Song Thao, người bạn văn, biết
sớm, gặp muộn
Để chuẩn bị di
cư qua Montréal Québec Canada, năm 1984, gia đ́nh tôi rời
thành phố Đà Nẵng, vào tạm trú tại nhà
người chị cả tôi, ở số 22 Lê Lợi,
quận 1 Sài G̣n. Trong những ngày ngồi không chờ lên đường,
tôi có ba lần t́nh cờ gặp mặt nhà văn Song Thao.
Lần thứ nhất. Trong đám
người xô bồ Hoa, Việt, lóng ngóng tại cơ quan
lo việc xuất cảnh, 1B Duy Tân, không hiểu sao, tôi đặc
biệt chú ư đến một người đàn ông
trạc tuổi tôi. Anh gọn gàng tươm tất, so
với cái lè phè của tôi, càng nổi bật vẻ
lịch sự, trang nhă của anh.
Lần thứ hai. Giữa lúc chen chúc trong
hành lang của một biệt thự lộng lẫy,
tại góc ngă tư Tú Xương -Trần Quư Cáp, để
chờ được phái đoàn Sở Di Trú Canada
phỏng vấn. Tôi chợt bắt gặp lại khuôn
mặt ông chững chạc lần trước. Vẫn
trang phục bảnh bao, anh đến cùng vợ và bốn
con. Chúng tôi nh́n nhau, lạnh lùng, không một nụ
cười xă giao. Cái hồi hộp, lo sợ lạ lùng
của đám người chờ được phỏng
vấn hôm đó, đă tạo ra một khung cảnh nghiêm
trang đặc biệt. Gia đ́nh nào cũng tỏ vẻ
trầm lặng. Có lẽ v́ cái không khí này, tôi đă bỏ ư
định gặp anh để t́m thêm một vài kinh
nghiệm cần thiết trước khi vào gặp
giới hữu trách. Sau này, tôi được biết, lúc
đó anh cũng có chú ư đến gia đ́nh tôi và chị
Song Thao, loáng thoáng nghe giọng nói của tôi, đă sớm
đặt cho tôi một cái tên khá ngộ : " Cái ông Đà
Nẵng ". Chúng tôi ra mắt phái đoàn Canada ở hai
pḥng khác nhau, và lặng lẽ ra về.
Lần thứ ba. Nắm được
giấy đăng kư chuyến bay trong tay, từ 1 B Duy Tân,
tôi vội vă ra về th́ đụng đầu Song Thao ngay
cổng vào. Anh cùng đi với một người đàn
ông khác. Họ chặn tôi lại, tỏ ư muốn xem mặt
mũi những mẫu giấy tờ tôi vừa
được cấp phát. Tôi nôn nóng ch́a cho Song Thao
đọc lướt qua, rồi bỏ đi liền, không
chào. Và anh, h́nh như cũng quên cảm ơn.
Chuyến bay của gia
đ́nh tôi trễ gần một tháng so với ngày đă
đăng kư. Chúng tôi được ăn cái tết Nguyên
Đán cuối cùng ở Sài G̣n nhờ chính phủ Việt
Nam đương thời, bốc đồng sửa
lại âm lịch. Lang thang với Hoàng Trọng Bân trong
những ngày c̣n lại, tôi có để ư t́m gặp
người bạn " cùng đi một
đường" mấy lần trước, nhưng
đáng tiếc, không gặp.
Cuộc đời ở appartement tại Montréal của gia đ́nh tôi
bắt đầu ngày 02 tháng 2 năm 1985. Nhưng măi
đến giữa mùa hè 1986, tôi và Lư mới t́nh cờ
gặp lại anh chị Song Thao, bên góc ngă tư Sherbrooke
-Saint Laurent. Lần này, bốn chúng tôi không những chào
mừng nhau mà c̣n thăm hỏi xă giao một đôi điều.
Chúng tôi tự giới thiệu quí danh và trao đổi
số điện thoại. Trong tháng ngày thiếu vắng
những bạn vàng, gặp và quen Song Thao, một khuôn
mặt mới, nhưng dường như đă thân từ
lâu, tôi rất vui. Tuy không rành tướng thuật, nhưng
qua năm ba phút đối thoại, tôi nhận ra Tạ
Trung Sơn, tên thật của Song Thao, vui tính, bộc
trực, cởi mở. Nhớ hôm đó, vợ chồng
chúng tôi đang đứng chờ xe buưt với một
chậu cây cảnh khá sum suê. Anh Sơn đă vui miệng
hỏi:
- Ông bà mua cây ǵ đây?
Tôi ngớ ra v́ không
biết tên gọi loại cây vừa mua. Qua hai mùa tuyết
lạnh, căn nhà ḿnh cư ngụ dẫu bé nhỏ,
vẫn cảm thấy lỏng lẻo. Nên chúng tôi cũng
học đ̣i, bắt chước thiên hạ tha dần
về vài chậu cây cảnh, cùng hồ cá, lồng
chim...để chêm cho căn pḥng giàu thêm sức sống,
đỡ phải ngồi ao ước: "...phải chi
có con kiến, hay một hai con ruồi...". Thấy tôi có
vẻ bần thần, anh Sơn vui vẻ mách:
- Cây này là cây Sinh Tiền; cái điệu này
ông bà nhất định nhặt hết bạc cắc
của Montréal đây, nhớ dành phần cho tụi này.
