Xuân Thao

tên thật Lê Văn Thí, sinh năm 1944 tại Thạc Gián Đà Nẵng.

Có thơ đăng trên tạp chí, nguyện san tại Sài Gòn từ năm 1962.

Hiện định cư tại Đà Nẵng.

Tác phẩm đã in Sóng Mòn (thơ - 2009)

XUÂN THAO

SóNG MÒN

Kính dâng Tứ Thân Phụ Mẫu

Tặng vợ tôi và để lại các con.

Làm người dân khi chết

Không cọng cỏ che thân

PHƯƠNG TẤN

Đất mẹ

Hãy nhìn xuống quê hương nầy khốn khó

Cây không xanh, cho lịch sử thêm già

Một dòng sông đen như... màu hắc ín

Chảy căm hờn trong từng nỗi can qua

Và cuộc chiến lớn lên bằng với tuổi

Trên tay tôi còn ghi dấu lửa binh

Những thù hận đã đứng mờ biên giới

Thôi bay xa từng viễn tượng Hoà bình

Đạn vẫn nổ xẹt ngang đầu Tổ quốc

Lửa chiến tranh làm cháy mặt, xém mày

Những hàng tre lòng âm thầm héo úa

Như quê hương, như đất mẹ đắng cay

Khi nằm xuống ôm mặt trời đỏ lửa

Quê hương ơi,và Tổ quốc tôi ơi!

Vác lý tưởng trên vai làm khí giới

Tôi đi hoài cho máu lệ không vơi

Tiếng mẹ gọi hai mươi năm khản giọng

Nghe xanh xao từng điệu hát qua hồn

Ôi! Trường Sơn mẹ dang tay ôm biển

Cho con xin, một phút, ngã vào lòng

Chim xa rừng

Gạo châu, củi quế, tình anh

Chim xa rừng nhớ cội ngành nào không ?

Dù cho chớp biển mưa nguồn

Ba thu cũng đợi, ba đông cũng chờ

Biển xô cho sóng bạc đầu

Em đi tóc bỏ qua cầu gió lên

Anh về ôm lấy một niềm

Rồi mai xuống thác, qua ghềnh lang thang

Ơi con tu hú gọi ngàn

Sông sâu đàn cá lội vòng thương anh

Gừng cay, muối mặn sao đành...

Sương sa con nhạn bâng khuâng kêu chiều

Sấm thề chừng được bao nhiêu

Chao ôi, tình cũng tiêu điều thế sao ?

Bởi đâu

Biếc một khoảng trời xanh

Bông quì vừa hé nở

Xoay theo hướng mặt trời

Giọt sương đêm tìm thấy

Những buổi sáng mai hồng

Gió mơn man lay nhẹ

Mượt một khoảng vườn xanh

Thắp ngọn đèn trí tưởng

Trong thần trí phiêu diêu

Bầy chim cao tiếng hát

Từng phiến ký ức đen

Trốn cùng loài sâu mọn

Người con gái ra vườn

Gót son, sân gạch bóng

Bông hồng nhung hy vọng

Vừa nở cánh đầu tiên

Dưới chân tơ kẻ tóc

Cuộc sống mới bắt đầu

Thơ hiển linh xuất hiện

Đừng tra hỏi bởi đâu ?...

cuộc tình

Đại bàng chắp cánh bay xây,

Chở em qua khắp sông nầy, núi kia

Đêm nâu, biển mặn, ô kìa!

Đỉnh non xanh, tạm chia lìa nhân gian

Đem em lên biển rừng vàng,

Lược đây, xin chải hai hàng tóc mai

Ba năm đá nát, vàng phai

Thắt lưng, buộc bụng, ôm vai, níu sầu

Cuộc tình, rồi đổ về đâu?

Chim bay biển Bắc, anh chầu biển Đông !

Anh chừ khô héo tim gan

Ngồi đây dùng tạm nửa phần về sau

Anh chừ vóc hạc, xương mai

Đầu hai thứ tóc, chưa phai mối sầu

Ngồi buồn bốc mộ lên chơi:

Xương tàn, cốt rụi một đời yêu em.

Căn nhà

Căn nhà này không có bàn, có ghế

Căn nhà này không khói, không nhang

Căn nhà này mạng nhện tơ giăng

Căn nhà này tôi vào ra… quanh quẩn

Căn nhà này tường xiêu, vách đổ

Căn nhà này chuột chạy nghênh ngang

Căn nhà này rường, cột nát tan

Căn nhà này không đèn, không lửa

Căn nhà này anh, em xa lạ

Căn nhà này nhiều tiếng nhỏ, to

Căn nhà này đau xót mẹ cha

Căn nhà này mỗi người thu một góc

Căn nhà này không then, không khoá

Căn nhà này kẻ lạ đã vô sân

Căn nhà này nhiều kẻ khác rập rình

Căn nhà này...

trên bậc thềm

tôi ôm đầu, cúi mặt

Triển lãm

Đó là một cuộc triển lãm kỳ thú và hấp dẫn.

Không phải tại PhòngThông Tin Đô Thành,

Không phải được đặt dưới sự bảo trợ

của một cơ quan văn hoá nào cả;

Cũng không phải tác phẩm của các hoạ sĩ

trong “Hội hoạ sĩ trẻ Việt Nam”

Đó là một con đê rộng,

Xa xa là cánh đồng, làng mạc đã đổi màu, cháy xém.

Tác giả của bức tranh hãy còn lẩn quất đâu đó

hay đã đi thật xa.

Xuất xứ của bức tranh có thể được hiểu

là cuộc chiến tranh tàn khốc,

Hằng ngày vẫn tiếp diễn trên quê hương chúng ta.

Nhân vật độc nhất trong bức tranh

không còn phải là con người;

Đúng hơn, là con người cháy đen, co quắp,

đôi mắt trợn trừng...

Bức tranh thật linh động, nhưng thiếu hẳn màu sắc;

Vài con lằn xanh vo ve, vo ve,

Cũng không đủ tạo cho bức tranh thêm phần rực rỡ.

Khán giả vắng hoe, độ dăm bảy người,

Phần đông đều mang bộ mặt rầu rĩ lẫn khiếp đảm

Vài khán giả chỉ chỏ, nhăn mặt, lắc đầu, thở dài.

Bức tranh có sức tác động mạnh mẽ,

cũng như gây được nhiều xúc động lạ lùng;

Và bỗng trong đám đông hiếu kỳ,

Một người đàn bà cúi sụm xuống, bưng mặt khóc,

Khóc vật vã, khóc điên cuồng.

Đoạn vuốt mắt cho tử thi rồi lại khóc,

Khóc tức tuởi, khóc rấm rứt.

Cuối cùng, người đàn bà đắp tử thi

bằng một chiếc chiếu manh,

Và... âm thầm bỏ về...

Ngày về

Chiều chiều chim vịt qua sông

Chắt chiu tiếng gọi thương mong người về

Mắt người xao động hàng tre

Đọt tầng - ô cũng vàng hoe một màu

Mau về, về kịp thương nhau

Sân khoai bốc khói, hương cau đầy giàn

Chim chuyền đậu ngọn hoàng lan

Em che dáng huệ mang mang cúi chào

Bày tỏ

Nhớ Phạm Ngọc Lư và Võ Tấn Khanh

Anh sẽ kể với em,

Những chuyện rất thường tình,

Như Sài Gòn mưa nắng,

Như những giờ tập họp,

Như những lúc điểm danh,

Thường như làm tạp dịch

Này người lính rất mới,

Hãy dõng dạc giơ tay

Ghi nhận mình có mặt

Và sẵn sàng nhập cuộc

Vấn đề được đặt ra

Không còn là lựa chọn

Bởi trước mặt chúng ta

Một đoạn đường chông gai

Phải lầm lũi bước tới...

Như phải uống ngày đầu

Những viên thuốc khó uống

Như bữa cơm đầy sạn

Trộn lẫn với mùi hôi

(Nuốt cho qua sự sống)

Ai dám cá với tôi,

Quân trường đổ mồ hôi

Chiến trường bớt đổ máu ?

Ôi, máu ta đã đổ

Hai mươi năm chiến tranh

Chưa một lần ngẩng mặt

Nhìn thẳng vào mặt trời

Để làm một người thường

Với ý nghĩa đích thực.

Ôi, quê ta đổ nát

Hai mươi năm chiến tranh

Chưa một lần hàn gắn.

Chúng ta đã làm gì ?

Chúng ta làm được gì ?

Các ngươì làm được gì ?

Hay châm thêm mồi lửa

Vào lò lửa quê hương

Đang đến hồi ngùn ngụt

Ôi, hàng hàng, lớp lớp

Nhấc từng bước ra đi

Này người bạn đồng đội,

Buồn chi mà không vui

Chúng ta đang nhập cuộc

Không phải điều đáng mừng ?

Hay có điều bất ưng

Xin mạnh dạn đưa tay

Nói thẳng và nói hết

Nhưng thấy rằng khó nói

Có lời khuyên nên im

Và làm quen chấp nhận

(Ôi, thói quen giết người !)

Này hỡi mùng hỡi chiếu

Vừa lấy từ nhà kho

Cớ sao mà gần gũi

Thân thiết hơn tình nhân

Và này tấm poncho

Mái nhà thân thu nhỏ

Che nắng đổ, mưa tuôn

Nếu chẳng may ta chết

Hãy gói ta thật chặt:

(Chiếc áo quan bất ngờ

Của người lính xấu số)

Và những điều bày tỏ

Thật bình thưòng phải không ?...

Quân trường Quang Trung 1968

U hoài

Đã xa từ thuở nào em ?

Cho anh tìm lại môi mềm, vai êm

Lời thề cắt tóc làm tin

Chao, hương hoa bưởi rụng thềm giêng, hai !

Tóc em còn cụm hoa lài ?

Màu hoa thiên lý ngất ngây chưa tàn ?

Em chừ tay ẳm,vai mang

Hẳn quên những chuyện đá vàng ngày xưa ?

Mình anh đi sớm,về trưa

Một mai ai có nhớ ai, hỡi tình !

