Trích Dẫn Văn Của Kafka

Trong Bản Dịch “Lâu Đài”

Trần Văn Nam

(Thử Nêu Ra Chi Tiết Kỹ Thuật Viết Phức Tạp Qua Thứ Tự Các Chương Đoạn Của Tác Phẩm)

 

H́nh b́a sách LÂU ĐÀI của FRANZ KAFKA

Nội dung các tác phẩm của Kafka trong hai tác phẩm chủ yếu (Vụ Án-Lâu Đài) được những nhà nghiên cứu phê b́nh đă đồng quan điểm chúng đều có tính chất nhân bản. Tác phẩm “Vụ Án” làm cho ta thấy sự thật đôi khi thiếu t́nh người của công lư. Đôi khi, nghĩa là không phải nói pháp luật đều vô nhân. Tác giả muốn đưa ra một vài trường hợp xử oan-ức không thấu đáo, chỉ căn cứ vào những nguồn tin chưa chính xác, căn cứ vào giấy tờ có thể do vu oan giá họa; lắm khi trầm trọng đưa tới tử h́nh như trong tác phẩm “Vụ Án”; mà người bị cáo không biết làm sao để kêu oan v́ thấp cổ bé miệng trước guồng máy khổng lồ qua nhiều tầng lớp của hành pháp. Ta thông cảm v́ tác giả Kafka viết tác phẩm này vào năm 1914 (căn cứ vào tài liệu: The Life of Franz Kafka của Mark Harman, học giả chuyên nghiên cứu Kafka) và tại vùng Trung Âu khi Kafka cư ngụ tại khu resort nghỉ mát Marielyst ở Đan Mạch, với chế độ dân chủ tự do c̣n hạn chế vào thời gian ấy. C̣n tác phẩm “Lâu Đài”, theo tài liệu trên, bắt đầu được thực hiện từ năm 1922 ở Trung Âu và cũng được viết tại khu resort nghỉ mát gần biên giới Ba Lan (Kafka gốc Do Thái, ra đời ở Tiệp Khắc năm 1883, cha là người quyền thế v́ là một thương gia giàu có, ở vào thời kỳ chưa phát động phong trào bài Do Thái). Luồng gió bài Do Thái chỉ xảy ra về sau, dưới chế độ Quốc Xă trong vùng Trung Âu, nhất là ở Đức. Với tài liệu nêu trên, ta biết tác giả thực hiện những tác phẩm lúc cư ngụ trong những khu Resort nghỉ mát khi đi du lịch. Tính nhân bản của hai tác phẩm trên hướng về xă hội, hướng về tha nhân thấp cổ bé miệng trước sức mạnh vô h́nh, không biết đâu mà kêu nài, của quyền thế (như trong Vụ Án), trước sức mạnh quan liêu của tầng tầng lớp lớp viên-chức và thư-lại phục vụ cho quyền thế. Tính nhân bản này có lẽ phản ánh từ sự phản đối ngầm quyền lực của người cha. Tác giả trực tiếp thấy những lạm dụng đầy bất công của người cha và những người phục vụ, đối với xă hội dưới sự cai trị; quyền hành như lănh chúa thời phong kiến (phơi bày trong Lâu Đài). Chắc đúng như tác giả người Áo Ernest Fischer đă nhận định “… sự nhạy cảm và bất lực trước thế giới người cha đầy thế lực đă làm cho ông, thiên tài của sự yếu ớt, có khả năng vô cùng đặc biệt trong việc nhận biết những chi tiết và giải mă chúng…” (tài liệu thấy trong sách “Lâu Đài” của dịch giả Trương Đăng Dung). Phản ánh từ gia đ́nh, tính nhân bản của Kafka hướng về xă hội. C̣n trong tác phẩm “Hóa Thân” (viết năm 1915, truyện về một người khi thức dậy thấy ḿnh biến thành con bọ hung), có lẽ phản ánh từ cách đối xử ghẻ lạnh của gia đ́nh ông đối với một người thân quyến nào đó v́ bị tật nguyền hay dị dạng?  