Tôi cười như
ngầm thỏa thuận. Tiếc thay, chưa đầy
một năm sau, cái cây mang tên Sinh Tiền do anh Sơn
gọi, đă bị cái tính ưa đổi mới của
tôi loại bỏ. Lâu rồi, quên hỏi anh Sơn, có
loại cây Sinh T́nh hay không. Nếu có, mách tôi mua về, xem
thử ở vài thập niên cuối cùng của đời
người, ḿnh có thêm một bóng hồng nào nữa hay
không?
Sau lần gặp gỡ
đó, chúng tôi có thêm vài lần t́nh cờ gặp nhau đôi
ba phút tại các siêu thị, vào những ngày cuối
tuần. Mối giao hảo của chúng tôi vẫn ở
trong lằn mức xă giao b́nh thường của những
người cùng một dân tộc xa xứ. Chúng tôi không ai
tiết lộ cái nghề tay trái xưa kia của ḿnh. Măi
đến một buổi tối, tôi nhận
được một cú điện thoại:
- A lô cho gặp ông Châu.
- Xin lỗi, tôi đây.
Bên kia đầu dây, tiếng cười đi liền với câu hỏi:
- Ông là Luân Hoán phải không ? Tạ Trung Sơn đây.
Im vài giây.
- Sao ông biết vậy.
- Th́ vừa mới đọc Làng Văn. Bà xă tôi đưa tấm ảnh “cái
ông Đà Nẵng” in trên đó ra hỏi là tôi nhận ra ông ngay.
Tôi vui nhưng thoáng có chút bối rối, tính tôi hay mắc cỡ khi bất chợt có người lạ hoặc chưa quen thân gọi, nhắc đến bút hiệu của ḿnh.
- Th́ buồn viết bậy vậy thôi.
Tôi chưa biết nói ǵ thêm, anh Sơn tiếp:
- Này, tôi biết tên ông lâu rồi nghe, từ cái hồi làm ở Thời Nay.
Tôi bỡ ngỡ:
- Ủa, anh có làm ở Thời Nay ?
- Tôi là Song Thao.
- Hả!
Tiếng "hả" của tôi
đầy ngạc nhiên và vui vẻ. Song Thao, một cái tên
không xa lạ với tôi. Khởi nghiệp viết báo
từ năm 1959, Song Thao có nhiều bài viết đăng
tải cùng lúc với thơ tôi trên nhiều tạp chí. Anh
là cây bút thường xuyên của Thời Nay, Thời
Việt, Đời Nay, T́m Hiểu. Tôi với anh c̣n quen tên
nhau đậm đà trên tạp chí Văn Học của
Phan Kim Thịnh. Riêng ở bán nguyệt san Thời Nay, anh
giữ nhiều mục, có cả lúc tuyển chọn
thơ, nên anh nhắc hỏi đến những Nguyễn
Thị Liên Phượng, Thái Tú Hạp, Hoàng Thị Bích
Ni...những bạn thơ có gốc cội Trung phần
như tôi. Sau khi nhận "bà con", chúng tôi hào hứng
hàn huyên. Giao t́nh bạn hữu giữa chúng tôi bắt
đầu khởi sắc. Cảm ơn anh Hồ
Trường An dưới bút hiệu Đào Huy Đán
đă nối cho giao t́nh này từ những câu phỏng
vấn của anh.
Đời
sống trên xứ người, so với những năm
trước 1975, đối với chúng tôi, quả có
nhiều thua thiệt. Song Thao tâm sự về thời gian
vàng son của anh:
Sau 6 ngày hiệp định Genève
được kư kết, Song Thao theo thân phụ, một
cựu viên chức của ngành không quân Pháp vào tới thành
phố Sài G̣n ngày 26 tháng 7 năm 1954. Chiều dài con
đường học vấn của Song Thao thật
bằng phẳng. Từ Dũng Lạc Hà Nội, qua Chu Văn
An để rồi tốt nghiệp Đại học
Văn Khoa Sài G̣n năm 1964. Trong thời kỳ sinh viên, anh
đă có thể tự giải quyết về những chi
phí của ḿnh bằng cách cộng tác với các tờ báo,
kể cả nhật báo Sống của nhà văn Chu Tử
và dạy giờ tại trường Thiếu Sinh Quân
Vũng Tàu. Tốt nghiệp xong, Song Thao trở thành chuyên
viên nghiên cứu của Bộ Xă Hội nắm giữ
chức vụ Chánh Sự Vụ. Ngoài hai lần
được tu nghiệp ở Hoa Kỳ, 1967; Phi Luật
Tân 1973; anh c̣n có duyên thăm viếng các quốc gia Nhật
Bản, Đại Hàn, Hồng Kông. Với một vốn
liếng kiến thức như vậy, vẫn chưa
đủ để trở thành một công dân b́nh
thường của nước Cộng Ḥa Xă Hội
Chủ Nghĩa Việt Nam, nên sau 1975, Song Thao
được tiếp tục vào đại học
cải tạo tư tưởng ở Long Thành. Cuối
năm 1976, anh "tốt nghiệp", có quyền về
mở quán cà phê ở Phú Nhuận. Song song với nghề
bán cà phê, Song Thao c̣n chịu khó học nghề sửa radio,
tivi và tập tành vào nghề xây cất. Rất may, kể
từ năm 1980 đến năm 1983 anh được
trở lại bục giảng của trường cấp
ba Thanh Đa trong bộ môn Anh Văn. Song Thao nộp
đơn xin đoàn tụ gia đ́nh tại trụ sở
Nguyễn Du cuối năm 1983 và đến Montréal, Canada
ngày 5 tháng 6 năm 1985. Một năm sau, mùa hè năm 1986, anh
dự thi và trúng tuyển làm biên tập viên đài Tiếng
Nói Hoa Kỳ. Nhưng bất ngờ, Đài bị cúp
giờ phát thanh nên không tuyển dụng anh ngay
được, anh đành ở lại xứ lạnh này
sinh sống với một nghề khiêm nhường
hơn. Không hiểu với nghề nghiệp mới đă
tiêu phí của anh bao nhiêu thời gian, công sức mà những
năm đầu dựng nghiệp, anh có vẻ rất
lười cầm bút.