Những ngày đầu nội chiến

Tặng Trịnh quang Lào

Bầy voi ùa vào phố

Kéo theo bầy bọ hung

Rắn rít cùng beo cọp

Đều trang bị khí giới

Hoa thép gai nở rộ

Gươm đã tuốt khỏi vỏ

Tượng Phật vẫn điềm nhiên

Sư sãi ngồi tuyệt thực

Cánh cửa sắt nghiến răng

Voi rùng rùng ngoài phố

Những tiếng kêu tắt nghẹn

Thở trong máy thu thanh

Quả mãng cầu tung ra

Vài bức thành ngã xuống

Súng nổ dòn liên thanh

Vài thân cây trúng đạn

Chuồn chuồn bay lên cao

Thả ngàn con đom đóm

Trong đêm tối kinh hoàng

Bầy chó ngao khạc lửa

Rắn rít tràn ngập phố

Bò nghễnh ngãng trong chùa

Lá cờ treo nửa ngọn

Tượng Phật vẫn điềm nhiên

Đà Nẵng 1963

Cánh đồng tương lai

Trên đồng cỏ tương lai

Một mặt trời lực lưỡng

Quét từng tảng bóng đêm

Bằng những nhát cả quyết

Chim chích choè hót vang

Như hồi còi báo hiệu

Một ngày mới bắt đầu

Làm nụ hoa choàng tỉnh

Từ phía mặt trời hồng

Đàn chim sâu tua túa

Sà xuống đám mạ xanh

Nhặt loài sâu ký ức

Trên luống cày mới vỡ

Ngai ngái mùi xa xăm

Chiền chiện vụt bay cao

Càng véo von, lảnh lót

Trên cánh đồng tân tạo

Còn in dấu chân trâu

Sức cần lao đổ xuống

Làm phép lạ nhiệm mầu

Trong thôn xóm vang vang

Tiếng chàng lẫn tiếng đục,

Tiếng bay, tiếng nện đinh

Trùng tu căn nhà mới

Trong nắng mới ngùi ngùi

Em đem hong chiếc áo

Trên bờ giậu xanh non:

- Những ẩm mốc ngày cũ

Vào một ngày tái tạo

Anh đem phơi trái tim

Đập quá đỗi thật thà

Cho tự do vỗ cánh

Trên đồng cỏ tương lai

Buồng phổi anh hít thở

Trong nhịp điệu bình thường

Như hoà bình có thật

Ôi, hoà bình có thật !

Loài chim hút mật

Tặng X T. (1967- 69).

Trên cành khô linh hồn anh về đậu:

- Con chuồn chuồn đã mỏi cánh phiêu du

Lòng đất mở đón bàn chân anh bước

Đất ru anh từng giai điệu thiên thu

Quê hương em, sông dài trôi lênh láng

Nước trong veo, từng cụm núi xanh lơ

Thôi ! hít thở đã no đầy buồng phổi

Thôi! bay cao cho hồn chạm mây mờ

Gươm với súng, không ngăn cây xanh lá

Và đêm đen không lấp hết trăng sao

Lúa trĩu hạt ôm nhau cười với gió

Cá tung tăng bơi ngược nước sông đào

Buổi sáng dậy thấy vườn em sương phủ

Rồi nắng tươi lên từng đọt lá non

Thấy thân thể bỗng đâm chồi, nẩy lộc

Và trong anh mùi đất ải đầy hồn

Xin trở về làm loài chim hút mật

Hót trong vườn nâng giấc mộng em cao,

Chùm hoa nắng lượn quanh hồn cỏ mượt

Một chút say cho vừa đủ xôn xao

Xin trở về cầm cái cày, cái cuốc

Chăm bón khu vườn giúp đỡ mẹ cha

Cho mùa cải em đọng đầy hoa tím

Cho vườn chanh hương tỏa ngát sau nhà

Rồi những đứa con ta sẽ lớn lên

Trao em đấy với ngôi trường tiểu học

Bài vỡ lòng em sẽ dạy: “yêu thương”,

“Chữ nghĩa ơn thầy, công cha, nghĩa mẹ”

Lỡ anh chết, lỡ một mai anh chết sớm

Xin cho anh một chỗ ở trong vườn

Không hối hận, bởi rất nhiều ơn huệ

Chắc yên vui vì quá đỗi yêu thương

Mộ Đức 1969

Có một loài chim

Trên cây cau kìa tổ chim dồng dộc

Treo lửng lơ trong khoảng mát yên lành

Anh thường bảo tổ chim là: “nôi cỏ”

Chở tình chim lên chót vót cao xanh

Buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều, xế bóng,

Khi nắng lên cây, khi lá xôn xao,

Anh nhìn thấy từng đôi chim nho nhỏ

Miệng làm vai tha từng cọng cỏ khô

Chúng múa hát, chúng cười vui luôn miệng

Chúng xây nôi kiên nhẫn, miệt mài

Trưa nắng gắt chúng dìu nhau tìm thóc

Rồi rủ nhau tắm mát bến sông xa...

Và cứ thế, ngày này sang ngày khác

Đôi chim non làm xong tổ uyên ương

Em nhìn xem: bao nhiêu là “nôi cỏ”,

Treo lửng lơ dưới tàng lá trong vườn

Từ hôm đó, đôi chim non có tổ

Chim không còn sợ gió sớm, mưa sương

Rất âu yếm, chúng tìm dòng suối ngọt

Chúng dìu nhau đến bờ bến yêu đương

Đôi chim nhỏ, anh chắc rằng hạnh phúc,

Trên nôi son, nhún nhảy hót luôn mồm

Chúng chia nhau từng mầm cây, hạt thóc

Và chia nhau từng phiến mỏng yêu thương

Rồi chim mái, một hôm nằm lại tổ

Cùng niềm vui, dầu mang nặng, đẻ đau

Dồng dộc trống phải chạy xuôi, chạy ngược

Ngoài cửa son, chim uốn giọng ru mau

Trên cây cau kìa, tổ chim dồng dộc

Treo lửng lơ trong khoảng mát yên lành

Anh thường bảo tổ chim là: “nôi cỏ”

Chở tình ta lên chót vót cao xanh

Lại một chiều buồn

Ôi, buổi chiều buồn nhất đời ta

Trời mưa dai hoai, mùa nước lớn

Ta đi dưới đám mây đen:

- Những đám mây chở đầy tin buồn

Ta đi dưới cơn mưa chiều tầm tã

Lòng hỏi lòng biết sẽ về đâu ?

Ôi, những buổi chiều Việt Nam như buổi chiều nay

Ta thả đôi chân lang thang cùng khắp xóm thôn

Ta đang đi trên điêu linh vận nước

Lòng trống vắng:

Không buồn, không vui, không nhớ nhung, hờn dỗi

Gió giật từng cơn:

Lá tre rơi tan tác,

Lòng ta tan tác...

Tiếng súng từ một chiếc cầu nào đó vọng về,

Nghe buồn tênh như từ cõi chết...

Ôi, có chiều nào như buổi chiều nay

Lòng ta buồn vô hạn

Ta đi sờ soạng như một bóng ma hời

- Ôi, bóng ma hời mất nước !

Ôi, ta buồn, ta buồn

Không thiết nói năng

Ta cắm bước lang thang...

Muốn đi cho hết quê hương, bờ cõi

Để nhìn buổi chiều Việt Nam tàn tạ

Mặt trời trốn mất sau đám mây dày đặc:

- Những đám mây che kín tuơng lai !

Biết nói làm sao hỡi, quê hương yêu dấu !

Ta muốn khóc mùi mẫn

Như ngày nào còn trong lòng mẹ

Nhưng nước mắt đã khô,

Tim khô

Con nước lớn tư bề phủ kín

Ruộng đồng ngập lụt mênh mông

Những xác rạ bềnh bồng...

Lòng ta bềnh bồng...

Mưa vẫn rơi tầm tã,

Gió giật từng mảng thịt ta đau xé

Ta thấy Việt Nam hồn rách bươm tơi tả

Ôi, buổi chiều Việt Nam cơn mưa trùm lấp

Ta một mình lang thang

Cố nén tiếng thớ dài...

Mỵ Châu

Đi tìm vết lông ngỗng

Suốt cả một đời ta

Nhớ em, anh hỏi đá

Nàng đâu ? Nàng đâu ?

Bờ biển hình cài lược

Ngựa trắng chạy vòng

Sóng tung bọt

Dạt xa ngoài cơn mê

Đứng trên bờ vực thẳm

Gọi tên một loài hoa

Xác nàng trôi ngược

Mỵ châu, Mỵ châu ơi !

Giọt lệ rơi vào lòng giếng khơi...

Những rừng dừa cụt đầu

ở Tam Quan

Tặng Lữ Thứ và H. Phước

Tôi đi qua những rừng dừa ngút ngàn

Tôi đi qua những rừng dừa cụt đầu, cháy xém

Miệng cháy bỏng, trời tháng tám khô se

Ôi, tôi khát ! Tôi khát !

Khát vô cùng giọt nước dừa ngọt lịm

Tôi khát và đồng bào tôi khát

Biết ngày nào thôi hết chiến tranh,

Biết ngày nào thanh bình trở lại ?

Cho dừa xanh nghiêng ngả lá

Cho trái ngọt treo trên cành mời gọi

Người lữ khách giữa trời trưa tháng tám

Miệng cháy bỏng, khô se bởi khát..

Ôi, Tam Quan, quê hương yêu dấu !

Người ra đi còn nghe Qui Nhơn biển réo gọi về

Tam Quan ơi, Tam Quan !

Một ngày nào lò lửa chiến tranh

trùng trùng trút xuống

Những rừng dừa bốc cháy

Những thôn làng bốc cháy

Đồng bào chạy tan tác:

Những trẻ con lạc mẹ

Những mẹ mất con

Những vợ mất chồng

Người xa Tam Quan còn mang theo

bóng dừa, mái lá

Dừa ơi, dừa ơi !

Dừa đã cho người trái lành, nước ngọt

Dừa đã cho người mái lá đơn sơ

Dừa đã cho ta bánh tráng rắc mè

Dừa đã cho em thơ ta cốt dừa rửa mặt

Ôi, những em gái Tam Quan thịt da nhan sắc !

