phan bá thụy dương

 

HOÀNG TRÚC LY [1933-1983]: Hành Tŕnh Đơn Độc

Của Một Thiên Tài Thi Ca Suốt Đời Phiêu Bạt

 

 

   

* ảnh HTL

 

Nhiều người chỉ biết Hoàng Trúc Ly qua những bài thơ đăng trên các báo, các tạp chí từ 1955 và về sau là thi tập Trong Cơn Yêu Dấu của anh, do nhà xuất bản Hướng Dương trên đương Lê Lợi ấn hành năm 1963, do họa sĩ Trịnh Cung vẽ b́a. Tác phẩm thi ca này c̣n khiêm nhường hơn nhiều so với số trang trong tập thơ Bi Ca của Hoài Thương - người phụ trách trang thơ của bán nguyệt san Thời Nay phát hành một năm trước  TCYD chỉ vỏn vẹn có 38 trang in trên khổ giấy lớn 21x25.

 

C̣n về sách, theo tôi, chỉ riêng trong năm 1967 anh đă cho ấn hành - ít nhất, 2 tác phẩm văn là Tiếng Hát Lang Thang và Huyền Sử Một Kiếp Hoa. Ở hải ngoại tôi c̣n biết một tác phẩm khác của anh là cuốn Trạng Quỳnh cũng đă được một nhà xuất bản ở Houston - TX in lại vào năm 1984. Chưa kể những tập truyện mỏng ma quái, kỳ bí... hấp dẫn, luôn lối cuốn đọc giả do các chủ nhà in người Tàu cho phát hành từng kỳ hàng tuần trong thập niên 60 và đầu 70.

 

Đó là giai đoạn các loại truyện từng kỳ này được phát hành rộng răi, bán với giá rẻ, nên rất ăn khách. Nhất là những truyện của Nghiêm Lệ Quân, Người Khăn Trắng, Sa Giang TTK,  Anh Thuần tức Hoàng Long ... Chỉ riêng truyện Lời Thề Trong Đền Rắn và Ma Hời của Anh Thuần cùng các truyện vơ hiệp Tây Sơn Nhạn của Sa Giang TTK cũng đă được một ông chủ người Hoa tại đường Phan Đ́nh Phùng, gần trường Aurore cho tái bản mấy lần trong 2 năm 67-68. Sách các thể loại b́nh dân này thường được bán đứt. Người viết lấy tiền một lần, nên các ông “x́ thẩu” kia tha hồ in đi in lại mà các tác giả không v́ thế được chia hưởng thêm tiền tác quyền cho mỗi kỳ tái bản.

 

Cũng như Trần Tuấn Kiệt, sách của HTL viết cũng thường giao cho ông Khai Trí v́ ông này là mạnh thường quân chính của 2 người. Không phải người chủ nhà sách lớn này luôn luôn cho in ấn các tác phẩm của 2 anh, mà v́ thấy họ luôn thiếu thốn nên ông t́m cách trợ giúp, ngay dù cả khi họ “ham vui” quên cả việc sáng tác, nhất là HTL. Bởi từ đầu thập niên 60 ngoài việc thích rượu anh c̣n dấn thân vào việc “hít-tô-phe” tức nằm bên bàn đèn “hít cho phẻ” với ông Ngọc Tú - tức nhà văn Ngọc Thứ Lang, người dịch cuốn "Bố Già" rất nổi tiếng và được nhiều người hâm mộ thời bấy giờ.

