Kiều Chinh,

Có Những Điều Không Hiểu

Hà Khánh Quân

Sáng nay, thay vì thò tay vào lọ thủy tinh đựng quí danh trước mặt, tôi chơi trò bói Kiều. Chẳng có sẵn tuyệt tác của cụ Nguyễn Du trên bàn. Tôi thuận tay nâng cuốn Đất Quảng Tình Quê. Không lâm râm tụng niệm. Chỉ vài giây lưỡng lự, trầm ngâm, tôi nhẹ nhàng mở ra. Chợt vui khi đọc một cái tên nghe quen. Thoáng ngập ngừng khi nhìn khuôn mặt chưa gặp. Những phản xạ tâm lý bất ngờ chỉ là những sợi tơ. Thơ đang ở trước mặt, có chân dung và tiểu sử. Tôi sang trang, lướt qua những tên bài. Và dừng lại: Có Những Điều Không Thể Hiểu. Một thoáng nhớ đến thi sĩ Du Tử Lê, rồi trở lại:

chị không hiểu vì sao lại đưa nhau ra tòa

khi chánh án hỏi lý do ly dị

chị đáp không chờ suy nghĩ

- thưa tất cả đã nêu trong đơn !

chị không hiểu vì sao những năm tháng Trường Sơn

lại quay quắt nhớ nhau đến thế

mỗi lần gặp đâu phải là chuyện dễ

có khi một năm

hai năm

ba năm...

bây giờ chung nhà chung mâm

chung cả chỗ nàm

mà lại xa lơ xa lắc

đêm nằm đấu lưng ngoảnh mặt

ngày thường ít lúc hỏi han

chị không hiểu vì sao mình

không sống vì những đứa con

vì những kỷ niệm một thời tìm kiếm

câu hỏi lửng buông rơi trong chiều tím

khi hoàng hôn sắp tắt ở bên đồi

(Kiều Chinh)

Những điều chị không hiểu,

tưởng chừng không tối tăm,

bởi hơi ấm chỗ nằm,

hương tình không bén chiếu.

Chị thật không chịu hiểu,

mặt mũi những lý do.

Nhưng chẳng phải giả đò,

bởi chị không hiểu thật:

Tình yêu dù đánh rớt,

nhưng chưa hẳn mất đi...

Người đàn bà đang ở vào năm thứ 44 của cuộc đời, chợt được thất tình. Chắc chắn không vui. Đã không vui thì trốn đâu khỏi gặp nỗi buồn. Một nỗi tình buồn được nhân gấp bội, so với tuổi thanh xuân.

Muốn khóc, chị không dám lớn tiếng. Muốn lang thang, chị nào dám đi đâu. Quanh quẩn sờ cái bàn, đẩy cái ghế, xếp chiếc chiếu, lượm cái áo... rồi thở ra. Bước vài bước, ngao ngán nhìn vách tường. Tấm ảnh chụp chung giữ những môi cười đứng mãi. Chị bậm môi. Không liếc, nhưng vẫn thấy hai đôi mắt hân hoan. Không liếc, nhưng vẫn nghe từng lời của đôi bàn tay hớn hở. Hạnh-phúc- trong-khoảnh-khắc-tuyệt-vời đọng đến muôn đời trên nền giấy. Và còn đọng được ở những đâu ? Chị sờ tay mình, vuốt bụng rồi lại thở ra. Hướng ra ngoài, bậc cửa vẫn giống hôm qua, những đi ra, đi vào, những đợi chờ, trông ngóng.Tuyệt nhiên không có gì thay đổi, không có gì chống đối. Cảnh vật ấm lạnh bởi tình người, thỏa thuận chịu đựng như nô lệ. Tại sao nền đất buồn đến thế kia ? Dù những con gà vẫn lúc thúc. Những con kiến trong hàng vẫn cụng đầu chào nhau. Hình như chỉ có chị đang đổi khác trong từng giây. Ngẩn ngơ rồi hướng trở vào. Chái bếp vẫn gọn ghẽ bình an. Cái nồi, cái soong, cái chão, rỗ chén bát...thiêm thiếp. Thật hãi hùng, chị đọc thấy những ưu tư của tro bụi, của lọ nồi...Những tiếng gọi mơ hồ thật thiết tha. Chị ngỡ như mình đang thắc mắc. Những vật dụng kia có thật hiện hữu như nỗi buồn của chị ? Một nỗi buồn, chị không khai nổi trong đơn, nhưng chắc chắn ông chánh án sẽ đọc được rất rõ.