Tóc chấm bờ vai, mắt biếc tay dừa...

Tôi đi qua những rừng dừa cụt đầu, cháy nám

Những thân dừa mang đầy dấu đạn,

Nhũng tường vôi đổ xuống những tường vôi,

Những mái tranh cất vội,

Những em gái Tam Quan mắt sầu cố xứ,

Đang mơ:

Một ngày nào thôi hết chiến tranh,

Một ngày nào thanh bình trở lại ?

Cho những rừng dừa lá xanh nghiêng ngả

Để em gái tôi mắt biếc lại reo vui,

Hát khe khẻ trong nắng vàng rực rỡ :

“Anh về qua xóm nhỏ,

“Em chờ dưới bóng dừa...” (*)

(*) Lời bài hát “Tình quê hương”

của nhạc sĩ Phan Lạc Tuyên

Dòng nước trong

Buổi em về nước nguồn trôi chầm chậm

Lá reo vang và nắng cũng xôn xao

Áo trắng mỏng phủ qua hồn hiu quạnh

Dòng nước trong bịn rịn níu chân bờ

Ôi, tóc em bay, bay bay ngào ngạt !

Thổi miên man hồn cỏ mượt nhung tơ

Lũ mây trắng bỗng dừng bay đứng ngó

Trên miền cao, chân ai bước dại khờ

Em tuổi lúa và dung nhan của gió

Trong lòng tôi mùa gặt đã đơm bông

Loài chiền chiện bay cao theo chiều nắng

Dưới cầu sông nước lênh láng se lòng

Chùm hoa nắng từ miền xa về đậu

Hồn xanh xao, thôi mỏi cánh bay đi

Mây của gió, xin một lần vướng lại !

Cho dòng sông con nước chảy tư bề...

Dạ khúc

Gởi C.

Đêm về trong tĩnh lặng

Nghe ra rả tiếng trùng

Hương xưa về phảng phất

Đàn lạc phiếm, tơ chùng

Vườn ta trăng dãi bóng

Cúc vừa nở năm bông

Cửa mở gió lồng lộng

Có ai về nhớ mong ?

Lạnh ngắt tiếng chim vạc

Bay trong sương mịt mùng

Lòng ta lạnh như là

Sông lạnh giữa lòng sông...

Ta bỗng đi quanh quất

Dưới sương lạnh la đà

Thèm nghe một tiếng nói

Chỉ cơi dậy tiếng gà !

Một mai em có về quê hương

Tặng vợ tôi, những ngày đầu quen nhau

Mai nầy em có trở lại quê hương

Phải nhìn thấy xóm làng xác xơ

Xin em đừng cau mày, đăm chiêu

Chiến tranh rồi sẽ tàn đi như cơn bão

Mai đây những mái tranh mới sẽ mọc lên

Cùng tin yêu đầy ắp

Mai nầy em trở lại quê hương

Nhìn cánh đồng bỏ hoang, nứt nẻ

Xin em đừng vội buồn

Một ngày không xa,

Lúa trên đồng quê ta sẽ trổ

Bắp sẽ bồng con trong gió xuân phơi phới

Ruộng mía, nương dâu một màu xanh biếc

Luống cải, hàng cà níu gót chân em

Hứa một đời ấm no, sung túc

Mai nầy em có về quê hương

Nhìn kênh rạch khô queo, hàng tre vàng cháy

Xin em đừng thất vọng

Nước từ nguồn cao sẽ tưới về muôn ngả

Nước sẽ luân lưu nhiều như mạch máu

Cho hàng tre còi không còn rụng lá, xác xơ

Soi bóng mát xuống bờ kênh,

Những trưa hè êm

Một mai em có về quê hương

Nhìn khu vườn tuổi nhỏ héo khô,

Vắng tiếng chim ca hát

Xin em đừng hờn tủi,

Những bàn tay nhiệm mầu,

Sẽ dựng lại thiên đàng đã mất:

Có bóng cây râm,

Có tổ kiến mối,

Có hốc đá, bụi cây,

Có cây sung, gốc vả,

Có bụi cửu-lý-hương,

Có bầy bù chao,

Có bầy chào mào cắn trái,

Có con chích choè hót vang buổi sáng,

Có cặp tắc kè cất giọng đêm thâu...

Một mai em có về lại quê hương

Nhìn trước, trông sau vắng ngắt bóng người

Xin em đừng khóc

Bởi cuộc chiến nào chẳng phải hy sinh,

- Chiến tranh nào mà không tàn nhẫn ?

Nhưng mai đây thế hệ trẻ lớn lên,

Mạnh như măng mọc,

Dạt dào như trùng dương,

Ồ ạt như thác lũ.

Những bàn tay nắm chặt những bàn tay,

Chung sức kề vai, hân hoan tạo dựng.

Tiếng nói, tiếng cười vang vang thôn xóm,

Người lũ lượt đi, về như trẩy hội,

Thoăn thoắt như sao sa.

Tay cuốc tay cày xây dựng ngày mai,

Vui vầy nông tang,

Xanh vồng lúa nếp

(Không thể bỏ hoang một tấc đất cha ông để lại)

... Tiếng mõ râm ran giục về đại hội,

Tiếng trống chầu thúc giục đi lên...

Đi lên mãi trên đường dựng nước...

Tịnh Bân, Sơn Tịnh, Quảng Ngãi

1968-1969

Sớm mai con dậy

Mai nay con dậy hé cười

Là tan bao nỗi rã rời đêm qua

Là xua đi những bóng ma

Hết đêm lẩn quất, hết ngày điêu linh

Là thôi cái chết rập rình

Là lui cái sợ lượn quanh sau nhà

Mai nầy - không phải đêm qua

Con cười như lúa thức sa giữa đồng

Như cây vừa trổ chùm bông

Như chim mở mắt hát rân sau vườn

Như đường cày ải dâng hương

Như rơm rạ mới, như đường mía mưng

Mai đây, con dậy bừng bừng

Sông xanh, biển mặn, núi, rừng chào con

Đông Hải dậy với Trường Sơn

Trái tim thức dậy xoá hờn Bắc - Nam

Quảng Ngãi 1972

Những sớm mai Việt Nam

Gửi con gái đầu lòng

Rồi trên cánh đồng no gió, lũ trẻ con trở về,

Cùng tiếng chim líu lo,

Bé thơ ta bắt đầu lại bài đồng dao

bị quên lãng từ nhiều năm

Trên cằn cỗi nhục nhằn,

cỏ cây vươn vai khoe chiếc áo xanh,

Đất cũng cựa mình bừng dâng sức sống...

Mai Việt Nam ! Ôi, mai Việt Nam !

Khi tấm vải - đen - phủ - mặt buồn bã của đêm,

cuốn nhanh trên đồng cỏ tương lai,

Sức sổng ta hiển hiện

Nỗi hân hoan chạy vòng, lan xa đến cùng tận bờ cõi.

Bằng đau thương trầm tích,

Người nông phu đem lên đôi tay

những nhát cuốc cả quyết,

Bằng khốn khổ, bần cùng,

Lưỡi cày ta trở nên sắc bén hơn,

Hôn sâu xuống lòng sỏi đá

cho vỡ ra mạch sống,

Bằng cùng cực đời kiếp,

Mác rựa tung hoành tàn phá cỏ lùng.

Nhựa nguyên phấn khởi dâng cao cho cây xanh lá...

Bằng xương máu của những người đã nằm xuống,

Cây trái phải sum xuê

Hoa màu phải bát ngát

Dòng sông no kềnh, loáng nước dưới bình minh

Ôi, những dòng sông chở bồng bềnh thực phẩm,

tưới vào miền đất thó!

Mỗi dòng sông là một mạch máu

(Có đến trăm ngàn mạch máu

luân lưu trên khắp thân thể quê hương)

Rồi trong khu vườn sầm uất,

Cây lá run rẩy ngợi ca vang dội niềm hân hoan,

Những mụt măng như những cánh – tay - trần – con - gái

đội đất dương cao,

Đòi quyền đóng góp

Chim chóc bay về làm tổ tự nhiên,

Chẫu chuột băng mình bơi qua con kênh nước cạn,

Trên bờ mương, con cò cao lêu ngêu

yên lặng rình mồi...

Những quá khứ hãi hùng

trốn chạy trên từng khuôn mặt

Không còn thấy vết tích tàn phá trên mỗi miệng cười.

Bằng niềm tin vô song cùng hy vọng rạng ngời,

Người dân quê vấn thuốc,

ung dung đứng nhìn ngôi nhà tranh mới dựng,

Còn ngai ngái thơm mùi tre ngâm.

Trong những ngôi trường bằng đất trét,

Trẻ con ta bắt đầu đánh vần hai chữ Việt Nam:

Mắt bi ve, miệng đỏ san hô

- Đó, thế hệ Việt Nam mai sau

Mai Việt Nam! Ôi, maiViệt Nam !

Không thể mất, không thể nào mất được !

Hãy xắn tay và bắt đầu

Và không một ai có quyền mệt mỏi lúc nầy

Bởi hy vọng hồng như sớm mai

Ước mơ xanh như buổi tối

Trên hoang tàn đổ nát, mai Việt Nam trổi dậy

Không một thế lực nào có quyền đánh cướp

trong ý nghĩ sau cùng của ta:

Những sớm mai Việt Nam

Bé ngủ giữa chim, hoa và bướm

Chợt một sáng bé ngủ hiền hơn suối

Có chim, hoa và bướm theo về

Ta bỗng nhớ từng lời ru của mẹ

Bèn “ạ ời” cho bé ngủ say mê

Bé thấy gì trong giấc mơ của bé?

Mà mỉm cười như hoa nở bên hiên

Có phải nắng chuốt vàng quanh nôi nhỏ,

Hay lời chim ca quá đỗi thần tiên ?

Ta muốn sụp quì nâng lời cảm tạ

Muốn làm thơ xưng tụng thiên nhiên,

Nhưng bất lực, mớ ngôn từ thô thiển:

- Tiếng thơ nào qua nổi lời chim !