 

Hoàng Trúc Ly tên thật là Đinh Đắc Nghĩa, sinh năm 1933 tại Đà Nẳng, nguyên quán B́nh Định. Nghe nói sau khi đậu bằng tú tài Pháp [Baccaleauréat complet] anh đă ghi danh vào trường Luật, nhưng chẳng được bao lâu th́ bỏ học v́ không khí chật hẹp, nóng bức, chẳng thoải mái của các giảng đường. Anh là người trầm lặng, hiền ḥa, ít thố lộ về cuộc đời riêng tư của ḿnh và gia đ́nh. Nhưng khi gặp bằng hữu thân thiết th́ anh cười, mừng ra mặt, ánh mắt sáng ngời. Theo tôi, có thể bởi anh thường sống cô độc, trầm tư một ḿnh, nên sợ cô đơn, cần có bạn bè để hàn huyên cho vơi bớt khỏang trống trong tâm tư.

 

Dù thân phụ anh là cụ Đinh Thúc Kiện có nhà ở trong khu Ủy Hội Quốc Tế Kiểm Soát Đ́nh Chiến trên đường Cống Quỳnh hay sau này anh thuê gác trọ bên đường Nguyễn Cư Trinh, HTL vẫn hay đi bộ lang thang, độc hành dưới bóng chiều tà rồi tiện đường th́ ghé ngủ đêm với bạn bè. Anh là người giao du rộng răi, quen biết gần như hầu hết các văn nghệ sĩ, lại được họ quí mến bởi tánh hiền lành, chân thật của anh, nên mọi người ai cũng vui vẻ sẳn sàng tiếp đón. Chẳng hạn như nhà Hoài Điệp Tử ở khu Bùi Viện, nhà anh Phượng Hải ở khu Ḷ Gốm – B́nh Tiên, Hồ Thành Đức ở Phan Thanh Giảng, Trần Tuấn Kiệt ở đường Phan Đ́nh Phùng... và thỉnh thoảng ngủ lại nhà tôi khi quá chén. Những lần như vậy th́ sáng tinh sương anh đă bỏ đi trong khi tôi c̣n đang ngon giấc.

 

Kế đ́nh Phú Thạnh không xa có ông giáo Tư người Long An, ngâm rượu thuốc, rượu mít nướng – mà anh và Kiệt luôn cho rằng rượu của ông giáo này rất thơm ngon, đậm đà, nên khi có mặt anh Anh Thuần hay tôi ở nhà là anh tha hồ uống. Anh Việt Thu, hai anh Phạm Lê Phan và Tường Linh cũng thích và khen loại 2 rượu loại nhà quê này. Tôi th́ chịu không dám thử, v́ ngửi qua cũng biết độ rượu rất cao, cay nồng. Bởi vậy khi phải đối tửu th́ các anh ấy khề khà cạn sạch 3, 4 chung tôi cũng chưa nốc xong ly 33 của ḿnh. Tôi c̣n một điều dở nữa là rất kỵ mấy món “mộc tồn”, thịt rùa, rắn, tiết canh, trong khi các anh coi là món nhấm khoái khẩu, cao cấp. Do đó anh Phạm Lê Phan -người lớn tuổi nhất trong đám, thường mắng đùa: “Chơi với cậu chán bỏ mẹ. Đi câu th́ bị cá chê mồi, uống với nhau th́ cậu sợ món này món nọ, chẳng được cái tích sự ǵ cả. Nói hoài mà cũng không biết phục thiện.”

 

Tửu lượng của tôi thuộc hạng rất tồi do đó thân hữu thường liệt, cho là hạng “lục lục thường tài”. Trong khi những bạn thơ, văn khác của anh đều là các tay hủ ch́m, hủ nổi mà tôi chẳng mấy khi dám gặp, v́ sợ kiểu uống liên tu bất tận của nhiều vị kiện tượng trong số các tay văn nghệ sĩ này. Chẳng hạn như: Trần Tuấn Kiệt, Phan Yến Linh, Hoài Điệp Tử, Nguyễn Thụy Long, Phạm Quốc Bảo, Bùi Ngọc Tuấn, Dương Trữ La [Tâm Đạm], Khánh Giang, Phượng Hải, Hoài Điệp Tử, Anh Thuần, Anh Hợp, Tạ K‎ư‎, Hoàng Anh Tuấn, Hoàng Ngọc Liên, Hải Phương, Hồ Thành Đức, Tô Kiều Phương, Hoàng Thắng, Nguyễn Thu Minh, Anh Việt Thu, Thiên Hà, Lâm Tường Dũ, Trần Xuân Thành, Phương Triều...

