ hơn về sáng tác đầu tay của Nhật
Ngân: Tôi Đưa Em Sang Sông, cụ thể như sau:
“Tôi
bước chân vào lănh vực âm nhạc tương đối
sớm. Năm 14, 15 tuổi, thời đang c̣n học
đệ ngũ, đệ tứ (lớp 8, 9 bây giờ),
tôi đă ôm đàn lên sân khấu nhà trường hát và
được các bạn cùng trường, cùng lứa tuổi
(nhất là các cô) ưa thích.
Cũng v́ yêu nhạc, thích hát và lông bông tối ngày, nên
việc học hành của tôi không khá, cuối năm đủ
điểm lên lớp là may. Năm đệ nhị (lớp
11), cô bạn gái của tôi, cũng có thể nói là người
yêu của tôi thời bấy giờ, thấy tôi tối ngày
đàn hát mơ mộng như người đi trên mây, nên
cô ta đi lấy chồng. Không biết chuyện buồn
này là chuyện xui của đời tôi hay là may mắn cho sự
nghiệp âm nhạc của tôi, và thời điểm
đó, 1960, tôi đă viết ca khúc Tôi Đưa Em Sang Sông
(tính tới nay, bài hát này đă có số tuổi gần 50)…”
(T́nh Yêu Và Quê Hương,
phần 1: nhạc t́nh yêu thời tuổi trẻ)
Nhà báo Nguyễn Ngọc Chấn
CNN (mà Nhật Ngân gọi là “giáo sư”, bỏ trong ngoặc
kép đàng hoàng), ghi lại lời tâm sự của Nhật
Ngân:
“ … “Giáo sư” CNN hỏi. là khơi lại vết
thương ḷng của ‘tớ’ rồi. Tôi Đưa Em Sang
Sông ! Sau khi ḿnh thọ giáo thầy Đỗ Thế Phiệt,
khoảng 59, 60. Với số vốn nhạc lư làm hành trang,
sẵn lại đang có mối t́nh đầu tới thời
kỳ lên cao độ. Nàng là gái Huế, thuộc gia
đ́nh khá giả. Tuy hai trẻ yêu nhau ra-dzít, nhưng t́nh
yêu không thắng nổi lư trí . Là một chàng trai c̣n đang
lêu bêu, nàng làm sao dám chấp nhận lập gia đ́nh với
một cậu học tṛ rách. Thế rồi một ngày
đẹp trời, nàng báo tin lên xe hoa về nhà chồng.
Tuy c̣n yêu nhau tha thiết, nhưng hai người đành
chia tay, ḿnh liên tưởng tới những buổi trưa,
đưa nàng qua sông Hương, buồn quá, viết thành
khúc hát để “chúc” nàng hạnh phúc…”
(Nguyễn Ngọc Chấn - Thế Giới Nghệ
Thuật)
Nhật Ngân cho biết tiếp
về sự phát hành của bài hát, qua bài viết của kư
giả kịch ảnh, sân khấu Trường Kỳ :
… “
Mặc dù chưa có phương tiện phổ biến rộng
răi trong thời gian đầu, nhưng "Tôi Đưa Em
Sang Sông" đă trở thành một ca khúc được
giới học sinh Đà Nẵng rất ưa thích, chép tay
chuyền cho nhau hát. Sau đó Nhật Ngân gửi ca khúc này
vào Sài G̣n nhờ nhạc sĩ Y Vân phổ biến dùm, với
sự sửa đổi một vài chữ trong bản nhạc
cho hợp với đường lối của Bộ
Thông Tin. Lúc đó không cho phép phổ biến những nhạc
phẩm ủy mị, ướt át.
Câu "Rồi thời
gian lặng lẽ trôi, đời tôi là cánh mây trôi bốn
phương trời. Và đời em là cánh hoa th́ bao người
ước mơ, đưa đón trông chờ"
được nhạc sĩ Y Vân đổi thành "Rồi
thời gian lặng lẽ trôi, đời tôi là chiến
binh đi khắp phương trời. Mà đời em là
ước mơ đẹp muôn ngàn ư thơ, như ngóng
trông chờ" cho phù hợp với hoàn cảnh chiến
tranh của đất nước.
Câu kết của bản chính là "Nàng đă thay một
lối về, thay cả bàn tay đón đưa"
cũng đă được Y Vân đổi thành "Nàng
đă thay một lối về, quên cả người trong
gió mưa."
Sự thay đổi lời ca này đă khiến cho tác
giả cảm thấy "hẫng" đi một chút,
như lời ông nói, v́ không đúng với tâm trạng của
ḿnh, khi chưa hề trải qua đời sống trong
quân ngũ.
Hơn nữa, v́ tác giả c̣n là một người
chưa có tên tuổi, nên cần nhờ tới một nhạc
sĩ nổi tiếng đứng chung tên với "Tôi
Đưa Em Sang Sông" để dễ dàng đến với
quần chúng hơn. Khi được phát hành, "Tôi
Đưa Em Sang Sông" được kư tên bởi hai
người là Trần Nhật Ngân và Y Vũ…”
(Nhật Ngân 40 năm
Âm Nhạc-Trường Kỳ)
Nhật Ngân và Y Vũ hiện
nay, không những sống giữa hai vùng địa lư khác
nhau, mà c̣n khác biệt ở thể chế chính trị của
hai quốc gia đối nghịch, tư bản và cộng
sản. Những sáng tác của Nhật Ngân bị cấm phổ
biến trong nước, điều này có thể mang đến
việc không được nêu tên anh dưới bất cứ
h́nh thức nào tại nơi Y Vũ đang sống ?