Lợi dụng t́nh thân hữu đang
tốt đẹp, tôi hết ḷng rủ rê anh trở
lại cuộc chơi. Trong một tập thơ viết về
nhiều khuôn mặt bạn bè, tôi đă tặng Song Thao 4
câu :
Nợ cơm áo, nợ xe nhà
Cong lưng anh trả tà tà
khoái chưa
Nợ văn chương
nỡ chịu thua ?
Ở đây giấy bút quá
thừa, mời anh
Không hiểu khả năng chiêu dụ
của bốn câu trên ra sao, nhưng chẳng bao lâu, tôi
mừng thấy Song Thao hào hứng tán đồng và một
loạt truyện ngắn được đăng
tải trên các tạp chí Làng Văn, Văn Học, Văn,
Nắng Mới, Thế Kỷ 21, Đi Tới...Với thân
t́nh cùng anh Trương văn Nghĩa, giám đốc kiêm
chủ nhân nhà xuất bản Kinh Đô tại Houston Hoa
Kỳ, tôi giới thiệu nhà văn Song Thao và
được anh Nghĩa nhận lời xuất bản
tập truyện đầu tay của anh, tập Bỏ Chốn
Mù Sương. Trong khi chờ đợi anh Vũ Ngọc
Hiến sắp chữ, tôi và Song Thao lo tŕnh bày b́a. Tôi đă
mạn phép họa sĩ Nghiêu Đề, lấy ảnh
chụp một bức tranh của Nghiêu Đề gởi
tặng, tặng lại Song Thao làm mẫu b́a. Cái tội
của tôi không những chỉ ở lỗi tự ư
quyết định, mà tôi c̣n to gan lợi dụng t́nh
bạn lâu năm, thay mặt tác giả, kư đại trên
bức tranh. Khổ thay, giấy ảnh quá láng, không dùng
viết đặc biệt, nên chữ kư giả không có chút
hơi thở nào của Nghiêu Đề. Không vừa ư, tôi
tẩy sửa đâm ra lem nhem. Đă có lỗi với Nghiêu
Đề, tôi c̣n làm buồn cả Song Thao. Dù hai anh có tha
cho, tôi cũng khó tha cho ḿnh, nên tự hậu xin chừa cái
tật ẩu tả, lợi dụng này.
Tác phẩm thành h́nh từ Houston gởi
về, Song Thao đề tặng ngay các bạn văn
của anh. Trong quyển dành cho tôi, ngoài lời đề tặng
anh c̣n cho cả thơ :
ở đây giấy bút quá thừa
bạn trao, ta cứ
viết bừa cho vui
Song Thao không phải viết bừa, anh
đă hoàn tất một tác phẩm đúng nghĩa với
đầy tâm huyết của anh.
Tập truyện Bỏ Chốn Mù
Sương thành công ở cả hai mặt: giá trị
nghệ thuật và số lượng tiêu thụ. Trong
đêm ra mắt sách cùng lúc với thi phẩm Ngày Qua Rất
Vội của nhà thơ Lưu Nguyễn, được
tổ chức tại Montréal ngày 22 tháng 5 năm 1993, nhà
văn Hồ Đ́nh Nghiêm đă đưa ra những ưu
điểm của tác phẩm Bỏ Chốn Mù Sương
:
"...Nhà
văn Song Thao là người kể chuyện rất
mực đàng hoàng từ tốn. Văn anh giản dị
trôi chảy, anh không phải là người ưa chơi khó
người đọc...một giọng văn tỉnh
táo, nhẹ nhàng không bẳn gắt.."
"Nhưng
với tôi (HĐN), có lẽ điểm nổi bật
nhất trong truyện ngắn của Song Thao là anh luôn quan
tâm, đề cao phong tục, tập quán, sự thuận
thảo, kính trên nhường dưới có phép tắc
của người Việt. Anh viết nhiều
đến đời sống chốn này, mượn
cuộc sống xa lạ này làm hậu cảnh, lót nền.
Những nhân vật phản diện mang tên Alain, Kristina,
Claude, Sylvie, Marie...đă như những vệt màu lạnh
trên khung bố làm nổi bật cái đốm màu nóng
chủ điểm mà anh muốn nhấn mạnh. Và bức
tranh ấy đậm đà hẳn lên nhờ anh biết
khai thác tâm lư của những nhân vật luôn luôn đối
chọi nhau bởi những điểm dị
đồng.." ( Nắng Mới số 21 tháng 6/1993).