 

Vả lại trước năm 71 tôi c̣n bận quân vụ, lại chỉ là kẻ viết lách tài tử, làm báo tùy hứng bằng nghề tay trái. Khác hẳn với đa số các anh là dân viết chuyên nghiệp v́ vậy tôi chẳng mấy khi góp mặt trong các cuộc vui đông người. Năm 72 sau khi tôi được chuyển về làm công chức không lâu, thừa dịp chính phủ ra nghị định bắt buộc quân nhân, công chức nếu muốn tiếp tục hành nghề báo chí th́ phải xin phép, tôi ngưng luôn. Từ đó tôi ít gặp lại anh em v́ sợ sẽ bị bị rủ rê trở lại tṛ chơi văn nghệ mà tôi đă hết hứng thú. Ngay cả với HTL,Tường Linh, Du Tử Lê, Tô Thùy Yên, TTK là những người tôi rất thân kính.

 

HTL tuy ít nói nhưng tính dể chịu, thường hay kể chuyện vui, tích lạ, nên 2 đứa con tôi và cô cháu gái giúp việc cho gia đ́nh tôi rất thích. Mỗi lần bác Hoàng tới nhà là cháu gái này mừng rở, lo phục dịch chu đáo, cả những lúc tôi vắng nhà. Cũng có khi anh đi biền biệt vài ba tháng không trở lại. Nhớ anh tôi chỉ cần chạy đến quán café Năm Dưởng nằm bên góc Nguyễn Thiện Thuật - Hồng Thập Tự, gần nhà Tam Ích tiên sinh là có thể gặp anh. Nếu không th́ ở các quán bên lề dọc theo các đường Gia Long, Phạm Ngũ Lảo, Vơ Tánh hoặc khu chợ Đủi... Đó là những địa điểm anh thường đến chung vui cùng thân hữu.

 

Buổi trưa khi cảm thấy trống vắng, anh thường vào nằm nghỉ trên ghế đá trong công viên Tao Đàn - góc đường Lê Văn Duyệt và Hồng Thập Tự. Nghe anh em cho biết HTL ngoài viêc viết sách, đôi khi c̣n làm việc bán thời gian cho CLB Cercle - tức sân quần vợt sát bên công viên này và sau lưng dinh Độc lập. Anh chẳng đề cập đến, nên tôi cũng chẳng hỏi.

 



 

Hoàng Trúc Ly qua đời ngày 23 tháng 12 năm 1983 [nhằm ngày 20 tháng 11 âm lịch] tại Sàig̣n v́ một người lái xe bất cẩn đụng phải khi anh băng qua đường Phan Thanh Giảng

 

Mặc dù giao du thân thiết với HTL nhiều năm tôi chỉ vừa được biết tên thân mẩu anh là bà Đào Tiểu Tố - bút hiệu Như Cúc. Bà là cháu nội của vị danh sĩ Đào Tấn [1845-1907], Bà được sinh ra tại B́nh Định năm 1910 và hiện sống tại SG.  Dưới đây là bài thơ bà Đào đă làm để thương khóc con:

 

NGÀY GIỖ CON
(Đắc Nghĩa Hoàng Trúc Ly)

Gió bạt mưa ngàn con ở đâu - Nắng hanh ngọn cỏ chắc con sầu
Con ơi! mẹ nhớ ngày sum hiệp - Dáng trẻ thân gầy áo sổ bâu.

Đắc Nghĩa con ơi đă mất rồi - Ớ t́nh ớ cảnh ớ con ơi
Trở trời trái nắng ai săn sóc - Trẻ dại con đành bỏ mẹ thôi.