Những lan man vẩn vơ trên, không hiện thành chữ, nhưng rõ ràng có mặt trong thơ Kiều Chinh. Có rất đầy, có rất tràn. Chúng nằm sau lưng những con chữ. Người đàn bà với 44 năm trên mái tóc, hai bàn chân từng thoăn thoắt trên dãy Trường Sơn, đã may mắn lượm được người yêu ở đó, để có những năm tháng sống hạnh phúc với tình (lại quay quắt nhớ nhau đến thế). Bây giờ thì qua rồi, qua thật rồi và chị phải nên làm gì, khi một lá đơn ly hôn đã nạp ? Một bức lìa đớn đau đã là điều có thật.

“...Thịt đâm vô thịt nhớ nhau suốt đời”. Có thật vậy chăng hỡi câu ca dao hàng ngàn năm nay ? Có thể có chứ. Những vết sướt dù không định hình vẫn lảng vảng trong suốt đời. Nhưng trong khoảnh khắc lòng không nhận ra. Ôi những khoảnh khắc vốn ngủi, tình cờ, đã làm nên hạnh phúc, rồi cũng có thể xóa bỏ tất cả, đẩy những người từng yêu nhau, xa nhau mãi mãi. “... Chung nhà chung mâm chung chỗ nằm”, nhưng đã không thể luồn tình vào nhau trong tư thế “đấu lưng ngoảnh mặt”. Lý do và nguyên nhân bao giờ cũng có, khi trong lòng mỗi bên đã nhóm lên những định kiến, đẻ ra những biện luận một chiều.

Một trong những điều không hiểu của Kiều Chinh đã làm tôi thật sự nhói đau

“...chị không hiểu vì sao mình

không sống vì những đứa con...”

Tôi muốn vịn vào đây, đổ ra những tâm sự. Nhưng bàng hoàng ngồi im. Hạnh phúc gia đinh thời nay mong manh quá. Tôi không thương xót những cuộc tình trăm năm đổ vở, mà đau vì những mái tóc xanh, những cuộc đời ấu thơ vô tội. Trong đời tôi đã từng gặp qua một vài Kiều Chinh như thế này. Nhân danh những đôi mắt ngây thơ, những trái tim non nớt, tôi oán hận mọi sự chia lìa. Tôi giận dỗi trước những con người ích kỷ, thiếu tính hy sinh.

Những điều không thể hiểu của Kiều Chinh, chúng ta không cần lý giải. Và chính đương sự cũng chẳng cần đâu. Dù sao cũng nên mừng cho Kiều Chinh tìm được sự an bình nội tâm ở thi ca.

Qua bài Có Những Điều Không Hiểu, người làm thơ Kiều Chinh, đã có thể soi thấy mình là một nhà thơ. Tài năng gieo vần ghép chữ của chị đến đâu, tôi xin mời quí bạn, đọc thêm đôi bài ngắn gọn nữa, và tùy nghi đánh giá.