Gần đây, tôi đọc
thấy trên trang điện toán Vietnamdaily.com, số 4969 lên
ngày 21-01-2006, một bài kể
lại chuyện về thăm quê hương, gặp
được một số bạn cũ, mới của
nhạc sĩ Trịnh Hưng từ Pháp về. Nhạc sĩ
Trịnh Hưng sau khi được bạn cũ, nhạc
sĩ Y Vân, giới thiệu lần đầu tiên với Y
Vũ (em trai, kém Y Vân 9 tuổi, theo Trịnh Hưng), đă
có hỏi về nhạc phẩm Tôi Đưa Em Sang Sông. Và
Y Vũ cho biết: (nguyên văn của nhạc sĩ Trịnh
Hưng)
… “ Y Vũ ngậm ngùi tâm sự:
Đó là nhạc ghi lại mối t́nh đầu của
em. Dạo đó, em c̣n là học sinh trung học tư thục
Hàn Thuyên ở phố Cao Thắng, gần nhà và lớp nhạc
của anh, yêu một nữ sinh cùng lớp tên Thanh. Đó là
mối t́nh học tṛ, trong trắng. T́nh yêu chúng em chỉ cảm
nhận qua ánh mắt trao đổi, chứ chưa một
lần nắm tay nhau. Nhà nàng giàu sang, có cây xăng ở ngă
bảy Lư Thái Tổ, c̣n em th́ nghèo, chỉ có chiếc xe gắn
máy hiệu Bromic do anh Y Vân mua cho.Nàng dặn em, mỗi ngày cứ
vào buổi chiều, canh đúng giờ nàng ra thay thế cho
cha mẹ nàng về nhà nghỉ ngơi, th́ tới để
nàng đổ đầy b́nh xăng cho, không phải trả
tiền. Và cứ thế, rồi bẵng đi một tuần
không thấy Thanh đi học và ra cây xăng. Em nhớ
Thanh quá, mới lấy hết can đảm tới nhà nàng,
hỏi thăm cô em gái nàng, th́ được biết mấy
hôm nay nhà bận rộn v́ phải tiếp nhận lễ hỏi
cưới chị Thanh, do cha mẹ gả cho một ông bác
sĩ lớn tuổi.
Được tin nàng lấy chồng, em buồn quá,
lủi thủi ghé nhà một người bạn ở xóm
nghèo, gần nghĩa trang. Tối đó lần đầu
tiên em uống rượu say. Măi đến 2 giờ sáng mới
tỉnh rượu, em mở cửa sổ, nh́n ra thấy
mưa hiu hắt trên những nấm mộ, em bèn cầm
cây đàn guitar và ứng khẩu hát như người ứng
tác:
Nếu như trời không mưa
Đường đâu cần tôi đưa
Nàng đă quên cả lối về, quên cả người
trong gió mưa
Từ đó tới sáng, em hoàn thành bài nhạc một
cách bất ngờ…”
(Trịnh
Hưng - Nhạc sĩ Y Vũ với bài ca TĐESS )
Nhạc sĩ Trịnh
Hưng ghi lại lời kể của nhạc sĩ Y
Vũ một cách giản dị, dễ hiểu và chắc
chắn rất trung thực. Tôi nghĩ ông cũng tin 100%
như thế, bởi Y Vũ đă đưa ra rất nhiều
điểm cụ thể, mong chứng minh sự thành thật
của ḿnh, trong ư định dành tác quyền. Những điểm
cụ thể nhạc sĩ Y Vũ nêu gồm: tên gọi
người yêu của ông, địa điểm cây
xăng và những diễn tiến rất nhịp nhàng, trôi
chảy có cốt truyện hẳn hoi. Duy có một điều
ông quên nhắc đến cái tên Trần Nhật Ngân, một
cái tên đă từng nằm trước cái tên Y Vũ trong ấn
bản đầu tiên, cũng như trong những lần
tái bản về sau. Khó có thể tin Y Vũ vô t́nh quên,
cũng khó có thể tin ông v́ lo sợ điều ǵ khi phải
nhắc đến cái tên Trần Nhật Ngân. Tôi nghĩ, nhạc
sĩ Y Vũ có vẻ cố t́nh gạt ra cái tên của một
người đích thực đă góp phần lớn để
hoàn tất một ca khúc, đă có thời được
đón nhận rộng răi.
Một chi tiết rất
đáng thắc mắc qua lời kể của Y Vũ, hy vọng
đây là một nhận định hời hợt do sự
yếu kém hiểu biết về sáng tác nhạc của tôi
mà ra. Người thanh niên thất t́nh, “nửa đêm về
sáng” mở cửa sổ nh́n trời hắt hiu mưa trên
những nấm mồ và cất tiếng hát. Những câu
hát này không là điểm khởi hành của bài nhạc, sao
vậy nhỉ ? Tác giả bắt hứng từ h́nh ảnh
trời mưa một chặp, rồi sau đó mới quay
trở lại điểm xuất phát để đi một
hơi. Trong sáng tác, nhạc cũng như thơ, người
viết có thể viết trước bất cứ đoạn
nào trong tổng thể của bài viết, sau đó mới
bố cục lại, là chuyện b́nh thường. Nhưng
theo lời kể của nhạc sĩ Y Vũ, tôi cảm
thấy, có chút ít lấn cấn, ngờ ngợ. Ḍng sông, bối
cảnh chính của bản nhạc, dĩ nhiên không cần có
cụ thể như sông Hương hay sông Hàn, bởi ḍng
sông được đưa ra chỉ có ư niệm cho một
sự sang ngang. Y Vũ có lư khi không cần nhắc đến
một con sông nào từng có kỷ niệm giữa ông và
người yêu. Kỷ niệm của ông và cô Thanh thiết
thực hơn. Những nghĩa cử cho đổ
xăng chùa nói lên cái nặng t́nh một cách đậm
đà hơn là đưa đón. Từ những kỷ niệm
đơn giản, chất phác này tưởng tượng
ra cảnh đưa em sang sông, đón em dưới mưa
quả thật khó thực hiện nổi nếu không có một
tâm hồn nghệ sĩ.
Nhân vật chính trong Tôi
Đưa Em Sang Sông của Y Vũ, đă đi lấy một
ông bác sĩ già. Không biết đoạn đời sau của
nàng ra sao. Nhân vật chính trong Tôi Đưa Em Sang Sông của
Nhật Ngân cũng con nhà giàu, lấy chồng môn
đăng hộ đối, nhưng cũng không hạnh
phúc. Nhật Ngân bật mí cho Nguyễn Ngọc Chấn biết:
“
Tôi Đưa Em Sang Sông trở thành tiếng ḷng nức nở
của hàng triệu con tim rướm máu, t́nh khúc bỗng nổi
một cách bất ngờ. Chồng nàng bị chọc quê, dằn
vặt, cuối cùng không kèn, không trống, họ găy cánh giữa
đàng”
Và Nhật Ngân “…rất ân hận, v́ vô t́nh phá vỡ
hạnh phúc người ḿnh yêu. Về sau gặp lại,
ḿnh tôn trọng nàng và nàng muốn chứng minh với đời
: tụi này chỉ là bạn. Sau đó, gịng đời chia
cắt đôi nơi, tớ thành “mây bốn phương trời”
không gặp lại nữa”
Tôi quả thật đang giấu
một số hoài nghi trong ḷng, trước những tường
thuật của Nhật Ngân.