Mồ con mẹ đă xây rồi - Thôi th́ con ráng ngủ đi thôi
Ngàn thu vĩnh biệt con xa mẹ - Tóc bạc da mồi đă vắng con.

[Đào Tố Tố]

 

Em gái anh là cô Đinh Thị Xuân Hương tức nhà thơ Đinh Hương vừa qua đă gom góp thơ anh để xuất bản mà tên sách nghe thật lạ lùng: Người Lớn Khóc Trẻ Con. Cô này cũng có vài tác phẩm đă ấn hành tại SG.

 

Quanh HTL có nhiều huyền thoại về cuộc sống của anh và những nhân vật nữ trong các bài thơ của anh, nhất là nhân vật Hoàng Lan mà anh ví von là “hoa của trăm hoa”:

 

HOÀNG LAN

 

Có phải v́ em đang gỡ tóc - Cho mây từng sợi rối chân chim
Có phải hoa bay đầy cánh bướm - V́ em thay áo mái tây hiên

Ôi mới hôm nào như hôm qua - Tay ai bùa phép nắm đôi ta
Như nắm mùa đông hơ ngọn lửa - Cho tuyết đầu non chảy máu ra

Ôi mới hôm nào như hôm kia - Con đường chở nặng những đêm khuya
Cho nên bóng tối bay thành khói - Ánh mắt mờ sương lạc lối về

Ôi có hôm nào là hôm nay - Anh ghen v́ gió đă choàng vai
Em đi như vẽ trên đường nắng - Em nói như đàn trong miệng ai

Anh là ḍng sông mơ chín suối - Em là mặt trăng thèm mặt trời
Cách trở bốn mùa vây trái đất - C̣n nghe đau xót thuở nào nguôi?

 

Họa sĩ Hồ Thành Đức cho biết anh đă từng đi cùng HTL đến nhà cô nữ sinh này. Cô sống tại G̣ Vấp và đặc biệt là có mái tóc rất dài và óng ả, mượt mà, nhưng nhan sắc th́ chỉ “thường thường bậc trung”. Đến đó họ Hoàng không vào mà chỉ đứng lặng lẽ ngoài đường ung dung nh́n vào. C̣n một giai thoại khác mà nhiều người thường nhắc nhở đến sau khi 2 bài thơ lục bát tuyệt hảo dưới đây ra đời:

 

CA SĨ 1

 

Từ em tiếng hát lên trời - Tay xoa ḍng tóc, tay vời âm thanh
Giọt buồn chẻ xuống hồn anh - Lắng nghe da thịt tan tành xưa sau

 

CA SĨ 2 

 

Trời em tiếng hát lên từ - Âm ba tóc rối lững lờ ṿng tay

Áo dài lùa nắng vào mây - Dấu chân hồng nhạn rụng đầy gió sương.

 

 

Hai bài thơ ngắn này nhiều người cho là HTL viết tặng nữ ca sĩ Thanh Thúy - h́nh minh họa trên, tranh vẽ chân dung TT của nữ họa sĩ Thanh Trí. Nhưng cũng có người cho là anh viết về nữ ca sĩ Thái Thanh. Tôi và Trần Tuấn Kiệt đă yêu cầu anh xác nhận, nhưng HTL chỉ mỉn cười nhỏ nhẹ đáp: “thơ moa làm xong ai muốn nhận là moa viết tặng riêng họ th́ cũng chẳng sao, càng tốt.” Riêng anh Anh Thuần th́ cho rằng 2 bài thơ trên HTL viết tặng một nữ danh ca khác mà tôi không tiện nêu tên. Cô này là vợ của một nhạc sĩ nổi danh. Vợ chồng họ là chủ một nhà sách và nhà chuyên xuất bản nhạc lớn, nằm gần đầu đường Trần Hưng Đạo quận 1 mà anh AT chơi rất thân với cả 3 người trong cuộc.