Một độc giả khác, nhà văn Hà
Thúc Sinh, sau khi phân tích những ưu điểm chín
truyện ngắn của Song Thao, qua một giọng văn
rất linh hoạt, đi xa với ngôn ngữ điểm
sách thường có, anh đưa ra một nhận
định để kết thúc bài viết :
" Tôi
ngừng nghe chuyện kể của tác giả Song Thao
nơi đây với chút ư nghĩ bâng khuâng thế này : anh có
giọng kể duyên dáng, ví von thông minh, có nhiều chi
tiết mới lạ trong đời sống được
khám phá bất ngờ. Nhưng với tác phẩm
đầu tay (?) này, xem ra anh c̣n sung sức quá, có thể v́
đó mà có nhiều chỗ hơi ức, nhiều
đoạn diễn tả tâm trạng hay tâm t́nh các nhân
vật, anh chấm ng̣i bút hơi mạnh, hơi sâu vào b́nh
mực. Điều đó cho người đọc
niềm tin rằng ở những tác phẩm tới, có
thể nhờ chút "mỏi tay", anh sẽ hạn
chế được lượng mực và người
đọc không lo ǵ mà sẽ được đọc thêm
nhiều truyện ngắn mới vẫn rộn ra,
nhiệt t́nh nhưng dưới h́nh thức ngắn
gọn, chặt chẽ và xa thể kư sự hơn "
(Nắng Mới số 23 tháng 8/1993).
Với tôi, truyện ngắn của Song
Thao có vẻ không ngắn chút nào. Bởi h́nh như anh
rất ham nh́n vào tận bản sắc và từng chi
tiết chung quanh những nhân vật anh dựng.
Đồng thời anh vịn vào những h́nh ảnh đó
để phê phán kín đáo những khía cạnh của
cuộc sống và đưa ra cái nhân sinh quan của ḿnh.
Nói tóm, truyện của Song Thao gần như có một
chủ đích mà chủ đích đó là vun quén tinh thần
dân tộc.
Chúng tôi vẫn thường xuyên liên lạc với nhau qua điện thoại. Và cuối mỗi tuần thường gặp mặt ở các quán cà phê. Song Thao là người phải tiêu nhiều thời gian trên xa lộ để đến điểm hẹn, nhưng chả khi nào anh than. Anh quí bạn và ham đọc. Mặc dù t́nh h́nh sinh hoạt văn học ở Montréal có vẻ chùng xuống nhưng chúng tôi vẫn sáng tác. Riêng Song Thao, giữa năm 1996 tác phẩm thứ hai của anh được tŕnh làng, tập Đong Đưa Cuộc T́nh. Lần này tôi lại khều Đinh Cường để tặng anh một mẫu b́a. Tác phẩm không ra mắt nhưng lượng tiêu thụ khả quan và Song Thao mắc lại chứng bệnh ham viết như thời c̣n ở Việt Nam. Ngoài Văn Học, Hợp Lưu, Văn, Thế Kỷ 21, tôi c̣n rủ anh tặng truyện cho Sóng Văn, một tạp chí mới do hai anh em Nguyễn Sao Mai, Hoàng thị Bích Ti ở Hoa Kỳ chủ trương, mở đầu mối cho C̣n Đó Bóng H́nh, tập truyện thứ ba của Song Thao, được nhà xuất bản Văn Mới gởi đến bạn đọc năm 1997. Hai năm sau, năm 1999, tập truyện thứ tư của Song Thao, Chân Mang Giày Số 6, cũng lại được nhà Văn Mới xuất bản. Có lẽ Song Thao có duyên với Ông Nguyễn Khoa Kha, chủ nhân Văn Mới, nên năm 2000 tập truyện ngắn Cuối Ngày, Một Lần Ngồi Lại được gởi đến bạn đọc, và năm 2003, Bên Lưng Những Con Chữ, một tập truyện ngắn khác của anh cũng được ấn hành. Trong t́nh trạng tiêu thụ văn hóa phẩm không lấy ǵ làm khả quan của thị trường chữ nghĩa Việt ngữ hải ngoại, việc ấn hành liên tiếp nhiều tác phẩm, minh chứng vững chắc giá trị nghệ thuật sáng tác và nội dung phong phú của Song Thao. Truyện của anh c̣n phổ biến rộng răi trên các trang điện toán. Nhiều trang chủ lịch sự xin phép, và cũng không ít địa chỉ “vô tư”, lặng lẽ gởi đến bạn đọc. Đang trên tốc độ phát triển tốt đẹp như vậy, nhà văn Song Thao bỗng tạm ngưng sáng tác truyện ngắn để viết phiếm. Việc chuyển đổi thể loại của anh, nhiều bạn văn có ư kiến hơi khác nhau. Nhà văn Nguyễn Sao Mai tỏ ư hơi tiếc cho Song Thao, nhà văn Nguyễn Mộng Giác th́ nhận xét ngược lại, ông cho rằng đây là một thay đổi hợp lư. Cá nhân tôi, từng thú vị khi đọc những trang phiến của Song Thao trên tạp chí Nắng Mới ở Montréal, nên rất ủng hộ ông bạn đă giữ mục Những Điều Trông Thấy trên nguyện san Thời Nay ở Sài G̣n năm nào. Sự đồng t́nh của tôi hoàn toàn không phải v́ trong nhiều bài phiếm của Song Thao có trích dẫn thơ tôi. Dĩ nhiên tôi cũng như nhiều bạn thơ khác rất vui được anh nhắc đến. Vốn sống, tŕnh độ văn hóa, cách quan sát, nắm bắt đề tài và nghệ thuật luận bàn hết sức thông minh, dí dỏm tạo nên giá trị cao cho từng trang phiếm Song Thao. Để trở thành một chuyện phiếm từ mỗi góc cạnh thật nhỏ của cuộc sống, Song Thao phải giàu công góp nhặt tài liệu, rồi dùng trí tuệ để đúc kết nó thành những bài học nho nhỏ về quan niệm sống, cách xử thế, trải ra bằng những nụ cười. Chuyện phiếm của Song Thao nhờ đó mỗi ngày một giàu bạn đọc, không phân biệt trí thức hay b́nh dân. Trong ṿng hai năm, 2005 và 2006, anh cho in liền hai tác phẩm Phiếm. Cuốn nào cũng trên ba trăm trang. Mức tiêu thụ phải được coi là lư tưởng. Cuốn Phiếm 1 của anh đă hết, nhưng người hỏi mua c̣n khá nhiều, nhà xuất bản Nhân Ảnh tại Toronto Canada của Lê Hân đang chuẩn bị tái bản. Để minh chứng giá trị tác phẩm phiếm của Song Thao, tôi trích dưới đây một số nhận xét của văn giới:
Nhà văn Phạm Phú Minh, chủ bút tạp chí Thế Kỷ 21 tại Hoa Kỳ:
... “Nghệ thuật viết phiếm là một loại nghệ thuật riêng biệt, không ai giống ai, giống như cái duyên dáng của một người kể chuyện vui vậy. Và chúng ta đang có một trường hợp cụ thể để xem xét, là cuốn PHIẾM của Song Thao. Thật ra hiện nay rất ít người viết phiếm thành công như Song Thao, và lại với một số lượng dồi dào đủ để in thành sách, nên đây là trường hợp hy hữu để khảo sát một loại h́nh viết lách không phải là mới lắm, nhưng ít có người viết một cách say mê kiên tŕ như Song Thao.