Y Vũ tên thật Trần
Gia Hội, em ruột của nhạc sĩ Y Vân, Trần Tấn
Hậu. Nhạc sĩ Y Vân là một nhạc sĩ đă nổi
tiếng. Khó có thể nêu lên lư do thuyết phục, về
việc cái tên của Nhật Ngân trên bản nhạc, mà ông
ta không có công sáng tác. Một anh chàng thư sinh hoàn toàn vô danh
và nghèo khó, ở tận miền Trung, không dưng được
đứng tên chung trong một sáng tác, kể cũng lạ.
Đây quả là chuyện khó tin và… không có thật. Sự thật
và nửa-sự-thật đáng tiếc này hy vọng trong
tương lai sẽ được xác định rơ ràng
và chân thực hơn.
Rất may, thực tài của Nhật
Ngân lẫn Y Vũ đă thể hiện trong những sáng
tác về sau, riêng rẽ, của hai người. Tính đến
nay, những sáng tác của Nhật Ngân, có phần lấn
lướt về số lượng cũng như được
sự chọn tŕnh bày của ca sĩ, lẫn sự đón
nhận của giới yêu âm nhạc, nếu so với Y
Vũ và cả Trịnh Hưng.
Nhật Ngân họ Trần,
ra đời năm 1942 tại Thanh Hóa. Anh là con út của cặp
vợ chồng có 6 con. Thân phụ anh, một nhân viên công chức,
đă thất lộc. Nhật Ngân theo mẹ, cùng các anh chị
vào miền Trung, sống tại Đà Nẵng một thời
gian trước khi vào Sài G̣n. Anh theo học tại trường
Vơ Trường Toản. Có Tú Tài, Nhật Ngân trở ra dạy
việt văn và âm nhạc tại trường trung học
tư thục Phan Thanh Giản. Năm 1965, anh gia nhập quân
đội Việt Nam Cộng Ḥa, tùng sự tại Cục
Tâm Lư Chiến. Một năm sau, anh được chuyển
về làm trưởng ban văn nghệ tại Trung tâm Huấn
luyện Quang Trung.
Chị Mai Nương đă chấn dứt cuộc sống
độc thân của anh từ năm 1969. T́nh yêu của Ngân
và Nương đă
đúc kết được ba tác phẩm lớn. Sau 30 tháng
4-1975, Nhật Ngân chậm chân lên tàu, nhờ đó tạo
được 7 năm kiến thức thực tế về
chế độ xă hội chủ nghĩa. Năm 1982, anh vượt
biên đến tỵ nạn tại Sikiu Thái Lan, không có đoàn
thê tử bên cạnh. Năm 1984, anh được nhận
vào Hoa Kỳ. Gia đ́nh ca sĩ Thanh Thúy bảo trợ anh về
sống ở phía bắc
Trong thời gian đầu ở
Mỹ, Nhật Ngân được gọi thủ vai một
quân nhân “mệnh yểu” trong phim Đoạn Cuối T́nh Yêu,
bên cạnh những Băng Châu, Ánh Hoa, Huy Khánh, Mai Khanh… Cuốn
phim này do Nguyễn Ngọc Chấn CNN thực hiện. (Nguyễn
Ngọc Chấn là cựu học sinh Chu Văn An… Sài G̣n, bằng
hữu thân thiết cùng Du Tử Lê, Ngọc Hoài Phương,
Phương Triều, Vũ Thành An… Ông được bè bạn
gọi là “cậu trời”, tôi không được rơ ba chữ
viết tắt đi liền sau tên và họ).
Sinh hoạt âm nhạc tại
hải ngoại trong giai đoạn này c̣n hạn hẹp,
Nhật Ngân xoay qua làm báo sau khi được nhà văn Hoài
Điệp Tử (1943-1987) mời về cộng tác với
báo Mai. Phong trào phim bộ cùng những trung tâm thương mại
âm nhạc ra đời, kéo theo sự sinh động trong bộ
môn âm nhạc. Nhật Ngân cũng như nhiều nhạc sĩ
khác đă có cơ hội sinh hoạt theo sở thích của
ḿnh không ngừng nghỉ. Năm 1990 vợ con anh được
sang đoàn tụ. Nhật Ngân phải đi cày nhiều hơn
để nuôi vợ và con đến trường. Chị
Nhật Ngân đă trở thành một y tá. Trưởng nữ,
Ngân Khánh, tốt nghiệp Cử nhân Âm nhạc tại Đại
học
Nhật Ngân ngă bệnh vào năm
1992. Cái bao tử của anh dan díu với bệnh ung thư,
phải cắt bỏ mất hai phần ba. Nhưng nhờ
biết vui sống với bệnh nan y, Nhật Ngân hồi
phục dần và anh tiếp tục sáng tác. Chị Nhật
Ngân không xuất bản thêm cho anh tác phẩm nào, nhưng ca
khúc th́ Nhật Ngân có đều đều. Thử lược
kết lại những ǵ Nhật Ngân đă viết qua từng
giai đoạn:
Thời phơi phới thanh
xuân, Nhật Ngân viết: Tôi Đưa Em Sang Sông, Đêm Nay Ai Đưa Em Về (kỷ
niệm cuộc t́nh với một ca sĩ. Giọng hát Lệ
Thanh khởi đầu với sự phụ họa của
Hồng Phúc, Thanh Sơn), Ngày Vui Qua Mau, Bài Hát Cho Người
Kỹ Nữ, Lời Đắng Cho Một Cuộc T́nh, Nỗi
Buồn Con Gái,Cho Vừa Ḷng Em, Lời T́nh Tự, T́nh Buồn
Trong Mưa,Trách Ai Vô T́nh, Xin Chia Buồn, Trời C̣n Mưa
Không Anh, Rước Xuân Về Nhà,…
Thời mặc áo màu ô liu:
Xin Làm Chim Rừng Núi, Một
Mai Giă Từ Vũ Khí (một ca khúc chứa đựng nhiều
h́nh ảnh của một đất nước giàu chiến
tranh, ca khúc này nhà văn Song Thao rất thích, ông đă say mê hát
nho nhỏ khi ngồi nghe một ca sĩ tŕnh bày ca khúc này
trong buổi sinh hoạt ngày 5-11-2006 tại Mississauga, Ontario,
Canada), Xuân Này Con Sẽ Về,…
Thời hậu 1975 tại