Bé vẫn ngủ, nhịp sóng cồn hơi thở

Máu rộn ràng xô đẩy chảy trong tim

Ta chợt hiểu: thế nào là sự sống

- Câu trả lời quất vào nỗi tử vong

Nhưng cái chết vẫn rập rình quanh đấy,

Biết bao nhiêu “xương trẻ ngập trắng đồng”

Ôi, thương quá, trẻ Việt Nam tội nghiệp !

Chết vô tình trên cùng khắp quê hương

Sáng hôm nay, thật bình yên cho bé

Có chim, hoa và bướm theo về,

Có nắng vàng như tơ ve vuốt lá

Và, bé ơi ! hãy ngủ thật say mê...

Chúa đã biết

Viết trong lễ Noel 1972

1972 năm trước,

Nhân danh nỗi thống khổ trần gian,

Chúa ra đời nhọc nhằn trong máng cỏ

Vào một đêm như đêm nay

Mà những vì sao long lanh hơn bao giờ,

Tuyết trắng hơn bao giờ,

Thời khắc lắng đọng hơn bao giờ.

Chúa giáng sinh ! Ôi, đêm huyền diệu !

Đêm nay,

Khi chuông giáo đường đổ hồi gióng giả,

Đồng loạt khắp năm châu

Hàng triệu tín đồ không ngại đêm đông buốt giá

Xúng xính trong những bộ áo lông

Vượt qua hàng ngàn đụn tuyết trắng,

Hân hoan quỳ xuống dưới chân Người

Tung hô lời cảm tạ

Đêm nay,

Khi tiếng thánh ca trầm trầm cao vút

Bay trên những rừng thông trắng xoá

Lan xa đến những vùng thảo nguyên

Len lỏi dưới những đám lá kè vùng hoang mạc

Trải dài trên những dòng sông bát ngát

Mang thông điệp Tình thương

Đến những tấm lòng lê thứ

(Ôi, đâu đâu cũng có Chúa ngự trị)

Đêm nay,

Khi phiên lễ nhà thờ đã mãn,

Những con chiên trở lại với gia đình

Hân hoan bên những bàn tiệc dọn sẵn

Cung kính nhận lấy thức ăn của Người ban phát

Đêm nay,

Khi cuộc vui gia đình bắt đầu

Bên những cây thông màu sắc lộng lẫy

Bên những máng cỏ rất nhiều công phu

Khi những trẻ con nhặt được những món quà bất ngờ

Trong đôi giày đặt cạnh lò sưởi

Của ông già Noel thân thiện bao dung,

Đến với trẻ con bằng đường ống khói,

Đêm nay,

Khi thiên hạ trên thế giới đều đổ xô ra đường phố

Với những trò giả - trang

Những cuộc ném tuyết

Những cảnh nhảy múa tưng bừng,

Những bản thánh ca được hát lên tập thể

Cũng có những cuôc hẹn hò riêng tư của các cô, cậu

(Điều chắc chắn là họ không sợ cha, mẹ la rầy suốt đêm hôm đó)

Thì cũng vào đêm đó,

Việt Nam quê hương tôi đang chìm trong bóng tối

Không có màu sao hồng đào

Không có chùm sao thập tự

Không có hồi chuông giáo đường rộn rã

Không có thánh ca trầm bổng bay cao

Chỉ có những đám mây đen

Chỉ có ánh hỏa châu vàng lẹt

Chỉ có tiếng hò hét, xung phong

Chỉ có tiếng la thất thanh, tiếng kêu rên đau đớn

Chỉ có tiếng chát chúa súng nổ, bom gầm

(Thay cho lời kinh cầu nguyện)

Nơi đây, không còn lấy một góc giáo đường nguyên vẹn

Cho những con chiên hiền hoà quỳ xuống,

Ngước nhìn Chúa với lòng biết ơn

Chỉ còn những đống gạch vụn, ngói rơi, vôi lở

Chỉ còn mỗi tượng Chúa đứng rơi nước mắt thương tâm

Những tín đồ đã xiêu lạc tứ tán

- Lang thang còn hơn dân Do Thái ngày xưa

Đêm nay, những trẻ con Việt Nam

không còn được nuông chiều

Đã rời khỏi những vòng tay đầm ấm

Chỉ còn những “cô bé bán diêm” vô cùng khốn khổ,

Lướt thướt dưới mưa,

Thất thểu bước đi trong những trại tiếp cư chiến nạn

Lòng trống hoang,

Cố nuốt nốt mẫu bánh mì thiu nguội

Đêm nay ! Ôi, đêm nay !

Con chắc Chúa sẽ dừng lại quê hương này lâu nhất

Chúa đã biết - Chúa đã biết hết thảy

Bởi, không có gì qua được mắt Người

Và hẳn Chúa sẽ phải khóc ròng, thương cảm

Và sẵn lòng tha thứ cho những đứa con của Chúa:

- Lòng mang nặng căm thù và cuồng vọng

“Ôi ! Tội tình cho Viêt Nam khốn khổ”

“Hãy đoái thương cho nước Việt Nam tôi”

“Amen !”

Đà Nẵng 1972

(gửi H . T. TH .)

Mây trời Duy Xuyên

Khi ta về, hồn nặng theo chân bước

Dòng suối khô, nguồn nước cũng im hơi

Đồng cỏ úa vàng lên màu rơm rạ

Lưng chừng trời, mây chết sững quên trôi

Núi lặng câm, tre nghiêng đầu rụng tóc

Soi dáng buồn tịch mịch đến trăm năm

Nghe dạt tới từ trời cao, đất thẳm

Tiếng ì ầm vang dội dấu tranh phân

Ta tức tưởi nâng hỏi từng cây cỏ

Cây nhớ người đành đứng lặng chết khô

Chim hoảng hốt kêu thương vài tiếng nhỏ

Xót xa kia, nỗi chết vẫn không ngờ

Ôi ! liếp tranh và căn hầm núp đạn

- Một kiếp người quanh quẩn bấy nhiêu sao ?

Cơm, nước mắt, trộn sao thành nghĩa sống

Cứa ruột mình ai chít giải khăn sô ?

Đêm ta ngủ dưới muôn vàn bất trắc

Dấu đạn bay cùng tiếng cú miên man

Giữa đêm dậy thấy nửa vầng trăng máu

Nửa vầng trăng nhuộm máu một quê chung

Những buổi chiều qua sườn đồi trơ trọi

Lòng hỏi lòng: đây có phải quê hương ?

Ôi, tất cả đã san thành bình địa !

Chân ngại ngùng trong từng bước lang thang

Ôi ! nỗi buồn len trong từng gân lá

Thấm sâu vào từng mảnh đất than tro

Vàng võ như buổi chiều vừa lên chậm

Xót xa như ai vừa vỡ giọng hò

Ta đứng lặng như núi, đồi, cây, cỏ

Niềm tử vong đang vỗ cánh bay lên

Đâm suốt trái tim Sài Gòn - Hà Nội

Ấm khôn cùng dòng máu thắm dân Nam

Nghe chuông Trà Kiệu

Tới đây mới thấy rằng buồn

Đời thôi còn lại hồi chuông võ vàng

Một tay ôm chặt lấy thân

Một tay níu Chúa,Thiên đường gần chưa ?

Chiều rơi từng hạt lưa thưa

Tôi nhai từng sợi buồn chua chát lòng

Giáo đường nến thắp song song

Cũng không đủ ấm cõi lòng người qua

Nắng theo ngày, vội xế tà

Bóng theo thân, đỗ cõi xa mịt mù

Từng tràng súng dội thiên thu

Từng hồi chuông đỗ, khiến u uất lòng

Tay làm dấu thánh phân vân

Tôi buồn hơn mắt của nàng nữ tu

Con đã về

Kính dâng Mẹ tôi

Con đã về - vâng con về thật

Về trong đêm ba mươi,

Về bên nồi bánh hực hở nửa khuya,

Gió bập bùng se lạnh

Để soi mặt mình những ngày xa cách,

Đế nhìn mặt mẹ mòn mỏi chờ mong...

Con đã về

Đêm ba mươi gió lạnh

Nhớ gì không ?

Mẹ thức suốt đêm

Con giúp mẹ dọn bàn cúng Tết

Ôi, dáng mẹ khom khom vạt áo

Bên hương khói trẩm trầm,

Đứng khấn tổ tiên

Con đã về - vâng con về thật

Con phải về như lòng mình đã quyết

Về để nhận của mẹ thêm một tuổi đời

Hai mươi tám mùa xuân ròng rã mẹ cho con...

Đêm ba mươi bên hương khói âm thầm

Mẹ có nguyện cầu gì cho đất nước ?

Cho các anh, em con từ những miệt xa

Sớm về hội ngộ

Cho những người thân trong họ, ngoài làng

Đông đảo trở về

Tiếng cười nói râm ran

Cho những người còn, kẻ mất

Đêm ba mươi ngồi nhìn nhau tận mắt

Sờ mặt nhau xem còn dấu oán cừu ?

Con đã về, con về thật mẹ ơi !

Không còn là ảo tưởng xa xôi

Ôi, sự thật có thể sờ mó, bắt tay, thăm hỏi !

Như sờ lên mùa xuân

Như sờ lên da thịt

Như con tim, như khối óc

Như những ngôn từ Đoàn kết, Yêu thương.

Về tắm ao xưa

Với Uyên Hà

chuyến về thăm Phiếm Ái, Đại Lộc

Quê cũ mười năm ta trở lại

Thèm ngã lưng trên phản gõ mát thơm

Đi chân trần trên nền đất ẩm

Uống nước trong lu bằng gáo dừa xiêm

Mẹ đơm cho ta chén cơm gạo ruộng

Dĩa mắm cà, trách cá trích y con

Có nước mắt mẹ chan cùng nước cá

Có mồ hôi cha trong từng gắp rau ngon

Ăn trái dưa hồng tưởng chừng có máu

(Ôi, máu lên cây đỏ tự bao giờ !)