... Song
Thao viết chuyện phiếm rất đều tay,
mỗi tháng “đúng hẹn lại lên” đều gửi
cho Thế Kỷ 21 một bài với ba đề tài, ngót
nghét gần mười ngàn chữ. Độc giả thích
ông ngay từ những bài đầu tiên. Báo Thế Kỷ
21 chữ nhỏ, mỗi trang chứa độ một ngàn
chữ, như thế mỗi bài phiếm của Song Thao
chiếm gần mười trang báo. Kinh nghiệm làm báo cho
chúng tôi biết rằng một bài báo đến mười
ngàn chữ là vào hạn quá dài, thường là phải
cắt đôi để “kỳ sau tiếp,” nếu không
sẽ gây nản cho người đọc. Nhưng
phiếm của Song Thao th́ khác, người đọc “tiêu
thụ” mười trang dễ như không, lại c̣n
viết thư về Ṭa soạn để nói rằng
họ thích lắm. Yếu tố nào khiến ông thành công
như thế?
Trước hết là
đề tài. Toàn là
những đề tài
gần gũi trong
cuộc sống, không
rắ c rối cao xa....
... Ngẫm ra, viết được mấy trang
như giỡn ấy không phải là dễ. Ngoài
cái duyên và
cái chấ t hài hước trời cho cộng với
khả năng sáng tác văn học vững chắc của
ḿnh, tác giả bắt buộc phải đọc nhiều
và nhớ nhiều. Tài liệu
ngày nay như rừng
như biển trong báo chí, sách vở và internet,
phải chịu khó sưu
tầm t́m đọc những ǵ có liên quan đến
đề tài ḿnh viết.
Thời đại này là thời đại của
kiến thức,
người cầm bút
mà không trau dồi kiến thức
th́ trang viết sẽ
dễ trở nên hời hợt, chữ nhiều hơn ư.
Nhiều người
nghĩ bản chất của Phiếm là
lan man, viết ǵ lại
chẳng được, nhưng
nghĩ thế là lầm. Mỗi bài Phiếm của Song Thao là một công
phu. Là một nhà văn, trước hết tác giả
trao cho chúng ta cái khía
cạnh cảm xúc
của đề tài, thường bắt nguồn
từ vốn sống và kỷ niệm của riêng ḿnh
với bạn bè thân hữu qua các câu thơ, câu văn,
lời nói. Tác giả sử dụng nguồn tư liệu
sống này rất tự
nhiên, như là một cách chia sẻ với độc giả
cái thế giới thân mật của những người
làm văn nghệ với nhau.
Về lâu về dài,
với sự đăi lọc của thời gian, một
số câu chuyện có vẻ riêng tư này có thể thành
những giai thoại hay tài liệu văn học cho
đời sau...”
Nhà thơ Lưu Nguyễn, trong Luân Hoán, Một Đời Thơ:
“ ...Chuyện phiếm, theo
tôi, thường là
những mẩu chuyện chung chung, vui vui, quanh
quanh, quẩn quẩn trong
cuộc sống hằng
ngày. Chuyện có đủ giản
dị và cũng không thiếu phức tạp
để tŕnh bày rơ ràng những h́nh ảnh sống
động mà chúng ta vẫn bắt gặp. Người
viết truyện ngắn, kẻ viết truyện dài,
người viết tùy bút kẻ
viết hồi kư...viết cái ǵ...tác
giả cũng có, cũng cần một mục
đích. Có và cần luôn
luôn giúp ng̣i bút vững
mạnh hơn. Giá trị
của mỗi trang chữ nằm
trong suy tư và lối
diễn đạt của người viết, không cứ
ǵ ở thể loại.
... Riêng tôi rất chịu
cái lối kể chuyện đầy ngẫu hứng
của Song Thao. Dí dỏm, duyên dáng lẫn thông minh đă giúp
ng̣i bút của ông tạo nên những trang chữ linh
động..”
Nhà thơ Du Tử Lê trên trang tin văn học:
“...Với
sức sáng tác mạnh mẽ và rộng khắp nhiều
lănh vực, lần này, tuyển tập truyện “Phiếm”
của Song Thao mang lại cho người đọc
một chân dung khác. Chân dung một nhà văn với nụ
cười hóm hỉnh, cùng những nhận xét tinh tế, bất
ngờ, thú vị...”