quê nhà, có ca khúc Anh Giải Phóng Tôi Hay Tôi Giải Phóng Anh.(bài
ca được hát đầu tiên tại hải ngoại
bởi ca sĩ Ngọc Minh, sau đó Elvis Phương thâu vào
băng do trung tâm Phượng Nga tại Pháp thực hiện)
Thời tự do tại hải
ngoại, Nhật Ngân viết thoải mái, gồm:
Sáng tác: Tôi Biết Tôi Sẽ
Buồn, Vẫn Mơ Về Đà Nẵng, Quảng Nam Quê
Ta Ơi, T́nh Yêu Và Chiếc Bóng Bay,Về Đây Hỡi Em, Có
Mất Ǵ Đâu, Hăy Hát Lên T́nh Yêu, Bao Giờ Gặp Lại
Em, Một Đời Tiếc Nuối, Một Đời T́m
Nhau, Một Lần Dang Dở, Ngày Ḿnh Thôi Yêu Nhau, Sỏi Đá
Buồn Tênh, Xuân Này Con Về Mẹ Ở Đâu (Nhật Ngân
cho biết viết bài này theo ư của Duy Khánh)
Phổ thơ: Hương
(thơ Nguyễn Long), Kiếp Sau (thơ Trần Mộng Tú),
Một Thời Đà Nẵng Dấu Yêu (thơ Luân Hoán),Con
Đường Năm Xưa (thơ Lê Hân), Khản Cổ
Gọi T́nh Về (thơ Trần Yên Ḥa), Hồi Âm (thơ
Thành Tôn), Phượng (thơ Nguyễn Nam An), Thôi Cười
Cho Em Vui (thơ Hạ Quốc Huy), Nỗi Nhớ Bỗng
Quay Về (thơ Hồ Thành Đức), Ngày Trở Lại
Hội An (thơ Hoàng Lộc), Mỗi Mùa Xuân Thêm Một Lần
Dối Mẹ (thơ Trần Trung Đạo), Chút T́nh Cho Huế
(thơ Phan Xuân Sinh), Xa Vắng Mẹ (thơ Thái Tú Hạp),Chia
Tay (thơ Trần Mộng Tú), Hương T́nh Muộn (thơ
Hương Thảo), Mặt Trời Độ Lượng
(thơ Nguyễn B́nh Thường)…
Lời Việt cho ca khúc ngoại
quốc: Về Đây Hỡi Em (nhạc Pháp), Mưa Trên Biển
Vắng (nhạc Pháp), T́nh Xưa Xa Rồi (nhạc Trung
Hoa), Bến Thượng Hải (nhạc Trung Hoa)…
Ngoài những sáng tác riêng, Nhật
Ngân c̣n viết chung một số ca khúc với nhạc sĩ
Trần Trịnh (chồng cũ của ca sĩ Mai Lệ
Huyền, hiện ở Hoa Kỳ) dưới bút danh Trịnh
Lâm Ngân. Bút danh này được kết nối giữa ba
người bạn. Hai người là nhạc sĩ, một
người là con rể ông Tám Oanh, chủ hăng dĩa Sóng Nhạc,
anh Lâm Đệ (đă qua đời). Những ca khúc dưới
tên Trịnh Lâm Ngân được phổ biến:
Bao Giờ Ta Gặp Lại
Ta, Cảm Ơn, Chiều Qua Phà Sông Hậu, Em Vẫn Hoài Yêu
Anh, Hai Trái Tim Vàng, Hạnh Phúc Nơi Nào, Hồn Trinh Nữ,
Lính Xa Nhà, Lửa Mùa Hạ, Mùa Phượng Tím, Mùa Xuân Của
Mẹ, Ngàn Đợi Chờ Mong, Ngày Xuân Thăm Nhau,
Người T́nh Và Quê Hương, Qua Cơn Mê, Rộn Ràng
Niềm Vui, Thư Xuân Trên Rừng Cao, T́nh Trinh Nữ, Trời
Huế Vào Xuân Chưa Em, Yêu Một Ḿnh, Xuân Này Con Không Về
(ca khúc này là bài tủ của ca nhạc sĩ Duy Khánh, sống
rực rỡ qua từng mùa xuân), Ṿng Tay Yêu Thương, Mắt
Xanh Con Gái…
Chính Nhật Ngân và Trần
Trịnh đă dựng nên đôi song ca nhạc kích động
Mai Lệ Huyền-Hùng Cường. Tất cả những
sáng tác của Nhật Ngân cũng như của Trịnh Lâm
Ngân đều có số tiêu thụ cao trước 1975, tại
miền nam. Nhật Ngân cho nhà báo Nguyễn Ngọc Chấn
biết nhịp phát hành, phổ biến nhạc của anh
vào thị trường âm nhạc Sài G̣n, trong hơi thở
của Việt Nam Cộng Ḥa :
“Bài bản do nhạc
sĩ bỏ tiền in, rồi phân phối cho đại
lư, lời ăn, lỗ chịu. Ế quá th́ thâu về chất
đống ḍm chơi. Một bài hát vốn in 1 đồng,
in nhiều, kỳ kèo có thể xuống 90 xu. Cậu rinh bán
cho đại lư là 3 đồng 8 mỗi tờ, tiệm bán
cho khách 5 đồng…
Những bản nhạc ăn khách có số bán cao lên
đến 500, 700 ngàn, bán lai rai, bán dài dài trong vài năm. Khi
phong trào nhạc giựt vừa ra, bản Gặp Nhau Trên Phố,
Hai Trái Tim Vàng chẳng hạn, tụi này bán 300, 400 ngàn bài
trong ṿng một tháng. Nhà in khắp Sài G̣n, Chợ Lớn
được trưng dụng một số đủ cho
khách…”
Việc làm ra tiền nhờ
vào sáng tác xem ra cũng rất lư tưởng, dù bên cạnh đó
không thiếu một vài bực mực v́ nạn cắt xén,
ăn chận, hoặc cạnh tranh. Nhật Ngân kể lại
một kỷ niệm với ông Nguyễn Ngọc Chấn:
“…Lúc
thịnh thời, tụi này đặt nhà in Tuyết Vân,
trước mặt Sở Cứu hỏa Sài G̣n. In xong, nhận
hàng đủ, chất đầy ba chiếc xích lô, đem
phân phối cho đại lư. Trên đường đi, tớ
nhớ bỏ quên cái hộp quẹt trên bàn quản lư. Vừa
quay đầu trở lại, tụi này chưng hửng, lại
thấy ba xe xích lô khác, cũng đầy nhạc của
ḿnh, cũng Ba Trái Tim Vàng, cũng Gặp Nhau Trên Phố, chở
vào một ngơ hẹp nào đó…”
Nhờ âm nhạc, tên tuổi
Nhật Ngân mỗi ngày một được biết đến
nhiều hơn trước. Nhưng sự quan hệ giữa
anh và tôi không hề phát triển. Ngoài lư do sinh hoạt trong
hai bộ môn khác nhau, chúng tôi không sống cùng một địa
phương. Thêm vào đó, những nhận định, đánh