Điều này căn cứ vào một câu nói của ông, trong tài liệu đă dẫn kể trên của Mark Harman, khi Kafka hỏi một người bạn “Anh nói thế nào về những điều khủng khiếp xảy ra trong nhà chúng tôi? (Kafka asks a friend: “What do you say about the terrible things that are happening in our house?). Điều này làm ta liên tưởng đến tác phẩm Jane Eyre của nữ văn sĩ Anh Charlotte Bronte, trong đó có nhân vật là người vợ hóa điên dại bị nhốt trên gác lầu của một dinh thự miền quê. Trong bài “Hóa Thân Của Franz Kafka” đăng trên mạng “vanchuongviet.org”, tác giả Vơ Công Liêm có nói về phản ánh trong gia đ́nh người cha quyền thế của Kafka: “ Phản ánh sống thực bên cạnh cuộc đời; một cuộc đời đầy rẫy rối ren, một tàn bạo do từ gia đ́nh… Trạng thái tinh thần của Gregor trong gia đ́nh (nhân vật hóa thành con bọ hung) là một rập khuôn chính xác qua trạng huống gia đ́nh của Franz. Mà bốn bề của căn buồng như vây hăm không lối thoát. Gregor, một người lớn tuổi, là một người tù của gia đ́nh hắn… sống giữa sự hờ hững của kẻ lưu đày…” Ta phân vân v́ chưa đọc được tài liệu nào nói rơ về một người thân trong gia đ́nh ông tật nguyền hay dị dạng bị đối xử ghẻ lạnh như thế; và phân vân v́ có lời bàn con người hóa thành bọ hung là ẩn dụ “người hùng bệnh hoạn của cơi đời” (cũng trong bài trên của tác giả Vơ Công Liêm).  Ẩn dụ người hùng bệnh hoạn của cơi đời có vẻ trừu tượng về biến-hóa-h́nh chưa xuất hiện và thuộc về siêu h́nh có thể xảy ra trong tương lai đầy ô nhiễm do kỹ nghệ. Ta nghiêng về ư tưởng tác phẩm cốt nói đến sự ghẻ lạnh trong đối xử của nhân thế, con bọ hung có lẽ là trường hợp tật nguyền hay dị dạng có thật, mặc dù chưa đọc được chứng liệu nhưng đă có câu nói trên của Kafka: “… những điều khủng khiếp xảy ra trong gia đ́nh chúng tôi”. Tác giả Lê Đ́nh Phước, trong bài “Không Gian Nghệ Thuật” trên mạng điện tử “phuoctk88.blogspot.com”, nhận định Kafka chủ đích xây dựng một “không gian thực và ảo” trong tác phẩm (kề cạnh ba không gian khác chung lại thành không gian nghệ thuật của Kafka, gồm có “không gian mê cung - không gian ngột ngạt tù túng - không gian ác mộng). Riêng không gian thực và ảo, tác giả Lê Đ́nh Phước nhận định việc con người biến thành con bọ hung thuộc về huyễn hoặc. Nếu là cơi huyễn hoặc th́ không do phản ánh sự thật cụ thể từ tật nguyền hay dị dạng. Tác giả Lê Đ́nh Phước có ư nói về chủ đích nghệ thuật của Kafka muốn trộn lẫn thực và ảo, v́ con bọ hung nhưng cảm nghĩ rất người: “… kéo cái huyễn hoặc ấy trở về với thế giới thực… Gregor ấy cảm thấy và ư thức rơ từng thay đổi sinh lư sinh học trong bản thân, đau đớn chứng kiến thái độ ứng xử của bố mẹ và cô em gái cưng, chuyển từ kinh hoàng đến ân cần, rồi phẫn nộ khinh rẻ và cuối cùng là hờ hững… Tác phẩm của Franz Kafka không có ranh giới giữa thực và hư, bao giờ cũng có một sự đan cài một cách rất tự nhiên cái quái dị với cái thường nhật”