Máu thằng bạn thân chết nằm mé ruộng

Máu anh, máu em cùng máu đồng bào

Ngôi nhà cũ vẫn dang tay ấp ủ

Nghe nồng nàn mùi tranh rạ xa xưa

Giàn mướp xanh, ngọn trườn lên mái lá

Trong ngọt bùi từng hy vọng đơm hoa

Ao nước xưa ta trở về tắm lại

Trăm bến sông không bằng bến quê nhà

Có tình mẹ, cha có tình lân lý

Có tình quê, còn có nghĩa đồng bào

1971

Viết cho đứa em trai

bị mất tích ở Bồng Sơn

Tặng Chí, Bích, Lộc

Đọc trên báo tin Bồng Sơn di tản

Bỗng nhói trong tim: thằng Chí ra sao ?

- Chết, lạc rừng, bị thương hay bị bắt ?

Dẫu thế nào rồi cũng khổ em ơi !

Anh mường tượng một cây cầu ngã xuống

Trên Lại giang dòng trôi chảy hiền hoà

Quận lỵ nát trên quê hương tan nát

Dãy phố vui, giờ chắc đã buồn thiu ?

Anh nghĩ đến những người đang tuyệt vọng

Lý tưởng nào, ngoài phản ứng tồn – vong ?

Chắc viên đạn sau cùng xa xăm lắm

Cắm sâu vào niềm thù hận tan hoang

Không thể tưởng em nghĩ gì phút đó

Chiến đấu ra sao trong hoàn cảnh ngặt nghèo ?

Bạn bè em, chắc nhiều người ngã ngựa,

Tay em run khi cầm súng siết cò ?

Tin tức về dập dồn như hơi thở:

Ôi, Hoài Nhơn, Đệ Đức, Tam Quan,

Những Hoài Ân, Sa Huỳnh, Phù Mỹ...

Lần lượt bị xoá tên cùng xác chết ngổn ngang

Bạn bè em đến hỏi thăm tin tức

Biết trả lời sao, ai lường chuyện không may

Mẹ thì khóc, cha cả đêm không chợp mắt,

Mà tin em vẫn biền biệt mù tăm

Bằng cách nào vào thăm em cho được ?

Những hiểm nguy, những bất trắc dọc đường

Đành cố tin, may ra em sống sót

Dù trở về với thân thể bại vong...

Mùa hè 1972

Về thăm chốn cũ

Ta về bóng lẫn trong sườn núi

Lén lút hơn một kẻ bất lương

Trời đất vô tình, khung cảnh lạ

Nhớ gì ta nữa, đã ba năm !

Núi đứng gầm gừ như hổ đói

Đồi rập rình tia mắt chói chang

Lúa lởm chởm như ngàn chông nhọn

Mừng ta chăng, Mộ Đức tan hoang ?

Trời tháng năm nắng như vãi lửa

Thiêu đốt ruộng đồng, nứt thịt da

Sông cạn giả vờ thiêm thiếp ngủ

Nằm chờ cướp lượng máu trong ta

Mây xếp từng chồng, thêm gió chướng

(Mây báo hung tin sắp mất mùa)

Núi đá vã mồ hôi như tắm

Gió loạn cuồng hốt bụi giữa trưa

Nhà đổ, tường nghiêng, tre cháy ngọn,

Cây mang thương tích đứng trơ cành

Cầu rách tả tơi như áo cũ

Huống hồ người trong lúc giao tranh !

Đất uống máu tươi thành đỏ sẫm

Than tro trộn lẫn xương anh hùng

Anh hùng: thiêu thân lao vào lửa

Còn ai giữa bão đạn, mưa bom ?

Còn ai để nhận ta mừng đón

- Xương đã phơi trắng ngập ruộng đồng

Quen quá bỗng dưng thành khách lạ

Chơ vơ đứng giữa cảnh tang thương

Rẽ lối vào thăm nhà trọ cũ

Ta gọi dồn, chẳng có ai xưa

Nhà cũ đã thay ngôi đổi chủ

Tần ngần bên giậu nát, rào thưa

Ta đứng trông sang nhà em gái

Tường Đông hầu vắng bặt yến, oanh

Cửa đóng then cài, lau lách mọc

Bờ Tây rũ ngọn cây hoàng lan

Trở lại thăm em miền đất cũ

Cảnh sắc vô tình, người thản nhiên

Còn ta giữa đất trời hiu hắt

Tìm bóng mình trên những lối quen...

Mộ Đức, 5 – 1973

SóNG MòN

PhẦN 2

Chuyến hải hành đầu xuân

Bây giờ là mùa xuân

Những ngày Đông tàn lạnh lẽo

đã khoác chiếc áo màu xám ra đi

Nàng đã trở dậy, dụi mắt và che miệng ngáp

Nàng đã vươn vai đứng lên hít thở

Như con mèo đen thức dậy trên mái hiên

Đang kêu lên mấy tiếng vừa lòng

Cánh cửa mở và mùa Đông tan

Mùa Đông tan, ôi mùa Đông tan !

Gã si tình nào đó đã đến

dưới cửa sổ phòng nàng chờ đợi

Dáng hờ hững nhưng cuồng nhiệt

Tôi sẽ đưa nàng phiêu du suốt mùa xuân

Từ những khu rừng măng tơ

cho đến những ốc đảo

Chim chóc bay về làm tổ trên tóc nàng

Thảm cỏ xanh nâng bàn chân trần

Thoăn thoắt lướt trên từng phiếm dương cầm màu ngọc bích

Rừng cây thay vàng đổi lá

Những mầm non đỏ chói rung rinh, rung rinh...

Tôi sẽ kết thơ đúc tàu chở nàng xuyên đại dương

Qua vùng biển đóng băng cùng bầy gấu trắng

Tôi nguyện làm gã thuỷ thủ chung tình,

Mà trái tim sẽ là địa bàn định hướng

Tôi quyết chở nàng đến bến bờ hạnh phúc

(Ôi, hạnh phúc không thể có trên trần gian nầy !)

Nhưng đã nguyện làm gã thủy thủ si tình

Tôi sẽ lái quả tim mình chẻ sóng,

Vượt qua cơn thịnh nộ của biển cả,

Mặc cho bầy thủy tộc ngu xuẩn

đang nhe răng cười nham nhỡ,

Cũng mặc cho lũ nhân ngư nằm khoả thân,

cất tiếng hát huyền hoặc phủ dụ

Bởi lẽ nàmg đã là phù thuỷ của hạnh phúc đời tôi

Không một mãnh lực nào quyến rũ nổi tên thuỷ thủ

Tên thuỷ thủ, ôi, chàng thi sĩ !

Đang cắm đầu chạy trên vùng băng thạch

Chỉ mình chàng, ôi, chỉ một mình chàng !

Sông nước Tiền giang...

Sông nước miền Nam

Vượt bao ghềnh, bao thác,

Vượt qua bao cây, đá đại ngàn,

Và bao nhiêu kênh, rạch lang thang...

Hân hoan sông Tiền mở cửa:

Mênh mông bờ bãi

Ngầu đục phù sa

Lồng lộng gió khơi

Mịt mờ khói sóng

Sóng vỗ mạn thuyền

Gió ve vuốt da thơm

Tiền giang ơi ! Chiều nay tôi đến

Sông buồn chi, mà không lên tiếng hát ca ?

Tôi chắc sông vui khi bầy ong bay đến đầy vườn

Mà hàng cây sai trái,

Giàn mướp vàng hoa

Mà mắt em xanh hơn màu xanh

những rừng dừa ngập mặn

Mắt không nói nhưng chứa chan hò hẹn

Cây không vẫy chào,

Mà níu bước chân đi..

Ôi, Tiền giang ! Tiền giang !

Tôi muốn chọn nơi nầy làm quê hương thứ... mấy?

Vì sông nước miền Nam nơi đâu cũng lộng lẫy

Nơi đâu cũng có tình người, tình nước, tình sông...

Nơi đâu tôi cũng gặp những cô gái má hồng

Cũng với giọng thưa, mời ngọt ngào, chân thật

Và nơi đâu tôi cũng thấy những cậu trai hiền

Thả lưới trên sông mà thèm nghe câu vọng cổ

Ôi, mảnh đất ngọt ngào không nói xuể :

Ngọt trái, ngọt cây, ngọt giọng nói, tiếng cười...

Tiền giang ơi, Tiền giang !

Buổi chiều về, con nứơc lên, sóng vỗ

Lục bình trôi cùng rều rác, củi khô

Trôi về đâu, hỡi kiếp giang hồ !

Về trường giang hay ngược dòng kênh nhỏ ?

Về biển cả hay về nguồn suối tỏ ?

Dẫu trôi đâu cũng về Mẹ Trùng Dương

Tiền giang ơi, Tiềngiang

Sao chiều nay tôi bỗng nhớ nhà

Thấy khói sóng trên sông mà lòng buồn man mác

Tôi muốn như con cò lửa kia,

Trong ráng chiều đỏ rực,

Soải cánh bay mau về hướng quê nhà...

Tiền Giang - Vĩnh Long, 1968

Một xe trong cõi...

Dìu em lần cuối, rồi thôi

Nắng chia - cát bãi - ráng phơi biển buồn

Em là em của thuỳ dương

Mà tôi, bờ bụi đứng buồn trăm năm

Xe ta lăn giữa hồng trần

Chở tình tôi tới ái-ân-cội-nguồn

Sóng xô, chiều cũng đi luôn

Bãi cồn - cát vắng - dã tràng buồn thiu

Gió lên... thổi ý tiêu điều

Bao nhiêu hạt cát, bấy nhiêu là sầu...

Bãi biển Ngũ Hành Sơn, 5 - 1995

Nghe lại “Hương xưa” (*)

Cảm tác khi nghe người hát lại Hương xưa

Lâu rồi không nghe “Hương xưa”

Lời Đường thi với bướm lùa trong sương

Tiếng ca ai chạm vào hồn:

Một thời dĩ vãng, môt hoàng kim xưa,

Dòng sông tuổi nhỏ, nắng vừa

Tiếng chiều hay tiếng quê xưa vật vờ ?

Tiếng quay lách cách khung tơ

Bóng đa hò hẹn có chờ ai không ?

Thoảng nghe tiếng hát phiêu bồng

Giấc hương quan đã dâng dâng trong lòng

20 - 11 - 1996

(*) Nhạc phẩm nổi tiếng của nhạc sĩ Cung Tiến

Dầu xa... dầu gần

Dầu xa, chỗ ngõ cũng xa

Dầu gần, Bến Điện, La Qua cũng gần...

