Phan Ni Tấn (ND)
đọc
'T́nh Thơm Mấy Nhánh'
Thơ
Lê Hân hay, rất hay, đọc rất
thú vị, hấp dẫn trong nhiều câu cú cũng như
trong cách dùng từ. Thơ Lê Hân hay
nhưng không mới, cũng không lạ. Lạ
là ở người.
Tôi quen Lê Hân gần mười năm
nay, chỉ biết anh là thành phần du học trước
75, tốt nghiệp kỹ sư hóa học và đang hành
nghề nguyên tử lực tại thủ phủ Toronto. Tôi cũng
biết Lê
Hân, trong mấy năm gần đây đă có dịp phát huy
ḷng nhiệt t́nh hăng say của ḿnh qua các hoạt
động văn nghệ. Óc thẫm mỹ của anh
thật hữu ích, đă khéo léo tŕnh bày các tập thơ
văn của bạn bè anh em mà không cần hồi đáp;
đặc biệt phụ trách việc làm báo đặc san
rất tới, rất chuyên nghiệp cho Hội Cựu
Học Sinh Trưng Vương - Chu Văn An
sinh hoạt hằng năm. Qua
những tập đặc san này tôi thấy Lê Hân cũng chập
chững lẹt quẹt vài ba bài văn thơ mà tôi
thường nghĩ là cho có với bằng hữu thân
sơ. Tóm lại, với tôi Lê Hân trước sau vẫn là
một con người b́nh thường, nhă nhặn, dễ mến; từ vóc dáng cho
tới tánh t́nh chẳng có vẻ ǵ là nghệ sĩ, nhất
là dung nhan th́ chẳng thơ chút nào.
Mới
đây Lê Hân gởi và nhờ tôi đọc xong viết cho
vài hàng nhận định về tập thơ đầu tay của anh. Dù tin cậy tài tổ chức
văn nghệ và báo chí của Lê Hân, tôi vẫn chưa có hào
hứng về tập thơ mới này. Có lẽ thơ
Việt Nam bây giờ tràn lan khắp trong
và ngoài nước như nấm, ít có bài làm cho ḿnh thích thú. V́ ngại gặp phải những loại thơ
từng làm ḿnh ngán ngẫm nên tôi chưa dám đọc ngay
tập thơ Hân gởi. Nhưng bạn bè nhờ th́
buộc phải đọc và cái nghi ngại kia
tan biến ngay, thế vào đó là sự phấn chấn, gây
hứng khởi bất ngờ. Lần giở những
trang thơ T́nh Thơm Mấy
Nhánh của Lê Hân tôi càng ngạc nhiên thầm nghĩ không
biết Hân làm thơ từ lúc nào mà thơ hay quá,
đạt quá, vững vàng quá, chuyên nghiệp như một
người đă từng lăn lộn, ăn nằm
với thơ từ lâu
lắm. Vậy
Lê Hân biết làm thơ từ bao giờ? Hăy nghe
tác giả tâm sự:
không nhớ làm thơ từ lúc nào
h́nh như từ thuở biết chiêm bao
thấy ông Nguyễn Khuyến ngồi câu cá
thấy bác Kế Xương hát ả đào
(Thơ tôi)
Mặc cho tác giả ngồi đó
ỡm ờ, càng đi sâu vào những trang thơ tôi càng
cảm thấy Lê Hân làm thơ dễ như lấy
đồ trong túi; nói như nhạc sĩ Văn Cao nói
Trịnh Công Sơn viết lời nhạc dễ như
lấy chữ từ trong túi ra. Bạn tôi làm thơ cũng dễ như trẻ con khi vui th́ hay phá
phách:
tôi đă làm thơ như vọc đất
như leo trèo, chạy nhảy, tắm sông...
tôi đă làm thơ ngon trớn nhất
khi niềm vui chất ngất trong ḷng
(Thơ tôi)
Có nhiều người làm thơ tuy
dễ nhưng dùng chữ không dễ. Ngược lại Lê Hân
sử dụng từ rất nhuần nhuyễn, nhất là
những động từ được tác giả
thả vào câu đúng lúc, đúng chỗ, làm cho mạch
thơ không những lai láng chảy qua từng vần
từng ư mà c̣n gây hứng thú bất ngờ. Bài
‘Luận Về Yêu’ là một thí dụ:
mỗi nhánh chữ đều có tôi phục kích
nằm lăm le t́nh mộng trong tim
em lấp ló, tức th́ tôi nhận diện
yêu hay không là chuyện của trái tim
(Luận về yêu)
Cái
hay ở bốn câu trên những là những động
từ phục kích, lấp ló và nhận diện tạo cho
giọng thơ có tư thế trốn t́m mà tác giả là
người chiếm thế thượng phong tuy nghênh ngang
nhưng tâm t́nh phơi phới, trong veo. Những động từ trong
bài ‘T́nh Hát’ cũng vậy:
anh ngố
quá cho nên cơn gió đến.
thở trong tà áo
trắng ngỡ là thơ.
.
hồn rơi
giữa lúm đồng tiền ngoái lại.
ổ t́nh em e
ấp tuổi mười lăm.
ngát hồn
nhiên trên mỗi nhánh tay cầm...