Vào tuổi thanh xuân, nồng nàn trong tình yêu, Kiều Chinh, người thiếu nữ, sinh năm 1949, mang họ Lê của đất Điện Bàn Quảng Nam, đã không giấu lòng mình khi được nhớ nhung. Nỗi Nhớ của chị được gói trong 13 câu:

một phút xa

một giờ xa

hay cả đời xa nhau

thì anh ơi ! nỗi nhớ là như thế

vừa nói câu thôi em về anh nhé

là nhớ nhung ập đến cuối câu chào

lòng bỗng rưng rưng lưu luyến nghẹn ngào...

trái tim đập không còn bình thuờng nữa

em muốn ào đến hôn anh

những nụ hôn lịm ngọt

cho môi mềm đẩy nỗi nhớ đi xa

cho thời gian ngừng lại giữa đôi ta

chỉ có vậy mà em không làm được

(Nỗi Nhớ)

Hẳn bạn gặp lại nhà thơ Thanh Tâm Tuyền “ôm em trong tay mà đã nhớ em ngày sắp tới”. Hẳn bạn gặp lại nhà thơ Nguyễn Mậu Lâm trong nhóm tao đàn Sông Hàn: “ nói gì những cuộc đi xa / ngồi bên cũng... nhớ, thiết tha ngó hoài”. Một ý tưởng nhiều cách diễn đạt. Chẳng phải ai dẫm bóng ai. Thơ cũng là một sự tình cờ. Và Nỗi Nhớ của Kiều Chinh, đủ hóa thành thơ, trong hai câu, một lãng mạn, một chân chất:

“cho môi mềm đẩy nỗi nhớ đi xa”

“chỉ có vậy mà em không làm được”

Cũng thăng hoa cùng cảm xúc nhớ nhung, năm 1995, Kiều Chinh viết:

con chim nào về hót ở đầu sân

ríu rít ríu ran ngày mai lễ hội

từ ký ức trở mình nghe bổi hổi

mai Lệ Bà người ấy có về thăm...

chuyện ngàn năm và chuyện mấy mươi năm

khiến đêm trăng non không tròn giấc ngủ

biết người ấy có nhớ về chốn cũ

nhớ làng xưa, bến nước, con đò

nhớ ngày xưa hai đứa hẹn hò

hát đối đưa thuyền vào lăng lễ bái

nghe xa vọng những câu hò nhân ngãi

để mỗi năm đến hẹn với Lệ Bà

đau đáu phương trời dõi bóng người xa

Tôi thật sự vững bụng về lựa chọn của mình. Người làm thơ, tôi mới được đọc lần đầu tiên, đã nhân ngày 12 tháng hai âm lịch hằng năm, ngày ở xứ Thu Bồn Quảng Nam khai lễ hội Lệ Bà, gởi tấm lòng nhung nhớ đến tình nhân, gởi đến bạn đọc một bài thơ ấm hình ảnh và chân tình. Đem chuyện tình vài chục năm của mình đặt cạnh chuyện tưởng niệm hàng ngàn năm của bao nhiêu người, để làm sáng nỗi mong chờ trong lòng, thật là một hình ảnh tuyệt vời

“ chuyện ngàn năm và chuyện mấy mươi năm

khiến đêm trăng non không tròn giấc ngủ”

Những bến nước, con đò của làng xưa cũng nhờ đó lấp lánh hẳn ra.

Sự thành công của bài thơ còn được xác định ngay ở câu đầu, bởi cái bâng khuâng, cái nghi vấn man mác. Đi từ một hình ảnh hiện thực đến một bóng hình, tuy thật xa nhưng vốn vẫn cận kề:

“con chim nào về hót ở đầu sân”

Sự reo vui của con chim cũng là nỗi tình đầy ánh trăng của người ngóng đợi. Bài thơ mở ra nhiều hình ảnh kỷ niệm, cùng nỗi ngậm ngùi cần thiết cho một bài tình buồn. Tất cả nhẹ nhàng va sâu lắng:

“đau đáu phương trời dõi bóng người xa”

Cuối cùng, tôi xin mượn ba câu trong bài Trăng Mỹ Sơn của Kiều Chinh, để chúc nhà thơ họ Lê này, tiếp tục viết thật đều tay:

“... chạm cốc vào môi

chạm môi vào đá

nhìn mặt nhau vành vạnh trăng rằm”

Hà Khánh Quân

(12g41 ngày 29-8-2009)