 

C̣n một bài nhị thập bát tú khác mà có người cho là bài CA SĨ 2 hay 3:

 

mùa Xuân c̣n ǵ thưa em – sáu giây rét mướt chưa mềm trăng khơi

cô đơn đỉnh núi gần trời – nghiêng vai xin khoác nụ cười áo xanh.

 

Tôi đồng ư với quan điểm của TTK để cho rằng bài này vốn mang tựa Nghĩ Về Tỳ Bà Hành. Thiển nghỉ những ḍng thơ trên diển tả về một nhạc khí cổ th́ đúng hơn là nói về dung nhan ca sĩ. Nhưng cũng không biết chừng chính anh HTL tự sửa lại tên bài thơ. Bởi nhiều tác giả cũng hay làm điều này sau khi thơ ḿnh phổ biến một thời gian. Nhuận sắc, thay thế một số chữ, vài câu trong bài thơ là chuyện thường thấy, do đó ngay một bài thơ đôi khi chúng ta thấy có đến mấy dị bản.

 

Thơ HTL có nhiều bài đầy chất sáng tạo, mới mẽ, mang sắc thái tuyệt mỹ, xuất thần với những thi ngữ hay mỹ từ pháp, thi ảnh tinh khôi, sống động. Thơ anh nhiều nhạc tính, âm vận uyển chuyển dể rung cảm. Thơ HTL c̣n chan chứa chất lăng mạn trữ t́nh và tiềm tàng ‎‎‎ư niệm hoài nghi ray rức, ngậm ngù, đôi khi ẩn lộ nét phóng đảng, an nhiên:

 

HÀNH TR̀NH 

 

1.                 
tôi nay đi giữa hoang đường - niềm đau thân thể tủi buồn hai vai
giật ḿnh nước mắt tương lai - ngày qua và tiếng thở dài xuống thu


2.
toa xe cửa khép khung trời - người đi môi đỏ run lời tiễn đưa
tóc dài xơa mộng ngày xưa - vết thương kỷ niệm bây giờ lại đau

3.
khuya đi dù biết về đâu? - nghiêng vai c̣n măi tiếng sầu vọng âm
đường xưa trải nhớ nhung thầm - ngôi sao yểu mệnh căm căm cuối trời

4.
qua đây từng giọt buồn phiền - mắt em cổ thụ thâm xuyên gọi mời
băi hoang cồn dựng bể khơi - xuôi tay xin gởi miệng cười mộng du

5.
tôi ơi tôi măi tôi c̣n - trái tim bé nhỏ nỗi buồn chung thân
nhớ ǵ vết cỏ bàn chân - lối đi thơ dại đêm gần tịch liêu

 

Nhà thơ Phạm Công Thiện đă từng phát biểu:"Thơ Hoàng Trúc Ly có ma lực kỳ quái của những câu phù chú. Đối với Hoàng Trúc Ly, ngôn ngữ hăy c̣n mới tinh. Mỗi chữ đều mang một linh hồn, mỗi chữ là một sinh vật. Tôi gọi Hoàng Trúc Ly là thi sĩ lớn, là nhà thơ bậc thầy của thi ca hiện đại".

 

Lời nhận định trên quả đă diển tả trọn vẹn về thiên tài thi ca của nhà thơ lỗi lạc họ Hoàng tức Đinh Đắc Nghĩa này.

 



 

Trong Cơn Yêu Dấu của anh được ấn hành năm 63 và ra mắt sách tại quán Xinh Xinh trên đường Phan Đ́nh Phùng. V́ chỉ tổ chức trong ṿng thân hữu nên chẳng có bao nhiêu người được tham dự. Theo Hải Phương, người bạn thơ thâm giao của HTL, th́ buổi ra mắt sách này đă được tài trợ bởi một nữ thương gia cư ngụ tại Phan Thiết. Vị nữ nhân này vốn là bạn quen thân với thi sĩ Bích Khê và là người rất ái mộ thơ anh.