Nhà văn Trà Lũ trong một bài nói chuyện với thính giả:
“...Đọc
xong 380 trang sách trong cuốn Phiếm, tôi thấy ḿnh
được thư giăn hoàn toàn v́ được
cười rất thoải mái. Ông bà ta nói : Một
tiếng cười bằng 10 thang thuốc bổ. Xin cám
ơn Bác Sĩ Song Thao đă cho tôi rất nhiều
thuốc bổ.
Ngoài ra, tôi c̣n được tăng thêm kiến thức và
học hỏi được rất nhiều điều
vừa mới lạ vừa bổ ích. Xin cám ơn Giáo Sư Song Thao”...
C̣n rất nhiều những nhận xét khác, như của nhà văn Nguyễn Đ́nh Toàn, nhà thơ Hoàng Xuân Sơn...nhưng tôi không thể trích dẫn tất cả, nhất là các nhận xét từ bạn đọc được đăng trên một vài tạp chí. Cuốn Phiếm 1 của Song Thao cũng tạo thêm cho tôi một kỷ niệm rất đáng nhớ với anh. Đó là chuyện đi ra mắt sách tại thành phố Mississauga ngày 18 tháng 6 năm 2005, do nhóm Hy Vọng Cho Tuổi Thơ (Hope For Kids) bảo trợ, tổ chức.
Theo dự trù, Song Thao sẽ chở tôi và ba tác phẩm: Phiếm, Luân Hoán-Một Đời Thơ và Tác Giả Việt Nam bằng xe của anh. Một ngày trước khi lên đường, anh đă mang xe lên garare của anh Đào Trọng Quyền kiểm tra, thay dầu mỡ cẩn thận. Thật bất ngờ, đêm đó năm ba anh giang hồ đă vào băi đậu sau nhà anh, mượn tạm chiếc xe. Khoảng một giờ trước khi khởi hành, Song Thao mới phát hiện chuyện hi hữu này. Trong khi đă nghiêm quần áo, sẵn sàng lên đường, tôi được Song Thao báo tin này. Tôi gọi ngay xuống Mississauga cho Lê Hân. Em trai tôi thường thuê xe với giá tương đối thấp, đảm nhiệm việc gọi ngược lên Montréal để lo phương tiện. Xe đă thuê được, Song Thao nhận tin từ cảnh sát, xe anh đă t́m thấy, cho anh địa chỉ để đến nhận. Việc nhận lại xe tưởng đơn giản nhưng rất tốn thời gian. Kẻ giang hồ mượn tạm chiếc xe già nua của Song Thao, cuối cùng, đă vứt chiếc xe nơi một thành phố nằm về phía nam của Montreal, thành phố Longueuil. Cảnh sát Longueuil gọi tới nhận xe vào buổi sáng ngày thứ bảy, ngày chúng tôi dự tính đi Toronto. Anh Song Thao và con trai sang làm thủ tục lănh xe tại trụ sở cảnh sát. Sau đó qua bên “phú de” để lấy xe. Nhằm sáng thứ bảy, nơi này đóng cửa, chỉ có một nhân viên trực mà cảnh sát đă cẩn thận cho anh số điện thoại di động của người này. Điện thoại th́ anh nhân viên này cho biết là đang bận đi câu xe cho cảnh sát nên sẽ trở về trong ṿng nửa tiếng nữa. Chờ hơn một tiếng, anh chàng này vẫn chưa ló mặt. Điện thoại nữa, lại đang có một vụ câu xe khẩn cấp nữa, sẽ về trong khoảng một tiếng! Đă tới giờ phải đi Toronto, không thể trễ hơn được, Song Thao đành đi về, bỏ lại việc lấy xe cho cậu con trai ở nhà lo tiếp. Sau này, khi chiếc xe được lấy về, anh Song Thao mới gọi điện thoại khoe với tôi một cách thú vị: “ Xe tôi bây giờ hơn đứt xe anh! Nhờ mấy anh đạo chích mà xe tôi bây giờ muốn đề máy th́ cứ việc xoay luôn cả ổ khóa là xong, chẳng cần ch́a khóa làm chi cho rắc rối. Xe anh c̣n phải tra…nửa chiếc ch́a khóa vào mới chạy được!” Giọng anh cười sảng khoái. Nguyên là chiếc xe của tôi bị gẫy một nửa ch́a khóa nằm trong ổ, một nửa dính trong chùm ch́a khóa nên khi đề máy tôi chỉ cần đút nửa ch́a vào ổ là xong. Tôi vẫn tự hào về chuyện chỉ cần dùng nửa ch́a khóa trong khi mọi người phải dùng nguyên cả chiếc! Chúng tôi quyết định dùng xe thuê để lên đường. Khởi hành muộn hơn dự trù khoảng ba giờ, nhưng chiếc Sebring mới cáu, đường thênh thang, Song Thao chạy một mạch, không cần ngủ lấy hơi năm ba phút ở dọc đường như thường lệ. Tôi ngồi một bên tay lái, ba hoa nhiều chuyện, giữa giọng ca Khánh Hà, một giọng hát anh chị Song Thao rất thích. Và tôi c̣n đặt thơ nữa. Thơ rằng:
Đất nhà chưa hẳn
mất thiêng
ham vui qua xóm láng
giềng bén duyên
ngồi bên tay lái
bạn hiền
đi cho
đến tận cái ghiền thú chơi
ra mắt
sách...chỉ vậy thôi
mà sao chợt toát
mồ hôi ngại ngùng ?
viết chưa
tới, ư chưa cùng
có là một
đứa con chung mọi người ?
bất ngờ
chợt cảm thấy vui
sách chưa bán
đă lời rồi thấy không
lăi t́nh bạn
đọc có ḷng
vào trong ổ chữ cùng nằm lim dim.