(Ca dao Quãng Nam )

Về thăm chốn cũ La Qua

Cái im tịch lặng, cái trưa hoe vàng

Tiếng thì thầm của thời gian

Phổ vào tre, trúc bản đàn tuyệt thanh

Nỗi xanh dừa biếc - mắt xanh

Nỗi vàng thóc lúa hè hanh, thu kề

Dẫu ra ngàn dặm sơn khê

Cái thơm húng quế vẫn se sắt lòng

Cảm ơn người giữ quê hương

Đã cho miếng thảo, miếng thương cuộc đời

Vĩnh Điện - La Qua, 21-8-1997

Vị Hoàng cố sự...

Đêm nghe tiếng ếch bên tai,

Giật mình còn ngỡ tiếng ai gọi đò

thơ Tú Xương

Vị Hoàng xưa... nhớ Tú Xương

Bãi biển, nương dâu ấy chuyện thường

Sông Lấp vùi lòng người u tối

Tiếng ếch gõ vào từng tai ương

Ai đó ngàn sau có giật mình ?

Đò chìm trong đêm tối vô minh

Bãi mía, triền ngô bay tan tác

Chiều nao trời, đất vẫn lặng thinh

Tìm lại dòng sông đà mất hút

Ủ ê tâm sự nhớ người Chân

Sông Vị Hoàng gác chân sông Đuống

Gặp Tú Xương xưa, ngỡ Hoàng Cầm...(*)

Đêm nghe tiếng ếch kêu đầu mùa mưa, 7 - 1998

(*) Tác giả nổi tiếng thời kháng Pháp với bài thơ

“Bên kia sông Đuống”

Đứng trên bãi biển

nhớ em không nguôi

Biển nào cũng là biển thế thôi

Anh đứng phía tây bờ biển

Nhớ em bờ biển đằng đông

Nơi ta từng say đắm cuộc kỳ tình...

Từ lúc yêu em, anh yêu biển

Mới hay biển là người Mẹ bao dung

Đã cho anh ngọt bùi tình ái,

Đã cho anh vị ngon cây trái,

Có pha thêm chút muối mặn, gừng cay

Đừng hỏi vì sao chúng mình yêu nhau ?

Đừng hỏi anh yêu em dài, mau ?

Mà hỏi biển bao giờ thôi mặn ?

Và hỏi biển bao giờ thôi vỗ sóng ?

Để tình ta như biển - sóng dạt dào...

Bãi biển Liên Chiểu

14 - 4 - 1998

Sóng mòn

Biển 1

Trên biển đêm tôi cùng nàng sóng bước

Có trăng sao và sóng vỗ mang thiên

Bóng của tôi và bóng nàng chập một

Tôi cùng nàng uống cạn chén cuồng điên

Biển 2

Nhịp tim động làm trăng sao vụt tắt

Cả đất trời đờ đẫn giấc cuồng si

Em vô tình để rơi hạt trăng ứa

Khiến muôn đời tôi mãi mãi tương tư

Biển 3

Em tàn ác bỏ tôi trên bãi vắng

Tôi thẫn thờ đi xuống lại đi lên

Nhìn lửa núi rồi tôi nhìn bọt biển

Thấy gì đâu ngoài một dấu xe lăn ?

Biển 4

Tôi khát em như bé thơ khát mẹ

Sợ xa em như sợ mẹ chợ xa

Em là Mẹ, là Nguồn hay Bồ tát ?

Đoái nhìn tôi như một nỗi xót xa

Biển 5

Tôi mang biển vào trong cơn huyễn mộng

Đêm từng đêm tưởng nhớ một mùi hương

Trong giấc ngủ thấy hồn mình mọc cánh

Làm bướm đêm đến đậu chân tường

1998

Tháng bảy mưa Ngâu

Mưa Ngâu, tháng bảy trời mưa Ngâu

Từng giọt... buông theo từng giọt sầu

Trăng khuất, trăng chìm, trăng không tới

Hồn trầm, hồn lặng, hồn chìm sâu

Mưa rơi, tháng bảy trời mưa luôn

Rả rích buồn chi, Đông-phương-buồn !

Lòng ta mưa dột tung tứ phía

Còn phương nào nữa nhớ người thương ?

Mưa giăng mù mịt, mưa lưng trời

Tìm ai thiên cổ, cõi mù khơi

Chức Nữ, Ngưu Lang chừng uất nghẹn

Sông Ngân hò hẹn để...sông trôi

Mưa mù che lấp cả dòng Tương

Tử biệt - sinh ly những đoạn trường

Gặp gỡ tưởng chừng như gió thoảng

Rời nhau: chạm mặt với tai ương !

Mưa xa, tháng bảy trời mưa xa

Hồn quạnh, tìm đâu phút dương hoà

Tình lạnh, chen chân đời ghẻ lạnh

Tình xa... em có thấu tình ta ?

16 tháng bảy năm Mậu Dần

(6 – 9 - 1998)

Nhớ một người đi xa

Vọng phu, vọng phu, vọng phu xa

Chờ ai mà hoá đá ?

Vọng nhân, vọng nhân, vọng nhân hành

Nhớ người mắt lệ nhoà !

Trâm cài biếng trễ

Tóc chảy buông lơi

Nhạt phấn phai môi

Vì ai buồn thôi đối kính ?

Người đi, người đi

Mờ xa quan tái

Vó ngựa chập chùng

sầu rã riêng...

Nửa vầng trăng đợi

Hẹn đã bao niên

Dĩa dầu hao

Có khô dòng nước mắt ?

Mà người đi, đi mãi...

Bụi đỏ, tóc xanh phai màu !

Nắng ngã về Tây

Mà ai còn đứng đó

Vòi või về Đông

Mắt nhìn đăm đắm

Vọng phu, vọng phu, vọng phu xa...

Vọng nhân, vọng nhân, vọng nhân hành ...

Khánh Hoà 19 – 7 – 1998

Hoài Nhơn (nhớ người)

Mang tình em suốt dặm trường

Sang sông, lội suối, xuống nương, lên nguồn

Qua sông Lại, nhớ Bồng Sơn

Nhớ cô em gái Hoài Nhơn...nhớ đầy !

Xế trông én liệng từng bầy

Cảm người nghĩa khí vùi thây lửa thành

Mây chiều dàn trận Tuy An

Gió nâng vạt áo em ngoan Sông Cầu

Nắng tàn dọi đá Vọng phu

Ngỡ em, mắt thẳm thiên thu dõi nhìn

Nhớ nhung mòn xói trong tim

Chia tay bữa ấy, biết tìm em đâu ?

Bình Định - Phú Yên - Khánh Hoà

tháng 7-1998

Đêm trăng ở

thành Bình Định

Đêm nay trăng chiếu Đồ Bàn

Vầng trăng cuối tháng võ vàng theo anh

Bồi hồi chạnh nhớ Huyền Trân:

Thảm thương cây quế mấy lần người leo !

Đã đành má phấn phận bèo

Ô hay ! Định mệnh cứ đeo đẳng hoài

Sắc hương, đổi lấy cõi ngoài

Hồng nhan, em đổi một vài oan khiên !

Sóng xô lầu cát ngã nghiêng

Tan tành tuổi mộng, đau triền biển xa...

Bình Định - Phan Rang

tháng 7 -1998

Mưa chiều Sài Gòn

Tặng hai em Dư - Cúc

Em ơi, chiều nay Sài gòn mưa

Mưa vội vàng anh không kịp đội áo

Mưa nhiều, mưa mau, mưa nhạt, mưa nhoà

Mưa đầy trời, mưa trắng xoá tình ta

Em ơi, chiều nay Sài Gòn mưa

Ở quê nhà em chắc ngồi co ro ?

Nhìn giọt nước bên thềm mà bật khóc

Sợ tình yêu như bọt nước vỡ mau

Em ơi, chiều nay Sài Gòn mưa

Bên góc phố, anh nâng từng ly rượu

Không đủ ấm lòng, vì nhớ thương ai ?

Chẳng thể yên lòng, sợ tình còn gió mưa...

Sài Gòn 7 - 1998

Hồi sinh

Người bị bệnh thần kinh suốt đêm không ngủ được,

Toan tự vẫn

Tôi cũng suốt đêm không chợp mắt,

Bởi nhớ thương ai

Nỗi dằn vặt chì chiết trái tim

Như muốn rụng

Đêm trừ tịch nằm nghe thơi khắc

Lừng lững đi qua

Đi qua tuổi xuân,

Đi qua tuổi già,

Đi qua đời sống,

Đi qua nỗi chết,

Đi qua hạnh phúc,

Qua nỗi bi ai

Có con chim nào khẻ cựa mình trong bóng đêm ?

Có đài hoa nào trong sương mai rung động ?

Mùa xuân lại trở về

Và tôi hồi sinh

Tháng giêng Mậu Dần

Ngày Xuân

Quên đi những phiền muộn lo toan

Quên đi những sầu đau chất ngất

Quên đi những tị hiềm nhỏ nhặt

Bởi đất trời đã báo hiệu vào Xuân :

Cành mai bên hiên nhà ai hé nở

Và lòng tôi cũng phơi mở rộn ràng

Tháng giêng Mậu Dần

Một thuở xuân thì

Tặng T.C.

Ta đã gặp nhau hay chưa gặp ?

Lạc dấu nhau từ thuở trăm năm

Xưa, Kim - Kiều còn có ngày tái hợp

Mà ta thì nhân ảnh mù tăm

Em bỏ thanh xuân vào gió bụi

- Vầng trăng xưa vẫn sáng quê nhà ?

Ta quá nửa đời thơ: chật vật

Nửa đời tàn, tàn hết anh hoa

Mưa gió bao năm vùi khuê các

( Nhung gấm phù hoa ngập phố phường !)

Thương em, mái tóc khô cằn cỗi

Thương ta, tình bụi bặm khói sương

Cơm áo chạy vòng, tình xuôi ngược

Mộng ước nghiêng vai, lạnh tuổi vàng

Trăng xưa bỗng thành trăng thiếu phụ

Em ngồi tiếc mãi mộng đài trang...