 

Khi đề cập đến TCYD học giả Tam Ích - một trong những người sớm phát hiện tài năng cũa anh, đă nói: “Hoàng Trúc Ly đă và đang làm mọi người ngạc nhiên ít nhất là một lần nữa về thiên tài của ḿnh.”

 

Giờ đây, nhờ mẹ và em gái anh, chúng ta có thể xác định được ngày sinh với tử của anh một cách rơ ràng: Hoàng Trúc Ly sinh ngày 14 tháng 4 năm 1933 và qua đời 2 ngày trước lể Giáng sinh năm 1983 như đă viết ở trên, chứ không phải như vài cây bút hải ngoại đă nhầm lẩn loan truyền bấy lâu nay là 1937-1985.

 

Tôi quen anh trong một dịp t́nh cờ. Số là vào đầu năm 1963, vừa lảnh lương xong vừa được nghỉ phép, nên khi từ trường SQTB/Thủ Đức về tôi bèn chạy ngay đến ṭa soạn Phổ Thông rủ TTK và Nguyễn Thu Minh đi sang tuần báo Ngày Mới của nhà báo lảo thành Cồ Việt Tử [Nguyễn Duy Hinh] để kéo thêm anh AT đi Kim Sơn. Thu Minh v́ là Thư kư Ṭa Soạn hôm đó lại gặp ngày báo sắp ra nên chỉ có Kiệt theo tôi. Đến báo Ngày Mới th́ thấy AT và HTL đang ngồi vừa nhâm nhi cà phê vừa đọc báo. Đó là lần đầu tiên tôi quen biết HTL qua sự giới thiệu của anh tôi và TTK. Lúc đó tôi nhận thấy anh hơi gầy yếu, xanh xao, tánh t́nh ḥa nhă, khiêm tốn, dể thân thiện. Đôi mắt tuy trong sáng nhưng ẩn màu mang mang xa vắng.

 

Sau khi thôi làm việc một thời gian tại Ohio, đến năm 2005 nhân cơ hội các con tôi vừa cho xây cất xong ngôi nhà mới ở bên kia cầu chử Y, tôi bay về để xem có thể dưởng hưu ở Saigon hay không, đồng thời giúp thân nhân lo việc dời nghĩa trang gịng họ ra khỏi thị trấn L.H - nơi quê nhà, theo lệnh của chính quyền địa phương.

 

Gặp lại 2 anh TL và TTK tôi mới biết được Phạm Lê Phan của pḥng Văn Nghệ QĐ năm nào đă mất lâu rồi tại một khu Kinh tế mới hẻo lánh trong vùng rừng núi Định Quán. C̣n HTL mấy năm sau cũng nối gót “đi” theo kịch tác gia họ Phạm. Trước khi tôi trở lại Hoa kỳ, TTK và tôi mỗi người đă làm một bài thơ tưởng niệm HTL. Đây là những ḍng tôi viết cho anh - một hiền huynh chí t́nh, mà tôi luôn kính trọng, quí mến:

 

bài tưởng niệm Hoàng Trúc Ly
gởi Trần Tuấn Kiệt

 

 

 

HTL qua phát họa của Hà Cẩm Tâm

 

 

bụi trần phủ áo phong sương - mà người nay đă hà phương thăng trầm
rượu nồng tưởng niệm cố nhân - ngàn chung cay ngọt một lần từ ly


hỏi người, người đă bỏ đi - nằm trong đáy mộ có ǵ nhớ thương
tóc bồng nẻo vắng cô đơn - một thân lưu lạc u hồn lạnh mê


người xa chưa lạc lối về - sao hiền huynh chẳng chờ nghe đôi lời
ngủ yên Hoàng Trúc Ly ơi - chuyển thân hóa kiếp đời đời cuồng say

 
rượu ngon c̣n một chai này - hăy chia nhau chút men cay thâm t́nh

cơi trần dẫu có điêu linh - cơi hư vô hẳn hồi sinh non Bồng.