Cả hai chúng tôi đều hào hứng đến nỗi quên cả đổ xăng, khi đồng hồ báo tin xe sắp thiếu nhiên liệu mới giật ḿnh, ra exit t́m cây xăng. Một thú vị thật bất ngờ, đổ xăng xong quay ra đường mới nhận ra điểm đang đứng chỉ cách nhà nhạc sĩ Phan Ni Tấn chừng vài trăm thước. Địa chỉ 57 Shoreham Dr. Downsview trở thành điểm đến đầu tiên thay v́ 3359 Scotch Pine Gate, Mississauga. Có đến bốn, năm cuốn Phiếm được bán mở hàng tại Toronto ngay tại nhà Phan Ni Tấn. Khách ái mộ chuyện phiếm của Song Thao quả là phong phú, đă gởi tiền sẵn cho chủ nhân nhờ mua.
Đêm đó tại nhà Hân, chúng tôi gặp lại những người bạn cũ như Bắc Phong, Phạm Đ́nh Cường...cùng một số bạn mới, trẻ tuổi hơn chúng tôi. Các bạn tụ lại để tổng dợt phần ca nhạc giúp vui cho chương tŕnh trưa mai. Tôi mệt, đi nằm sớm, nhưng chập chờn khó ngủ. Lư bỏ sẵn vào túi áo tôi cái máy phát âm tràng kinh Phật với ngôn ngữ Trung Hoa, tôi mở nghe. Giọng tụng buồn, không đằm thắm như giọng ru em xa xưa nhưng cũng đủ giúp tôi ch́m dần vào giấc ngủ, thêm một đêm vắng hơi vợ, nhưng đă qua thời mơ mộng vẽ bản đồ rồi.
bạn
văn tại nhà ST:Song Thao,Hoàng Chiều Nhân, Nguyễn Minh
Đức, Trang Châu, Lưu Nguyễn, Hoàng Xuân Sơn, Luân
Hoán, Hồ Đ́nh Nghiêm (ngồi dưới sàn nhà)
Buổi sinh hoạt ra mắt sách của chúng tôi được tổ chức tại thính đường Noel Ryan Hall của thành phố Misssissauga. Nhà văn Trà Lũ giới thiệu về tác phẩm Phiếm của Song Thao. Nhà văn Vơ Kỳ Điền tŕnh bày nhận xét về cuốn Luân Hoán, Một Đời Thơ của nhiều tác giả do Lê Hân thực hiện. Anh Đoàn Phế giới thiệu chung hai tác phẩm này. Trong phần cảm ơn thính giả tham dự và ban tổ chức, anh Song Thao có nhắc qua cuốn Tác Giả Việt Nam, một tác phẩm của tôi sưu tập được in vội, gởi gấp từ Hoa Kỳ qua để kịp ra mắt, nhưng đáng tiếc, thiếu người giới thiệu. Có mặt trên bàn bày bán tác phẩm c̣n có cuốn Thi Sĩ Với Chiếc Máy Ảnh của nhiếp ảnh gia Lê Anh Tài từ Anh quốc gởi sang. Dù khách tham dự khiêm nhường v́ bị chi phối bởi một vài cuộc sinh hoạt khác cùng giờ, nhưng kết quả nh́n chung không đến nỗi nào. Chúng tôi được ngồi nghe bạn bè nói về công tŕnh của ḿnh, được nghe các giọng ngọt ngào của Toronto. Bắc Phong, Phan Ni Tấn cũng rất hết ḷng góp vui.
Sau buổi ra mắt, vợ chồng Phan Ni Tấn khoản đăi cơm tối thân mật tại gia. Thật không có ǵ vui hơn anh em làm văn học nghệ thuật lâu ngày gặp nhau. Tôi h́nh như có vui hơn anh Song Thao một chút, v́ tôi được gặp lại hai người bạn rất cũ: anh Trần Gia Phụng và chị Phan Thu Hà, một người đẹp một thời của Đà Nẵng, một nhân vật đă sống cùng thơ tôi. Cảm ơn lắm.
Vào ngày 7 tháng 5 năm 2006 đến đây, tôi và Song Thao sẽ trở lại địa điểm sinh hoạt này một lần nữa để tŕnh làng Phiếm 2 của Song Thao; Quá Khứ Trước Mặt, hồi kư rời của tôi và cuốn Tác Giả Việt Nam tái bản với khổ lớn có chân dung tác giả cùng sự tŕnh bày b́a của họa sĩ Đinh Cường. Thi phẩm của Hoàng Xuân Sơn và tuyển tập nhạc của Phan Ni Tấn cũng tŕnh làng với chúng tôi. Ngoài ra c̣n có sự hiện diện, tŕnh diễn của nhạc sĩ Từ Công Phụng với các ca khúc t́nh yêu của ông. Một số bạn văn từ những tiểu bang bên Hoa Kỳ cũng dọa sẽ về tập họp hàn huyên với nhau một buổi nhân dịp này. Tôi nghĩ, không khí sinh hoạt hôm đó sẽ vui lắm.