Ta ngồi ru mãi lòng kiêu bạc

Giữa một biển điên sóng lộn trời

- Gặp nhau sông, nước thành chia cách

Tiếc chi chút tàn mộng, vàng phai...

Đà Nẵng, 1997

Hoa rụng ...hoa rơi...

Chiều bên cổng gió

Tiếc thương đời hoa

Hoa rơi, hoa rụng

Ràn rụa như mưa !

Từng trận, từng cơn

Hoa vàng theo gió

Thương cây, nhớ cội

Hoa rơi ngập ngừng...

Hoa vàng mặt đất

Hoa kín giếng khơi

Thương hoa, thương ai

Ra ngồi bên giậu

Thương ai, nhớ ai ?

Cầm lòng không đậu

Khăn rơi, lược rơi

Ơi, người có thấu !

Hoa rơi, hoa rơi

Thẫn thờ dưới cội

Rã rời bên hiên

Lòng sao chợt tối ?

Từng cơn, từng trận

Hoa rơi vô vàn

Thương ta, đời bướm

Vờn theo muộn màng...

Đà Nẵng,1998

Mùa xuân năm ấy

Tặng sương phụ X.

Ta tang thương suốt Thu, Đông

Em kêu thương nỗi mất chồng năm nay

Cành mai còn đượm xuân thì

Vội chi rụng cánh, bay đi về nguồn

Em giờ ngồi dưới trăng suông

Nỗi buồn sương phụ, nỗi buồn nào hơn ?

Trách chi trời, đất ghen hờn

Tìm người thục nữ nửa đường mà trêu

Cái trăm năm, cái bọt bèo

Tan vào khói sóng mà theo về trời

Mùa xuân, mùa xuân, xuân ơi !

Đến làm chi, để tủi người thiên hương ?

Ta chia em một chút buồn

Thơ ta thay rượu, khói hương viếng chàng

Đà Nẵng tháng hai Mậu Dần

Mai hai lần nở

Phải em người gái muôn năm trước

Đã cùng ta vào hội say hoa

Từ có em mà ta vẫn ngỡ

Em là cõi thật, hay chiêm bao ?

Mai vườn ta mỗi năm vẫn nở

Có em, mai lại nở hai lần

Hai lần nở là mai “nhị hỷ”

Con bướm nào đậu hút nhụy phân vân...

Em có phải là tiền thân ta thuở nọ ?

Cũng đa sầu, đa cảm, đa mang

Đã thệ nguyện cùng nhau hóa bướm

Bay lên trên hệ lụy nhân gian

Mà vẫn sáng một lòng chung thuỷ

Như mai kia lóng lánh dưới tà dương

Dẫu một sớm, mai vườn ta rụng hết

Ta bằng lòng đi dưới bóng tai ương

Đà Nẵng 1998

Dáng xuân

Phải xưa em để tóc dài

Chiều lên cồn cát thả vài thiên hương

Xưa kia chắc má em hường ?

Ngày xuân sắm áo đào hồng dạo chơi

Tay em xinh trắng lạ đời

Hẳn xưa, mẹ chẳng cho ngồi cầu ao ?

Mắt em ngời biếc ánh sao

Lụy con bướm bạc bay vào, bay ra

Con kiến nó ở cành đa

Thấy em đi lễ chui ra, chui vào

Năm xưa em đứng tựa rào

Tỏa hương trinh bạch bay vào sân ai ?

Đêm đầu năm

với Cuồng Vũ ở Huế

Gã cuồng, gã cuồng !

Sao đêm ngươi không ngủ ?

Thao thức làm chi, thiên hạ mê cả rồi

Thế sự mang mang, nghĩ quẩn cũng hoài thôi !

Mặc con tạo xoay vần, đâu cũng vào đấy cả

Ta thương ngươi tóc xanh nay đã ngã

Cả một đời xuôi ngược áo cơm

Yêu vợ, thương con, vui cùng lũ cháu

Mà luôn dành phần rượu tặng bạn thân

Đêm đầu xuân, Huế dây cái lạnh tàn đông

Nằm nghe ngươi điểm lại từng tên bạn cũ:

Có đứa thành danh, có thằng thất chí

Có thằng huênh hoang, có đứa mài danh

Nào những đứa đã ra người thiên cổ,

Kẻ còn ở lại, nỗi chênh vênh...

Đêm đầu năm Huế mưa hoài, rả rích...

Mưa ngoài hiên, mưa thấm ướt cổ thành

Tấm chăn mỏng ôm lưng nhau không đủ ấm

Có cái gì lành lạnh chảy vào trong ?

Mai ta đi, xin tạm biệt Huế

Hẹn mùa sau, sen nở trắng Tịnh Tâm

Mưa trên đèo, mưa rơi nặng hạt

Còn trong ta một điệu ru trầm...

Huế, Tết Nguyên tiêu Nhâm Ngọ

Người ra đi giữa sắc xuân

Khi tôi đến, thân xác anh vừa liệm

Giờ chia xa không kịp thấy mặt anh

Còn một dĩa dầu, một vắt cơm và...nước mắt

Của người thân, bạn bè anh trong khói hương trầm

Lần đi nầy, một lần thôi, vĩnh viễn

Tội, xác thân anh giờ giam trói, nhỏ nhoi !

Đã hết rồi, một thời bay nhảy,

Một thời mộng mơ và một thuở đắm say...

Anh ra đi như anh đã đến

Lòng nhẹ tênh không vướng chút bận tâm

Anh vẫn nghĩ, chuyện đời là ảo ảnh

Mặc ai kia tham lợi, hám danh...

Anh ra về, là trở về chốn cũ:

Là cội nguồn, nơi anh đã ra đi

Ở nơi ấy có trăng sao và nhã nhạc

Không gợn buồn vui khi đã khép bờ mi

Đến viếng anh, bạn bè dăm bảy đứa

Rượu dành mời anh, rót mãi không vơi

Nhớ đến anh, tôi tưởng chừng còn nghe anh hát

Thấy mắt anh hiền như mắt trẻ thơ

Đà Nẵng ,mồng hai tháng giêng Nhâm Ngọ

Về ...

Rượu một ly, ta một mình trên Dốc Đá

Chiều đã hoàng hôn?hay bình minh đang lên ?

Trời đã vào thu, hay đã lập đông ?

Mà nhánh sầu trong ta dườmg như đã trổ

Thấy quanh ta đang bềnh bồng trong men rượu

Lòng lạnh căm, se sắt ngọn thu phong

Rượu một ly, ta một mình không tri kỷ

Không một lời, dù nói để ta nghe

Đã xa rồi tất cả đã phôi pha

Những ước vọng, những đợi chờ, hứa hẹn

Xin đừng hát nữa, hỡi người dâu biển !

Hãy im đi, những khúc nhạc không tình !

Ta ném ly vào những cuộc tang thương

Mà thấy tim mình hằn lên buốt giá

Thấy ngoài kia, cuộc đời bay lả tả

- Thế kỷ bắt đầu bày cuộc nhiễu nhương !

Rượu một ly, ta một mình trên Dốc Đá

Đời đã quên ta, hay ta lãng quên đời ?

Có hề chi chuyện vật đổi sao dời

Ba mươi năm vo tròn trong cốc rượu

Mấy mươi năm chưa đầy một ánh mắt

Đời vắng anh hùng và thiếu cả giai nhân !

Rượu không đủ, ta về tìm ta lại

Ba mươi năm thân lếch thếch bụi đường

Bao nhiêu năm lầm lụi khói sương

Ta quên ta đời chưa khâu vá !

Rượu mọt ly, ta một mình trên Dốc Đá

Cái ớn lạnh tàn Đông vừa thoáng qua tim...

Đà Nẵng 11 – 9 - 2001

Phạm Ngọc Lư

XUÂN THAO, thơ và người

1.

Những năm đầu thập niên 60, ở các tỉnh miềnTrung bỗng rộ lên phong trào “làm văn nghệ” của các cây bút trẻ. Quả vậy, thời đó anh em chúng tôi còn rất trẻ, tuổi đời chưa tròn đôi mươi, còn ngồi ghế nhà trường trung học nhưng lòng đam mê văn chương thì gần như vô bờ, đã tập tễnh cùng nhau dấn bước vào con đường thi ca. Xuân Thao là một trong số những nhà thơ trẻ ấy ở thành phố Đà Nẵng. Ngay đầu năm 1964, anh cùng hai người bạn thân thiết là nhà thơ Phương Tấn và Uyên Hà, tập hợp thêm sáng tác của một số thân hữu khác, nỗ lực xuất bản hai thi tuyển Rừng và Vỡ như một trình diện khiêm tốn nhưng khá tự tin với làng Thơ lúc đó, hơn thế, trong thầm lặng, còn muốn khẳng định sự hiện diện của riêng mình cùng vóc dáng và ngôn ngữ của tuổi trẻ trước thời thế.

Ừ, thời thế nhiễu nhương, chiến cuộc lan rộng, bom đạn tàn sát quê hương, ngày ngày máu chảy nước mắt rơi, đêm đêm bóng ma hung ác của chiến tranh há mồm nhe răng vây bủa rình rập chờ cắn xé những mái đầu xanh tuổi trẻ. Tinh thần dằn vặt, tâm thức cồn cào sự phản kháng, Xuân Thao và bằng hữu, trong những giới hạn của vị thế mình, không thể không lên tiếng, bày tỏ thái độ. Vậy là thơ ra đời.

Hãy nhìn xuống quê hương nầy khốn khó

Cây không xanh cho lịch sử thêm già

Một dòng sông đen như màu hắc ín

Chảy căm hờn trong từng nỗi can qua

(Xuân Thao - Đất mẹ)

Ta đi dưới đám mây đen

Những đám mây chở đầy tin buồn

......