giá của tôi về âm nhạc thời bấy giờ, có nhiều
điểm có phần hơi làm dáng, thiếu chân thực. Tuy vẫn nghe nhạc thời
trang đều đều v́ đang là lính chiến, nhưng
vẫn không chịu chấp nhận đó là một phần
tâm sự của chính ḿnh. “Xuân Này Con Không Về” là một
chuyên chở t́nh cảm dung dị, chân t́nh, nghe vô cùng cảm
động, nhất là đang ở ngoài tiền đồn,
nhưng tôi đă không đặt nó trong vị trí trang trọng
đáng có trong sự thưởng ngoạn của ḿnh. Trong
ca khúc Việt
Quan niệm ấu trĩ của
tôi cũng như của nhiều người khác, thật
sự đă có cơ hội thay đổi sau khi lưu lạc
trên xứ người. Thú thật tôi đă từng ứa
nước mắt khi được nghe lại những
ca khúc vinh danh người lính, những ca khúc tỉ tê tâm sự
của những em hậu phương, ướt sũng
những giận hờn, trách móc, nhớ nhung… đậm đà
t́nh Lan và Điệp. Tôi t́m nghe lại những giọng ca
Duy Khánh, Phương Dung, Thanh Tuyền, Chế Linh, Hoàng
Oanh, Thanh Thúy, Minh Hiếu, Sơn Ca…trong những ca khúc mà một
thời tôi nghe chỉ để nghe cho hết th́ giờ. Tôi
gặp lại rất nhiều lần Nhật Ngân qua những
ǵ anh đă viết.
Ngân là một thanh niên lăng mạn
rất yêu đời, dù cuộc đời như “áng mây bay khắp phương trời”
Ngân cô đơn, bi quan
trước những khám phá niềm vui qua mau cùng những hờ
hững vô t́nh cuả tuổi trẻ.
Ngân ưu tư, thao thức
về nỗi đau của dân tộc của đất
nước.
Ngân ngỡ ngàng cay đắng
cho đời tù tội v́ chính lư tưởng của ḿnh.
Ngân lạc lơng, hoang mang trên
bước đường chạy t́m một vùng đất
mới.
Nh́n chung, ở đâu, nơi
nào, Nhật Ngân cũng thấy được cái tôi của
anh từ cái chung của mọi người, và ngược
lại. Điều này đă giúp cho hồn nhạc của
anh cận kề với cuộc sống hằng ngày của
mọi người. Có thể công nhận sinh hoạt của
Nhật Ngân tại hải ngoại có phần thịnh
vượng hơn trước 1975. Chính Nhật Ngân cho biết
những yếu tố bên lề đă giúp cho những nhạc
sĩ tị nạn, trong đó có anh, thành công trong sáng tác:
- Phong trào phát thanh, phát h́nh mỗi ngày một
cải thiện, lớn mạnh.
- Việc phát hành băng dĩa vừa tối
tân vừa dễ dàng, thuận tiện hơn.
- Những trung tâm thương mại âm nhạc
góp tay tích cực trong việc phổ biến.
- Phong trào yêu nhạc Việt được
đẩy mạnh tại nhiều quốc gia.
- Thành phần ca sĩ đông vui, và có tŕnh
độ kỹ thuật vững vàng, sự cạnh tranh
khắt khe tạo được trau dồi liên tục.
- Nhạc sĩ có được một
đời thường thoải mái trong tự do để
yên tâm cho sáng tác.
- Tên người cha đẻ của ca khúc
đă thật sự được nhắc đến
trong mọi chương tŕnh tŕnh
diễn,
có vẻ trang trọng và thật t́nh hơn từ trước
rất nhiều.
Với những ưu điểm
cụ thể như trên, Nhật Ngân đă ngưng làm nhiều
việc để “viết nhạc
full time”. Và ngoài những ca
khúc rời, Nhật Ngân viết nhiều nhạc cảnh
cho phổ biến qua các băng video, những buổi đại
nhạc hội, cụ thể như: Nhạc truyện Tấm
Cám, Đêm Vu Qui…
Từ Montréal, tôi gặp Nhật
Ngân qua nhiều cuốn vidéo của các trung tâm ca nhạc lớn
nhỏ. Với dáng người tầm thước, khuôn mặt
rắn rỏi, nuôi hàng râu trên môi nhẹ nhàng, Nhật Ngân không
đẹp trai, nhưng không thể là người thiếu
dễ thương. Nét mặt điềm đạm đó
luôn thu hoạch được những t́nh cảm thân thiện,
thương mến của nhiều người khi tiếp
xúc. Chúng tôi vẫn chưa hề là bạn thật sự của
nhau, dù đă có vài lần liên lạc qua thư từ, điện
thoại. Tôi thích nhạc của Nhật Ngân qua các ca khúc anh
phổ nhạc. Bản Kiếp Sau, thơ của chị Trần
Mộng Tú thật mượt mà xinh xắn như những
nụ hoa, nhạc Nhật Ngân đă giúp bài thơ thêm duyên dáng,
dễ thương. Bài Hồi Âm của nhà thơ Thành Tôn chân
t́nh, giàu h́nh ảnh. Nhạc sĩ Nhật Ngân đă đưa
những ưu điểm của bài thơ vượt khỏi
cái vần điệu b́nh thường của thể loại
8 chữ. Ranh giới giữa thơ và nhạc bị xóa nḥa.
Âm thanh và ngôn từ trở thành một khối đồng
nhất, trong một nỗi ngậm ngùi man mác đến vô
cùng. Nhật Ngân, theo tôi, rất thành công trong việc dùng thơ
phổ nhạc. Nếu phải chọn 10 nhạc sĩ có
tŕnh độ cao nhất về cái tài này, tôi không ngần
ngại, đề cử Nhật Ngân. Sự thành công của
Ngân ngoài phần có căn bản nhạc lư, c̣n có sự tương
thông giữa những tâm hồn đồng điệu, cùng
một vốn sống cần thiết cho việc sáng tác.