Vậy, tính nhân bản của “Hóa Thân” hướng về sự đối xử con người trong gia đ́nh, c̣n “Vụ Án” và “Lâu Đài” th́ tính nhân bản hướng về sự đối xử con người trong xă hội. Tính nhân bản đă rơ ràng như vậy, tại sao tác giả không phổ diễn lư tưởng đẹp ấy bằng tác phẩm dễ dàng thâu nhận cho đa số quần chúng. Ta muốn nói về văn phong và cấu trúc xây dựng tác phẩm sao cho giản dị, không phức tạp như đang có trong ba tác phẩm này, những tác phẩm thuộc về văn chương tân kỳ. Kafka mở đầu cho những tác phẩm vừa khó hiểu vừa rất sáng tạo với cách viết lạ lùng. Ông trở thành nhà văn tiền phong mà sau này những tác giả giải Nobel Văn chương (như William Faulkner, James Joyce, Samuel Beckett, Cao Hành Kiệm, Gabriel Garcia Marquez), một số trong những nhà văn này đă công nhận chịu ảnh hưởng của Kafka trong đường lối văn chương không theo phong cách cổ điển viết minh bạch với bút pháp hiện thực hay lăng mạn. Có lẽ ông đă nghiệm ra một sự thật hiển nhiên: Những tác phẩm cổ điển dù hay đến đâu rồi thế nào độc giả cũng cất vào tủ sách làm của quư, không đọc đến lần thứ ba v́ họ đă hiểu hết nội dung, nhớ nằm ḷng những đoạn văn xuất sắc, không c̣n cái ǵ để khám phá thấy nữa, không c̣n ǵ gọi là bí ẩn cần bàn thảo thêm. Cất vào tủ để làm gia bảo, truyền cho thế hệ sau kho tàng văn học. Muốn tránh t́nh trạng bất hủ nhưng nằm ngủ yên trong văn khố thư viện, vậy th́ phải sáng tạo những cách viết khó hiểu, chỉ có thể hiểu dần dần, hoặc hiểu theo nhiều cách mà bất phân thắng bại ai cảm thức đúng hơn ai. Do đó tác phẩm trở thành những tranh cải không ngớt, phải đọc đi đọc lại, mỗi lần đọc nẩy sinh một ư nghĩ mới dành cho tác phẩm, như vậy tác phẩm vừa bất hủ vừa mời mọc đọc hoài. Điều này dẫn ta tới cái nh́n vào ư hướng viết của tác giả: ư hướng sáng tạo h́nh thức văn chương song song với ư hướng phát tán tính nhân bản. Văn chương càng khó đọc, tính nhân bản cứ lấp ló không hiểu trọn vẹn, như thế thiển nghĩ là phát tán tư tưởng (rải ra ư tưởng thành nhiều cách lănh hội, dù nhiều cách nhưng vẫn tập trung đó là những tố cáo người đối xử với người, những bênh vực tầng lớp không may mắn sa vào thấp kém…) Vậy kỹ thuật viết văn và cấu trúc xây dựng truyện là phần quan trọng; càng rắc rối càng được độc giả nhiều dịp bàn tới những tác phẩm tân kỳ. Cho nên trong phần trích dẫn tác phẩm “Lâu Đài” do dịch giả Trương Đăng Dung (nhà xuất bản Văn-Học tái bản năm 2012), người viết bài này tập trung ở việc đọc kỹ để thử nêu ra kỹ thuật viết phức tạp trong từng chương đoạn (mỗi đoạn gồm khoảng bốn năm chương, trong tất cả hai mươi chương của tác phẩm “Lâu Đài”). C̣n nội dung th́ đă rơ ư hướng nhân bản của tác giả: Tŕnh bày và tố cáo một số tổ chức quyền lực; làm khó dễ hành chánh cho dân bằng lớp lớp viên chức, lớp lớp thư lại, lớp lớp công văn biên bản; thực tâm là sống phè phỡn với tiệc rượu, làm việc chểnh mảng… Bài của tác giả Mai Thị Liên Giang với nhan đề “K. Và Nỗi Cô Đơn Thời Gian Trong Lâu Đài” đang hiện diện trên mạng “tapchinhatle.vnweblogs.com”, viết riêng về tác phẩm “Lâu Đài”. Bài nhận định này có những giới thiệu làm ta lưu ư như sau: 1/ “nhân vật K. cùng với nỗi cô đơn đeo đẳng trong suốt cả hành tŕnh đến Lâu Đài” (Về điểm này, theo thiển nghĩ của người viết bài th́ “nỗi cô đơn” không phải là chủ đề chính của truyện, vả lại trong truyện K. có đến hai người yêu là Frida và Olga; và hành tŕnh đeo đẳng của nhân vật K. là muốn tiếp cận với Quan-pḥng-thành hay Chánh-văn-pḥng Klamm của Lâu Đài để chính-thức-hóa nhiệm vụ “người đạc điền” được vời