[PBTD * Sàig̣n 7/2005]

 

 



 

Sau khi biết tin HTL đă nằm xuống tôi cứ nghỉ đến 2 câu thơ mang mang niềm hoài niệm của cụ Vũ Đ́nh Liên: “Những người muôn năm cũ . Hồn ở đâu bây giờ ?”. Rồi chạnh nhớ tới Anh Việt Thu, Phạm Lê Phan, nhớ những người đă âm thầm ra đi mang theo những kỷ niệm đáng trân quí, khó quên của một đời người. AVT th́ vĩnh viễn yên giấc trong một khu vườn xoài tại làng An Hữu quận Giáo Đức cách cầu Mỹ Thuận không xa. PLP th́ chắc vẫn đang lạnh lẽo nằm dưới mộ trong một sơn khê vắng vẻ, thưa thớt bóng người. HTL may mắn hơn v́ được chôn cất gần thành phố nơi mà gót chân anh đă từng lưu dấu bao năm dài qua những ngày mưa ngày nắng.

 

Nếu chúng ta tin rằng con người sau khi mất đi phần linh hồn vẫn c̣n vấn vương nơi trần thế hoặc siêu thoát về một cơi vô minh miên viễn nào đó, th́ bây giờ thân xác các anh hẳn đă tan hoá trở thành cát bụi trong ḷng đất, vậy th́ hồn các anh giờ này đang ở đâu? Họ có c̣n nhớ đến những ân t́nh, hệ lụy trong tiền căn để quanh quẩn, quấn quít bên những người thân yêu? Hay là họ đă hoàn toàn trút bỏ, quên lăng quá khứ để hồn ḿnh bềnh bồng phiêu bạt theo cỏ nội mây ngàn, vui với tiếng chim hót, gió ru trong cơi an nhiên vô ưu, vô úy ?

 

Nhiều người đă nói, đă phân tích, nhận định về thơ HTL, nên trong bài này tôi chỉ đề cập đến anh qua những giao t́nh cá nhân, những kỷ niệm một thời giữa tôi và con người luôn phiêu bạt này. HTL là một thi sĩ lỗi lạc, đọc qua thơ anh ai cũng dể cảm nhận những điểm nổi bật, sâu sắc để tự đánh giá sự khác biệt giữa thi ca của anh với thi ca của những người hữu danh cùng thời, trong giai đoạn 50-75.

 

Viết đến đây tôi nghĩ, tôi có thể mượn những lời nhận định sâu sắc về thơ HTL của nhà phê b́nh văn học Đặng Tiến để kết thúc bài này:

 

“…Thơ Hoàng Trúc Ly có cái b́nh thản âu yếm của kẻ đă đạt tới đạo, hiểu theo nghĩa Đông Phương: y hồ thiên lư, nhân kỳ cố nhiên. Văn chương hiện đại là một thứ văn chương sáng suốt, nghĩa là một thứ gương phản chiếu. Thơ Hoàng Trúc Ly trái lại chỉ là một khối thủy tinh, không trả lại h́nh ảnh nào, không đón đợi mà cũng không phải là không đón đợi, chỉ biết thích ứng với tất cả những ǵ đến với ḿnh. Như thế tâm hồn Hoàng Trúc Ly đă đạt đến hạnh phúc tối cao, đă liên hợp được cái ngă và cái vô ngă trong sự thong dong không bờ bến.

…Trong thi ca Hoàng Trúc Ly giữ một địa vị đặc biệt. Địa vị của thi sĩ dường như vượt lên hẳn các trường phái thi ca; ngôn ngữ của ông tươi mát, mới mẻ, trong sáng, ở một giai đoạn mà Tây phương cũng đang biến thi ca thành tiếng hát.