Nhạc sĩ Nhật Ngân cũng rất bén nhạy trong vấn
đề nhận xét, đánh giá những thăng trầm,
thành bại của bộ môn anh sinh hoạt. Đại ư vài
nhận định của anh:
- Tại hải ngoại, nhạc sĩ có
thể sống được với ngành âm nhạc.
- Không có sự khác biệt giữa hai môi
trường sáng tác, quốc nội hay hải ngoại, nếu
tác giả bắt gặp
được những rung động, cảm xúc thật
sự từ những t́nh huống, hoàn cảnh của cuộc
sống.
- Mức độ sáng tác của mỗi
nhạc sĩ tùy theo ḷng yêu nghề, sự tha thiết với
sự nghiệp ḿnh đă chọn .
- Nên thông cảm với những khó khăn
của các trung tâm thương mại âm nhạc khi phải
căn cứ vào giá trị nghệ thuật ca khúc, và danh tiếng
của tác giả để chọn nhạc phổ biến.
- Nhạc viết từ những nhạc
sĩ trong nước đă có một số ca khúc
được giới thưởng ngoạn hải ngoại
đón nhận, bởi giá trị nghệ thuật đích
thực của nó. Nhưng số lượng chưa
được nhiều so với một đội ngũ
nhạc sĩ rất hùng hậu trong nước. Và rất
đáng quan ngại, số lượng những ca khúc chấp
nhận được h́nh như chưa hề gia tăng,
nếu không muốn nói đang ngừng lại.
Hy vọng
những nhận định của Nhật Ngân, tôi tóm
lược trên, sẽ đem đến cơ hội suy
nghĩ cho những người quan tâm đến nền âm
nhạc Việt
Tháng 7 năm 2006, tôi ghé quán cà
phê Factory tại thành phố
“Hẹn
nhau tại quán cà phê/ tay bắt mắt ngó chỉnh tề,
ba hoa/ đi đâu ta cũng là ta/ bạn cũng là bạn,
tà tà giống nhau
mỗi thằng tḥng một nhúm râu/ thằng để
thằng cạo hơn nhau điểm nào?/nh́n chung, một
bọn tào lao/ viết hay nói cũng tầm phào quanh năm.
thèm đi, thèm ngủ, thèm nằm/ thèm bao nhiêu thứ…trăm
năm b́nh thường/ hơn ǵ nhau chuyện yêu
thương/ thua ǵ nhau nỗi vui buồn chung riêng .
nói nhảm vẫn ấm nét duyên/ chửi thề vớ
vẩn đâu phiền ḷng ai/ cà phê từng ngụm lai rai/
cái ngon ở chỗ cụng vai nói cười’
(tạp
chí Hợp Lưu số 91, tháng
10 và tháng 11-2006)
Bài thơ cốt để
tặng một số bạn có mặt hôm đó như Bé Kư,
Hồ Thành Đức, Đặng Hiền, Nguyễn Nam An,
Thái Tú Hạp, Nguyễn Mạnh Trinh, Trần Văn Nam, Hạ
Quốc Huy, Đạm Thạch, Ái Cầm, Nguyên Ngọc,
Trinh, Thành Tôn, Phạm Phú Minh, Rừng, Trần Yên Ḥa, Vương
Trùng Dương ….Ông nhạc sĩ Nhật Ngân, người
tôi hy vọng gặp cho biết mặt, đang thong dong ở
Việt Nam. Chẳng dễ ǵ trở lại quận
Giữa lúc phân vân có nên nhận
lời rủ của Thái Tú Hạp, qua thủ đô người
Việt tị nạn một lần nữa hay không, tôi
được tin nhà thơ Lê Hân tổ chức buổi nhạc
thính pḥng cho Nhật Ngân tại thành phố
Lê Hân cùng anh Đoàn Phế và
nhóm bạn ở
Trời Montréal đổi mùa,
giờ đồng hồ được vặn lui lại
một tiếng. Không mấy ảnh hưởng, nhưng chuyến
đi của chúng tôi chậm thêm một ngày, v́ cái nhức
đầu sổ mũi của tôi chưa cho phép. Một điều
rất lạ, sức khoẻ tôi khá b́nh thường, đang
b́nh thường, chợt có một cơ hội đi đây,
đi đó, hơi quan trọng một chút, là tôi tức th́
có vấn đề. Tôi không đóng kịch, không giả bộ
để thối thoát. Cái bệnh lười biếng của
tôi có giới hạn thôi. Cái bệnh trở chứng ể
ḿnh luôn luôn có thật. Chính điểm này, mọi dự trù,
toan tính của tôi chỉ được quyết định
vào phút chót. Và như vậy, cuối cùng, dù mệt, tôi cũng
phải lên xe của nhà văn Song Thao.
Với ngựa mới thay, đầy
đủ tiện nghi, rộng răi, mă lực mạnh, Song
Thao, gài régulateur de vitesse 120 cây
số rồi 140 cho mỗi giờ, lao đi. Chúng tôi đến
nhà Hân khá sớm. Dù ông hay Phiếm chuyện đời vẫn
dành năm phút, để ngả lưng lim dim trong ḷng chiếc
Honda Accord, chỉ mới về
với anh mới mấy tháng. Đoạn đường
non non 600 cây số, con ngựa bốn bánh đang chạy lần
thứ ba, thật vất vả cho người và ngựa.
Vợ chồng Nhật Ngân đến
- “Trông ông
không được khoẻ !”.
Khỏe thế nào được,
khi cuống họng như có cái ǵ chận lại. Nước
bọt trong cổ tôi thật đặc biệt. Vào những
ngày “trái gió, trở trời” chúng trắng xóa như bột
xà pḥng, và dính đặc như một chất keo. Chúng làm tôi
khó thở, may là không kḥ khè bao giờ. Bác sĩ phán bệnh
suyễn, nhưng tôi nghĩ không chính xác. Tôi tự kê toa thuốc
cho ḿnh nhiều khi rất khả quan. Chỉ tiếc có quá
nhiều loại thuốc phải có toa của bác sĩ thứ
thiệt mới mua được. Trong đôi ba tháng vừa
qua, có ít người quen biết với sách báo qua đời
v́ bệnh suyễn. Nhà văn Thanh Tâm Tuyền, con trai nhà thơ
Viên Linh và h́nh như c̣n ai đó nữa. Mai mốt, một
ngày xấu trời có thêm tin: Luân Hoán đă thăng hà v́ bệnh
suyễn cũng là điều b́nh thường, bạn bè chắc
có thể tiên đoán trước, không ngạc nhiên.