Ta thả đôi chân lang thang cùng khắp xóm thôn

Ta đang đi trên điêu linh vận nước

(Lại một chiều buồn)

Như một số bạn bè khác, thời kỳ đầu Xuân Thao làm khá nhiều những bài thơ có hơi hướm “phản chiến” nhưng anh ít phổ biến trên các tạp chí ở Sài Gòn. Sau nầy, anh về dạy học ở Quảng Ngãi, thỉnh thoảng “chơi” với tạp chí Trước Mặt của các nhà thơ Phan Nhự Thức, Hà Nguyên Thạch, Khắc Minh... Chính những năm ở Quảng Ngãi, Xuân Thao tìm được rất nhiều cảm xúc từ thực tế để viết. Cũng dễ hiểu thôi, người cầm bút có ý thức không thể bàng quan trước thời cuộc, nhất là khi anh đang phải sống ở một vùng “đất dữ”, đạn bom ác liệt, tang thương tang tóc trùng trùng và sự bất trắc thường trực phủ trùm ngày đêm.Đây là những câu thơ khiến người đọc hôm nay còn hãi hùng ớn lạnh :

Núi đứng gầm gừ như hổ đói

Đồi rập rình tia mắt chói chang

Lúa lởm chởm như ngàn chông nhọn

Mừng ta chăng, Mộ Đức tan hoang ?

(Về thăm chốn cũ)

Tôi đi qua những rừng dừa cụt đầu cháy nám

Những thân dừa mang đầy dấu đạn

Những tường vôi đổ xuống những tường vôi

(Những rừng dừa cụt đầu ở Tam Quan)

Cả trong đêm Noel thiêng liêng, Xuân Thao, như một chứng nhân bất lực, đã thống thiết kêu lên :

Việt Nam quê hương tôi đang chìm trong bóng tối

Không có màu sao hồng đào

Không có chùm sao thập tự

Không có hồi chuông giáo đường rộn rã

Không có thánh ca trầm bổng bay cao

Chỉ có những đám mây đen

Chỉ có ánh hoả châu vàng lẹt

Chỉ có tiếng hò hét xung phong

Chỉ có tiếng la thất thanh, tiếng kêu rên đau đớn

Chỉ có tiếng chát chúa súng nổ, bom gầm

Thay cho lời kinh cầu nguyện

(Chúa đã biết /1972 )

Đành làm một nhân chứng bất lực, dù tâm thức âm ỉ sự phản kháng, nhà thơ chỉ còn biết im lìm mơ tưởng đến ngày chiến tranh kết thúc, quê hương được hưởng cảnh thanh bình để mở hội trùng tu. Rất hiền hoà, Xuân Thao nằm mơ hoà bình, khao khát hoà bình và anh đã viết Cánh đồng tương lai, Loài chim hút mật, Có một loài chim, Một mai em có về quê hương, Sớm mai con dậy, Những sớm mai Việt Nam v.v... Quá thiết tha, sự mơ tướng ấy có lúc dâng trào, bùng lên lời phán quyết, như một khẩu hiệu, khảng khái, dứt khoát:

Trên hoang tàn đổ nát, mai Việt Nam trổi dậy

Không một thế lực nào có quyền đánh cướp trong

ý nghĩ sau cùng của ta:

Những sớm mai Việt Nam

( Lẽ ra bây giờ nên thêm một cái dấu chấm than sau câu kết Những sớm mai Việt Nam! )

Nhưng Xuân Thao không chỉ làm thơ về khói lửa tao loạn và thao thức với viễn ảnh hoà bình, anh còn một số thơ tình rất dung dị, đằm thắm, nhẹ nhàng, Viết về thời cuộc thì chữ nghĩa anh tràn trề, hả hê, dằng dặc, có thể còn viết dài hơn nữa mà vẫn chưa “đã”, nhưng trong tình tự chúng lại bất ngờ cô đọng, chơn chất, dịu dàng :

Em tuổi lúa và dung nhan của gió

Trong lòng tôi mùa gặt đã đơm bông

Loài chiền chiện bay cao theo chiều nắng

Dưới cầu sông... nước lênh láng se lòng

(Dòng nước trong)

Hoặc trong bài Cuộc tình:

Đêm nâu biển mặn, ô kìa !

Đỉnh non xanh tạm chia lìa nhân gian

Đưa em lên biển rừng vàng

Lược đây xin chải hai hàng tóc mai

. . . . . .

Ngồi buồn bốc mộ lên chơi

Xương tàn cốt rụi một đời yêu em...

( Ngồi buồn bốc mộ lên chơi, chắc nhiều độc giả sẽ đồng ý với tôi: đây là câu thơ rất tuyệt, tứ thơ tân kỳ nhưng nhà thơ lại không đẩy tiếp cái tứ thơ đó lên cao chót vót hoặc xuống sâu thăm thẳm của sự bi thương với xương tàn cốt rụi mà đành ôn tồn dừng lại, quay về thề thốt một đời yêu em khiến ta phải tiếc rẻ cho câu thơ và mỉm cười).

Thế rôì, 1975, chiến tranh chấm dứt, hòa bình đến, đất nước tràn đầy những hân hoan nhưng cũng lắm cảnh đời dao dác lo âu hoặc ngập chìm trong tuyệt vọng. Còn Xuân Thao thế nào ? Anh cặm cụi với cục phấn cái bảng, ngày ngày lên trường lên lớp, đêm đêm tù mù với bài vở, giáo án. Thế là yên hàn. Anh giữ liêm sỉ, dứt khoát không làm thơ nữa ! Không một câu. Không một chữ. Không giao không du. Chẳng bạn cũ chẳng bè mới. Chôn vùi bút mực. Đâu còn văn chương, sá gì văn chích. Thời đã thế, thế thôi đành thế !

Vậy mà Nghiệp Dĩ, dù không nặng lắm, vẫn vướng víu anh. Hơn 20 năm sau, khi tuổi đời đã ngoài ngũ thập, khi mà cuộc phong trần vật hoán tinh di ầm ĩ đã khác xưa, Xuân Thao lại âm thầm làm thơ, như một số bạn bè thân thiết của anh, với những đề tài và chữ nghĩa chừng mực để giải bày phần nào nỗi lòng của riêng mình.

Ta ngồi ru mãi lòng kiêu bạc

Giữa một biển điên sóng lộn trời

(Một thuở xuân thì /1997)

Ta tang thương suốt Thu, Đông

Em kêu thương nỗi mất chồng năm nay

.....

Mùa xuân , mùa xuân, xuân ơi !

Đến làm chi để tủi người thiên hương ?

Ta chia em một chút buồn

Thơ ta thay rượu, khói hương, viếng chàng

(Mùa xuân năm ấy 1998)

2 .

Thơ là người. Với Xuân Thao, có thể nói thế nầy phù hợp hơn: “người là thơ”. Phải là bạn của anh thì ta mới thấu hiểu ngọn nguồn gốc rễ tính cách thơ anh.

Xuân Thao trầm lặng, ít nói, cốt cách cứ như một nhà trầm tư mặc tưởng, ngay cả thời thanh niên. Thường thì những người làm thơ rất lãng mạn, đa tình, bởi hương vị tình yêu dù ngọt dù đắng vẫn là chất liệu cần thiết cho cảm hứng thi ca. Thế mà với khoản nầy Xuân Thao lại rất ít ỏi . Khỏe hơn chúng tôi, anh khỏi phải thao thức tương tư, thấp thỏm chờ đợi, yêu thầm nhớ trộm, khổ đau vì thất tình, hoặc phân vân ray rứt khi phải đoạn tình. Từ đó chúng ta hiểu vì sao anh không sở trường lắm về thơ tình lãng mạn. Phải chăng “người là thơ” là thế ?

Xuân Thao có những tố chất mà tôi rất quý: khiêm tốn, chân thật, dung dị, mực thước, điềm đạm, trầm tĩnh, không tham vọng, không xu thời xu thế, không a dua theo đóm ăn tàn, không tự sơn phết mình những hào nhoáng rởm. Và trên hết, đó là lòng tự trọng, là sự liêm khiết của một nhân cách trong sáng .

Cuộc đời anh, như sự an bài tiền định, dù trải qua Dâu kia Bể nọ vẫn phẳng lặng yên hàn. Không thăng không trầm, chẳng thành công to nhưng cũng chưa từng thảm bại. Chưa hề có môt niềm vui lớn nhưng không phải khứng chịu nỗi đau khổ quằn quại nào. Sướng thay! Nhưng cũng tiếc thay, một cảnh đời như thế khó có thể mang lại cho tâm hồn mình và cho thơ những suy tưởng phiêu hốt, những cảm xúc mãnh liệt, những hỉ nộ ái ố tột cùng, để từ đó, khai phá những bờ cõi mới lạ của ngôn ngữ. Anh sống gần như khép kín, thầm lặng, ít giao du. Thơ anh ít người biết, ngay trong thời kỳ viết “tới” nhất khi ở Quảng Ngãi, bởi anh không chịu gởi đăng báo nầy báo nọ ở thủ đô Sài Gòn.

3 .

Cách nay hơn ba năm Xuân Thao thoát khỏi một cơn bạo bệnh và bắt đầu nghiệm ra lẽ vô thường của cái nhân sinh hữu hạn này. Tôi đến thăm anh lúc sức khỏe anh mới hồi phục, không hiểu sao lại đề nghị anh tu chỉnh và in những bài thơ của một thời để gởi lại đời, hoặc ít ra để lưu dấu với gia đình và một số bạn bè cùng thời cùng cảnh ngộ. Lần đó Xuân Thao đã lắc đầu trước đề nghị bất ngờ của tôi. Giờ đây thì tôi rất vui khi đang viết những dòng tâm sự chân thật dành cho Sóng mòn, tập thơ của một đời thơ Xuân Thao.

Cả đời Xuân Thao sống không cầu danh nhưng không vì thế mà buộc thơ mình phải chìm vào bóng tối lãng quên của thời gian, nhất là một số bài thơ, sau hơn bốn thập niên, đã trở thành chứng tích của tâm tình một thế hệ trong một giai đoạn lịch sử đầy rẫy đau thương, Và tôi mong rằng, từ nay bạn tôi sẽ không còn ngậm ngùi bên chén rượu, băn khoăn nhìn bóng chiều tà, thẫn thờ tự vấn:

Đời đã quên ta hay ta lãng quên đời ?

Có hề chi chuyện vật đổi sao dời

Ba mươi năm vo tròn trong chén rượu

(Về.../2001 )

PHẠM NGỌC LƯ

Đà Nẵng, tháng 9 - 2009