(T́nh hát)
là
một tứ thơ có bản lĩnh, tư tưởng
th́ dồi dào. Tôi muốn dẫn thêm một trường
hợp khác nữa: bốn câu đầu của bài ‘Đón
Xuân’, đặc biệt, trừ hai động từ
ở câu thứ ba không có ǵ đặc sắc, các câu c̣n lại được tác
giả sử dụng động từ rất tài t́nh:
tháng năm chim sáo bơi sân
cỏ
gió chải
từng chùm lá thanh thanh
em hé cửa chào ḍng nắng ấm
bàn tay đang hát
khúc xuân xanh
(Đón
xuân)
Cứ
vậy, những động từ trào ra trên đầu ngọn
bút cứ hân hoan gieo xuống làm cho toàn tập thơ
bật lên những chuỗi âm thanh đầy sức
sống.
Mà
thật, thơ Lê Hân là thơ có âm thanh của sự chuyển
động, tha thướt vẽ nên nhiều h́nh
ảnh và nhạc điệu dễ thương. Thử
đọc một đoạn dưới đây:
thơ dễ thương là thơ
có em
mắt môi mày má... cứ lênh đênh
vạt hông, gót bước hơi làm
điệu
một chút buồn khan đủ lót nền
(Thơ dễ thương)
Đây
nữa:
trên mặt cát, nơi em nằm thuở nọ
cánh tay tṛn c̣n lơm đến trăm năm
biển làm chứng, có ta từng đứng
lại
lượm hương em thảng thốt
nuốt vô ḷng
(Em, biển và trăng)
Song
song với những loạt thơ năm chữ, bảy
chữ hoặc tám chữ,
thể thơ lục bát của Lê Hân cũng hồn nhiên, tươi mát thấm đẫm
từng vần điệu tạo nên những dư âm
nghệ thuật khá lư thú như
trong bài ‘Thơ T́nh Riêng Tôi’:
một
đời tôi chưa thất t́nh
yêu
người là để yêu ḿnh rơ hơn
nhớ nhung lăng
mạn giận hờn...
bao nhiêu chiêu
giúp tâm hồn trẻ luôn
một
đời tôi chưa biết buồn
nợ duyên
vốn rất b́nh thường, tự nhiên.
được không
chẳng thể ưu tiên
người nào không có
trái tim si t́nh?
một
đời tôi sống hiển vinh
bởi nhờ
làm được thơ t́nh vu vơ
yêu thương
chẳng để tôn thờ
là cho là
nhận tóc tơ tôi, người
thơ
t́nh tôi ấm niềm vui
từng
ḍng thánh thót tiếng cười nói em
(Thơ t́nh riêng tôi)
Lục bát của Lê Hân cũng gần
với ca dao:
áo em mặc
loăng nắng trời
làm con bướm dạo lưng đồi
quên bay
...
áo em có ướp ca dao
hai tà khép mở đường vào cơi thơ
(Tà áo mùa thu)
tự dưng mưa băo t́nh cờ
từ khi em ngó hững hờ sang tôi
(Tự dưng)
chiếc tằm em rớt bên vườn
bướm vàng tha gởi vào nguồn ca dao
(Em từ lục bát)
Sự t́m ṭi và cố gắng đổi
mới cho câu chữ đă tạo cho thơ Lê Hân có
những nét riêng biệt và giọng điệu đáng yêu,
nhất là thể lục bát. Có điều, cũng chính thể thơ lục bát
có những ấn tượng mạnh mẽ của trí
tuệ này, ng̣i bút đầy cảm xúc Lê Hân lại vô t́nh
làm xước đi một vài câu theo
luật bằng trắc.
Điệp
vận ngay từ trang đầu của phần một:
vạn vật dạy tôi làm thơ
t́nh em vun bón
nụ thơ sống đời
Trang
72 bài ‘Nữ Sinh’:
cặp ôm che ngực xuân th́
em đi hoa cỏ thầm th́ trông theo
(Nữ sinh)
Lạc
vận ở trang 51 bài ‘Hồng Pristine’:
vươn cao khỏi phiến lá buồn
em hạnh phúc trải cánh hương dậy
th́
(Hồng pristine)
và trang
77 bài ‘Trong Giờ Học’:
câu thơ tôi
viết trong đầu
bây giờ
vẫn mới như hồi tập yêu
(Trong giờ
học)
Nh́n
chung tập thơ T́nh Thơm Mấy Nhánh của Lê Hân chia làm bốn
phần được xây dựng và phát triển trên nền
tảng cái tâm của tác giả đối với con
người và cuộc đời. Cùng với sự t́m ṭi
và sáng tạo, thơ Lê Hân nhiều lúc cũng giản
dị như chính hơi thở của cuộc sống. Chính
t́nh cảm yên vui và tinh thần lạc quan thơ Lê Hân đă thể
hiện dưới một bút pháp độc đáo tạo
nên sự hấp dẫn cho
tập thơ.
Cuối
cùng, một người thành công trong nghề nghiệp và
yên vui trong t́nh bạn hữu khi làm thơ th́ hơi thơ, giọng
thơ cứ như
là hoa nở, cứ như là lửa reo, như những lời ca hưng phấn
của một đàn trai gái đi trẫy hội mùa xuân:
khi vui tôi vớ vẩn làm thơ
thơ của tôi như cô gái đẹp
hiền lành, dí dỏm lẫn lẳng lơ
và vẫn như xưa nguyên quốc tịch
lè phè như thể gă trai tơ
vẫn chỉ cưu mang t́nh dân tộc
chân thành giản dị rất vu vơ
(Thơ tôi)
Phan Ni
Tấn (N.D.)
Toronto