Có lẽ thấy tôi “nhác chơi”
nên ngay sau khi gặp mặt, câu chuyện giữa chúng tôi bắt
đầu, đi vào nhiều thứ bệnh. Nhật Ngân khổ
v́ cái bao tử, khả năng ăn uống của anh đương
nhiên bị hạn chế. Trường Kỳ đang ở
giai đoạn ngày phải chích bốn mũi vào bụng để
trị bệnh tiểu đường. Vợ Nhật Ngân
là một y tá chuyên nghiệp, nên chị rất hào hứng
trong việc trao đổi cách chữa trị và thuốc
men. Theo kinh nghiệm, chị khuyên chúng tôi nên ăn hành lá
xanh mỗi ngày, sẽ ngăn ngừa được nhiều
thứ bệnh nhất là về đường tiểu.
Sau chuyện đau ốm, chúng
tôi bàn đến chương tŕnh sinh hoạt chiều hôm
sau. Mọi thứ đều được Lê Hân, Đoàn
Phế và nhóm ca nhạc sĩ của họ ổn định
cả. Tôi nh́n thấy trong cuốn chương tŕnh, có chỗ
Nhật Ngân định mời tôi lên sân khấu để
thưa chuyện với khán giả. Tôi cảm ơn anh và
xin anh rút lại ư định. Tôi sẽ vô cùng xấu hổ
khi phải cà nhắc lên tŕnh diện trước đám đông.
Năm 1970, thực hiện tập Nén Hương Cho Bàn Chân
Trái là cái t́nh của bè bạn dành cho, nhưng tôi đă từng
bị chỉ trích, dùng cái đau của ḿnh để làm nổi.
Sợ rồi, tôi chả dại để ai thương hại.
Hơn nữa tài ăn nói của tôi đă cùn ṃn từ lâu.
Không mặc cảm về thanh giọng phát âm, nhưng hồ
nghi ḿnh nói có ai nghe hiểu kịp không? Tôi từ chối
“xuất đầu lộ diện” là thượng sách, chứ
chẳng phải khiêm nhường.
Bữa ăn tối của
tất cả chúng tôi, đêm 04-11-2006, được anh chị Đoàn
Phế đăi tại nhà hàng Đào Viên,
Tôi xớ rớ một chặp
bên bàn có anh chị Nhật Ngân, Bắc Phong, rồi xuống
pḥng. Tôi có ngay một đêm thức trắng sau đó. Thiếu
hơi vợ một phần, tiếng động của cái
máy điều ḥa độ ẩm một phần, làm tôi trằn
trọc. Không gác tay lên trán mà vẫn suy nghĩ , nhớ thử,
ḿnh đă phải đi “tè” nhiều lần như mấy bạn
mắc bệnh tiểu đường không? Tôi vốn cực
kỳ hảo ngọt, ngày nào cũng ăn bánh, kẹo, hoặc
chè, th́ chuyện dính tiểu đường không chừng dễ
lắm. Áp huyết đă cao, đă có rồi, đang uống
Novo-Triamzide, tạm ổn định.
Nhưng nghe Trường Kỳ nói cái bộ ba tiểu
đường, cao máu, thừa mỡ, thường đi
cặp kè với nhau, đâm ớn. Suốt đoạn đường
từ Montreál đến
Trời hừng sáng, ḷ ṃ
mang chân giả, tôi mau chóng hoàn tất thủ tục vệ
sinh cá nhân rồi lên pḥng khách. Chưa ai dậy. Tôi uống
nửa ly nước trong. Một chút hồi hộp bâng quơ
khi nghĩ đến buổi chiều sinh hoạt sắp tới.
Bè bạn tôi có những ai đang sống tại hai thành phố
Anh Nguyễn Anh Lễ của
tuần báo Thời Báo mời Song Thao, Trường Kỳ đi
ăn phở ở Rùa Vàng. Kỳ và Thao là hai cây bút thường
trực của báo này. Tôi ngại ngùng chút đỉnh, nhưng
không lẽ ngồi nhà một ḿnh, đành lặng lẽ đi
theo ăn ké.
Cũng như buổi nhạc
thính pḥng của Từ Công Phụng trước đây, thính
đường Noel Ryan đông đầy khách mời. Chương
tŕnh khá dài. Phần tŕnh làng tập truyện Chốn Cũ
của Song Thao và cuốn Dựa Hơi Bè Bạn, hồi kư
rời của tôi, trôi qua gọn nhẹ, nhờ tài ăn nói
có duyên và lưu loát của anh nhà văn gốc Hà Nội
Song Thao. Tôi chỉ có việc làm duy nhất là ngồi nghe và
vỗ tay.
Phần nhạc của Nhật
Ngân dĩ nhiên sôi động, thu hút hơn. Tôi không viết
lời dẫn nhập cho nhạc Nhật Ngân, như đă
làm cho Từ Công Phụng, v́ sợ người nghe nhàm chán.
Tôi đề nghị Nhật Ngân trực tiếp hướng
dẫn chương tŕnh để có cơ hội nêu lên “lư
lịch” của từng ca khúc anh viết, người nghe
sẽ thú vị hơn. Nhật Ngân đă làm điều này
rất tốt.
T́nh khúc Tôi Đưa Em Sang Sông
với giọng nam ca sĩ Quốc Thắng đă mở
đầu rất hợp lư cho chương tŕnh ca nhạc.