…Trước cuộc đời, Hoàng Trúc Ly chỉ đóng vai người khách hào hoa phong nhă. Thi sĩ đă trở lại đời sống thanh thoát của nhà hiền triết Đông Phương. Ngôn ngữ tân kỳ ảnh hưởng của Tây phương, nhờ đó, đă chắp cánh để bay vút lên cao.”

[ĐT * Hoàng Trúc Ly: Nụ cười trong và đôi mắt sáng * http://damau.org/archives/5305]

 

Diển dịch thêm thơ của người thi sĩ tài hoa, phiêu bạt này – theo tôi - là một điều phí phạm. Phí phạm th́ giờ của người đọc.

 

phan bá thụy dương -  6/2010

[trong Những Trích Tiên Phiêu Bạt Trong Ḍng Thi Ca VN]

 

 

Dưới đây là một số thi phẩm, những áng thơ hay, tiêu biểu của anh được nhiều người ưa thích, truyền tụng:

 

 Hàng Cây Bên Đường

người yêu tóc xơa tṛn vai - nửa đêm da thịt quên cài áo khuya
xác thân ră mục lời thề - mùa đi lá rụng đường về xuân thu

 

Vĩnh Biệt

rồi mai khởi sự xa đời - chuyến xe trăm tuổi đưa người ngh́n năm
trăng sao bốc cháy chỗ nằm - áo xanh mây lá vết bầm núi non.

 

Nằm Mộng Thấy Nữ Sinh
tặng HOA của trăm hoa

 

 tranh: Hồ Hữu Thủ

 

Ta từ giấc mộng bước gần em  - Đường phố đầy trăng hay mặt trời ch́m  -

Ô hay con gái bay nhiều quá - Hai cánh tay mềm như cánh chim

Như cuống của hoa như cội của cành - Em đến bao giờ là em của anh  -
Thôi đă vô cùng cô liêu bóng cả - Như chim xa rừng tội nghiệp rừng xanh

Tuyệt mù giấc mộng mỏng như sương - Vai áo hào hoa tê tê bụi đường -
Ra đi ta đắp lên sông núi - Trời rộng sông dài nỗi nhớ thương


Gặp Người Em

 

 

Những người xưa đi rồi không về nữa - Một ḿnh anh lại gặp một ḿnh em
Chiều lửng lơ nghe nắng rụng bên thềm - Em cúi mặt mắt buồn ươn ướt đỏ

Nhà anh nghèo, anh đau tim anh yếu phổi - Đời anh lạnh lùng bốn hướng gió và mưa - Ta lạc nhau từ em c̣n bé nhỏ - Anh thương em câm nín đến bao giờ.

Bởi v́ đâu da em xanh giá rét? - Nắng rưng vàng lên mái tóc mồ côi
Ngày giặc giă quê hương ḿnh mỏi mệt -Mười năm qua h́nh ảnh có ngậm ngùi [*]


Nhà anh nghèo, anh đau tim anh yếu phổi - Em bềnh bồng, anh phiêu lăng về đâu  - Không dĩ văng cho đêm dài đợi sang - Không mai sau cho nước chảy qua cầu

Em bảo anh người đi không trở lại - Nấm mồ ai như giọt lệ chưa tan
Ngọn gió nào mang anh vào mộng mị - Em giang hồ làm tiếng hát lang thang

Ta đến bên nhau sao chùng bước mỏi - Lời sắp xé môi sao bỗng nghẹn lời
Anh nhớ em: núi cao càng hiu hắt - Anh thương em: máu vọt bốn phương trời.

 

[*] Bài đăng trên báo Cải Tạo năm 1956 đến đây là dứt. Theo Trần Tuấn Kiệt

12 câu sau HTL đă làm thêm vào giữa thập niên 60 khi HTL cần phổ biến lại.

 

bài nhận từ Phan Bá Thụy Dương