Cuộc đời sinh hoạt văn học của anh Song Thao rất phong phú. Những ngày tháng kế tiếp hứa hẹn càng ngoạn mục hơn, bởi v́ anh đă vừa xong món nợ kéo cày của cái nghề tay phải. Thời gian hiện nay của anh dành hoàn toàn cho du lịch, cho sáng tác. Anh chị Sơn, Hương sẽ đi thăm Trung Quốc, đi nh́n Thái Lan, Nhật Bản như từng đi Cuba, Hương Cảng...Cuộc đời Song Thao thật tṛn đầy hạnh phúc. Bốn đứa con gồm ba gái một trai của anh chị đều thành đạt, ổn định. Và niềm hạnh phúc nhất của anh, người đẹp cố đô Huế vẫn dịu dàng, ngọt ngào lo cho anh từng món ăn ngon miệng, từng giấc ngủ đậm đà t́nh trăng mật.
Tôi và Song Thao gần như mỗi ngày đều có ít phút chuyện tṛ qua điện thoại. Chuyện quanh quẩn linh tinh, thời sự, chính trị, văn học đều có. Và cũng không quên báo cho nhau biết một địa chỉ hay vừa gặp bất ngờ trên internet, một kết quả của trận hockey vừa qua, một huy chương mà Canada mới dành được trong Thế Vận Hội Mùa Đông 2006 tại Torino, Ư.... Cuộc sống của chúng tôi, những người hàng tháng lănh lương tuổi vàng để chờ đợi giờ lên đường cho chuyến đi miên viễn, kể ra khá thanh nhàn. Tuy Song Thao cũng như tôi đều đang dùng thuốc ổn định nhịp máu, nhưng sự lo lắng về chuyện ra đi ít hơn những năm trước đây. Bước qua ngưỡng cửa 65, h́nh như thấy trẻ lại, sung sức hơn, yên tâm, vừa ḷng với tuổi sống của ḿnh hơn. Cái bệnh ù ù trong lỗ tai của tôi vẫn c̣n đó, nhưng tôi đă vô hiệu hóa sự chi phối của nó. Tôi nghe rất rơ từng hơi thở, từng đường bay của giọt tuyết, cánh chim. Vừa ngồi gơ bài vừa nghe nghe Ư Lan, Diễm Liên, Ánh Tuyết...hát là chuyện b́nh thường. Không luyện được việc nghe cứ nghe, nghĩ cứ nghĩ, viết cứ viết, th́ khó ḷng thưởng thức hết các bộ phim tàu Đông Châu Liệt Quốc, Hoàn Châu Cát Cát, Phi Đao Phục Thù...hay các bộ phim Việt Nam: Ngọn Nến Hoàng Cung, Con Đường Gian Khổ, Ḍng Đời, Cầu Trầm...Cũng v́ nghĩ, viết, đọc, nghe...trong căn pḥng đóng kín cửa trên gác, tôi đă nhiều lần không nghe được tiếng chuông cửa do các nhân viên của bưu điện, UPS...bấm gọi giao thư, bưu phẩm. Anh Song Thao lại mách nước. Tôi gắn thêm một chuông mới ngoài cửa, mà nguồn âm thanh gắn vào ổ điện gần chỗ ngồi, từ đó tôi đỡ mất thời giờ đi lănh quà, lănh thư.
Anh Song Thao đang trong thời kỳ điều chỉnh lại thị giác. Đôi mắt anh có một chút vấn đề, đó là bệnh nhăn áp glaucoma. Bệnh không khó trị, nhưng mỗi tháng một lần anh phải chi tiền. Nh́n chung, anh Song Thao vẫn là một trung niên hồng hào lắm, anh có máy tập đi bộ tại nhà. Anh thường đi đây đi đó thở hít không khí trong lành, bệnh cảm cúm có ghé thăm cũng không ở chơi lâu với anh. C̣n tôi, cũng không nghèo, có ...một chiếc xe đạp không bánh, vài chục đồng, một cặp tạ sắt nặng 5kg, và cái sấy tóc. Tạ mỗi ngày quơ qua quơ lại vài chục cái, xe đạp tuần đạp mươi phút. Nhưng mỗi ngày phải sấy cái lưng năm ba lần. Sức nóng làm giăn nở bắp thịt, xua đuổi mệt mỏi thật công hiệu. Tôi vẫn có thể ngồi gơ, dán mắt vào màn h́nh từ 6 giờ sáng đến 9 giờ tối là chuyện b́nh thường. Cán cân thể lực giữa tôi và anh Song Thao nh́n qua là nhận ra ngay sự chênh lệch. Nhưng rồi ai sẽ đi trước ai? Chuyện buồn này rồi sẽ phải đến thôi. Để đạt được tuổi đời của ông nội cũng như thân phụ, tôi phải sống thêm 19 năm nữa. Anh Song Thao, ra đời trước tôi hai năm, anh muốn qua mặt phụ thân anh, cần phải tập thể dục thêm 25 năm nữa. Đùa vậy thôi, dù chỉ sống thêm một ngày chúng tôi vẫn vui. Chúng tôi luôn luôn là những trung niên chịu chơi.
Để tạm ngừng đoạn dựa hơi nhà văn Song Thao, tôi ghi lại mấy câu ngũ ngôn đă dành tặng anh. Thơ như là món ăn tráng miệng:
Chân mang giày số 6
cơng Hương
qua đại dương
tâm mang
tượng thánh giá
sá chi cơi
đời thường
giữa
đời khô khốc bụi
ḍng phiếm sáng
như gương
treo nụ t́nh
nhân ái
trong từng
mảnh đời thường
(Luân
Hoán-Một Đời Thơ)