Dáng người dong dỏng cao, chững chạc và phơi
phới thanh xuân cùng chất giọng trầm ấm, Quốc
Thắng đang bước những bước vững vàng
trong sự nghiệp ca hát. Tiếp theo là giọng nữ Lâm
Quỳnh Như trong ca khúc T́nh Yêu Và Chiếc Bóng Bay. Lâm Quỳnh
Như là một giọng ca vừa đoạt hạng ba giải
Ca Sĩ Tượng Vàng của Cơ sở Văn hóa Đông
Phương tại Hoa Kỳ. Tiết tấu bài hát nhí nhảnh
như người tŕnh bày. Niềm vui đi liền với
nỗi buồn. Từ một h́nh ảnh rất thơ ngây
trong sáng, Nhật Ngân liên tưởng đến những phôi
pha của cuộc t́nh, cuộc đời, và anh nghiệm
ra “ …t́nh một ngày t́nh cũng
trăm năm, t́nh một đời t́nh vẫn xa xăm…”
Giọng Lâm Quỳnh Như rất thích hợp với ca khúc
này. Lần lượt các giọng hát chuyên nghiệp tại
Tôi thấy một Hoàng Lan
xinh đẹp, rất đài các trong y phục màu sậm quí
phái. Nụ “Hoa Vàng Mấy Độ” vẫn giữ thói quen
tĩnh tọa trong lúc hát. Cái kính mát gài hờ trên mái tóc phảng
phất nét Ngọc Minh (ca sĩ). Chiếc nhẫn trên ngón
trỏ của bàn tay cầm micro
không nói lên sự ràng buộc. Hoàng Lan se sẽ khép mi nhiều
lần để diễn đạt tâm sự. Ca từ của Nhật Ngân mềm
mại, đơn giản… “T́nh
như bóng mây, ngàn năm mây bay, mây ơi mây hỡi cánh mây
giang hồ. Ngày tháng lênh đênh, bờ bến nơi
đâu, biết cho t́nh em vẫn luôn chờ mong..” Những
nhớ nhung quấn quít cùng những hồi tưởng,
truy niệm về một cuộc t́nh tưởng đă xa
mà vẫn chưa khuất. Có lẽ Hoàng Lan đă thay Nhật
Ngân nói hộ cho nhiều người, những người
từng có những cuộc t́nh đẹp không trọn vẹn.
Tôi thấy bên trái dăy ghế
tôi đang ngồi có một thiếu nữ, đương
nhiên là xinh đẹp. Cô mặc một chiếc áo xường
xám uyển chuyển của người Trung Hoa. Nhờ dáng
người thanh cảnh, mượt mà, cái áo tỏa ra sức
lôi cuốn lạ thường. Người mặc quả
khéo chọn một chiếc áo có
màu sắc điều ḥa, nghệ thuật. Vừa có
cái lộng lẫy của màu đỏ, vừa có cái thâm trầm,
sâu lắng của màu đen. Bên cạnh đó những vụn
vàng nhạt, nâu, trắng, hồng phấn của những
hoa văn làm tăng phần lăng mạn. Tôi có thể đă
vụng tay với những nét vừa minh họa, v́ thú thật,
tôi không thể vô phép quan sát một cách tỉ mỉ. Hơn
nữa mái tóc của người thiếu nữ, mới là
nguyên nhân chính giữ lại ánh mắt t́nh cờ của tôi.
Mái tóc rất giống Lê Thị Quỳnh Như, một tiểu
thư tôi từng nghiêng chào:
“Chào
em, Lê Thị Quỳnh Như/ xin đừng nghiêng nón, nắng
thu rất hiền/ con đường này đă dành riêng/ cho
người con gái có duyên như là/ cô hoa khôi của Tam Ṭa/
thong dong dạo bước trong ta mỗi ngày/ ngón chân
như những sợi mây/ ḷng ta ngậm vóc t́nh đầy
tiểu thư/ thưa em, Lê Thị Quỳnh Như/ em
thơm như ngọn thơ từ Nguyễn Du”
(Trôi Sông – LH)
Tôi đoán thầm cô gái là một
ca sĩ, chắc sẽ lên sân khấu, và tôi chờ, và tôi không
thất vọng. Cô là ca sĩ thật. Ca sĩ My My. My My không
hát một ḿnh, cô song ca cùng nam ca sĩ Duy Hùng. Cả hai cải
trang đúng như cặp t́nh nhân trong phim Máu Nhuộm Băi
Thượng Hải của Hồng Kông. Duy Hùng là giọng
ca lỗi lạc của
Trong thính đường ấm
áp cùng những trái tim kính cẩn lắng nghe. Âm nhạc chợt
trở nên rất thiêng liêng, ngọt ngào, tôi được
gặp thêm những Điền Nguyên, Thảo Hương, Thanh
Hằng, Minh Luân, Xuân Mai, Nguyên Hải, Hoàng Dũng, Nhật
Lâm, Trần Thái Hà…Mỗi người mỗi vẻ, mỗi
chất giọng riêng. Tôi muốn ba hoa vẽ vời từng
giọng hát, nhân đó đi nhẹ vào nội dung từng
ca khúc của Nhật Ngân. Nhưng tôi chưa thực hiện
được. Hẹn vậy.
Trong chương tŕnh, Nhạc
sĩ Nhật Ngân cũng hát một bài anh phổ thơ. Đặc
biệt bài thơ lại là của tôi. Nội dung bài thơ
nói về những t́nh yêu vu vơ một thời. Người
nghe có thể nghi không thật. Nhưng sự thật đến
chín mươi phần trăm. Giọng ca Nhật Ngân không
thể so sánh với Vũ Khanh, Tuấn Ngọc…nhưng tôi
rất khoái, rất quí, v́ được nghe chính tác giả
tŕnh bày.
Tất cả các giọng hát
đều được bàn tay đệm đàn nhà nghề
của anh Phạm Xuân Khôi, con trai nhạc sĩ Xuân Tiên, và
anh Nguyễn Hữu Tuệ trải âm thanh đi kèm, giúp cho
buổi tŕnh diễn thành công trọn vẹn. Chương
tŕnh được khép với với một bất ngờ,
khi Nhật Ngân, không giống Song Thao khoe sách, mà anh khoe giọng
hát của vợ anh. Không khí thân mật càng trở nên ấm
áp thân t́nh.
Tôi gặp Nhật Ngân chỉ
ngắn ngủi trong một sinh hoạt đơn thuần
v́ nghệ thuật như vậy, nhưng tôi vẫn lượm
được những kỷ niệm đẹp. Tôi xin giữ
riêng. Mấy chục năm trước, Nhật Ngân đă Đưa
Em Sang Sông, giờ đến phiên tôi. Loay hoay t́m ḍng sông, t́m
con đ̣ mới chợt nhớ ra “cô em tưởng tượng”
của tôi đă sang sông lâu rồi.
Thi sĩ Lưu Trọng Lư đă viết:
“
…Nh́n nhau buồn vời vợi
Có nói cũng không cùng
…nh́n nhau mà lệ ứa
một ngày một cách xa…”
(Mùa Đông - Lưu
Trọng Lư)
Tôi làm sao dám viết ǵ hơn
? Nhật Ngân đưa em sang sông, Tôi đưa tôi sang một
ḍng t́nh.
Luân Hoán
Tháng 11.2006