đến do một thư mời) 2/ Lâu Đài là h́nh ảnh một “tổ chức quyền lực quan liêu… qua những mắt xích vô tận là các viên chức, thư kư, liên lạc viên” (Về điểm này, quả tác giả Kafka qua những diễn tiến của truyện từ lúc K. đến Lâu Đài do thư mời đến lúc hoài công đợi làm việc chính thức, rốt cuộc uổng phí thời gian. Tác phẩm cho ta thấy Lâu Đài là ẩn dụ của phức tạp hành chánh do nhiều lớp nhân sự. Mắt xích từ Chánh văn pḥng bệ vệ xa cách (Bá Tước, chủ nhân Lâu Đài, như một vắng bóng) đến Thư kư văn pḥng, đến Trưởng thôn, đến liên lạc viên, cho đến những người giúp việc gây phiền nhiễu; cũng phải kể đến những chủ quán xun xoe quan trên và các gái quầy rượu, gái hầu pḥng. Chương 18 và 19, tác giả với bút pháp lặp tới lặp lui việc thư kư, hồ sơ, tài liệu, dụng ư làm độc giả chán ngán những chất chồng của hành chánh. 3/ “K. chính là điển h́nh xă hội, anh được tác giả giao cho vai tṛ khám phá thế giới bi hài (Khởi từ ư định mong người của Lâu Đài chính-thức-hóa thư mời làm nhiệm vụ đạc-điền của vùng Lâu Đài; loanh quanh mất thời giờ v́ thư mời đó thật ra đă hoăn lại không c̣n hiệu lực, nhưng giấy hoăn mời ấy chạy từ pḥng này qua pḥng khác có thể thất lạc, có thể đang nằm đâu đó trong những tủ hồ sơ. Vậy là công tác đạc điền của K. ở vào trường hợp lơ lửng. Trưởng thôn đề nghị tạm cho K. làm việc dọn dẹp sạch sẽ ngăn nắp ở một trường học. Ban đầu K. không chịu, sau chấp nhận v́ K. muốn thêm dịp ở lại vùng Lâu Đài để gặp cho được Klamm, Chánh Văn Pḥng. Mục đích của K. chỉ có như vậy. Theo bước hành tŕnh của nhân vật K. mà nhà văn Kafka tŕnh diện hệ thống giấy tờ gây rắc rối; phơi bày nhũng nhiễu do lạm dụng quyền thế (qua nhân vật Sortini thuộc sở cứu hỏa Lâu Đài v́ bị cô gái đẹp Amalia từ chối mối t́nh si mà trả thù gia đ́nh cô; qua hé lộ các cô Gái Quầy Rượu đều là t́nh nhân Quan Pḥng Thành); do làm việc chểnh mảng (những hành lang vang âm những tiệc tùng; thư kư văn pḥng ngủ li b́, có khi làm việc qua quít bên giường ngủ); do tính quan liêu tạo mối xa cách để quan-trọng-hóa vai tṛ kẻ có quyền (trọn cuốn sách, chỉ có hai lần Chánh Văn Pḥng Klamm xuất hiện, một lần trong Quán Ông Chủ mà những người thân cận dưới quyền chỉ được thấy ông qua một lỗ nhỏ đục trên vách tường, một lần ông bước vội vào xe ngựa trong khi tuyết đổ). Và trong sách có nhiều nét bi hài như tác giả Mai Thị Liên Giang đă nêu ra. Nh́n qua lỗ vách để tiếp cận với Chánh Văn Pḥng là nét bi hài thứ nhất. Những điều bi hài lần lượt: hai người giúp việc của K. nhốn nháo tranh ăn tranh nằm như trẻ con, mà K. chỉ là kẻ hốt rác trong trường nhưng vẫn phải chịu sự đeo đẳng của hai người giúp việc v́ họ được phái đến do Lâu Đài cắt cử; Frida trở thành người yêu của K. một cách chớp nhóang rồi bỏ K. để thành t́nh nhân của một trong hai kẻ giúp việc; Sortini thấy Amalia quá đẹp nên quên cả lịch sự khi nhảy bổ đến Amalia để chiêm ngưỡng; người dân sống quanh Lâu Đài không hiếu khách, K. phải lấy những nắm tuyết chọi vào cửa cho họ lưu ư ḿnh khi K. chân ướt chân ráo tới vùng Lâu Đài; bà chủ Quán Ông Chủ nh́n say mê Klamm qua lỗ vách v́ trước khi lấy chồng bà từng là kẻ t́nh si; sự cố gắng làm cho quán đắt khách theo phân tích sâu sắc của tác giả Kafka cũng do mối t́nh thầm kín của bà đối với Klamm chứ không phải do phục vụ gia đ́nh. Tiếp tục với những nét bi hài về lối sống hiện diện trong cuốn sách: K. nhận làm việc quét dọn nơi trường học, cùng vợ chưa cưới Frida phải ăn ở trong một trong hai lớp học; khi nào học sinh học lớp nào th́ phải đổi pḥng; mà thầy giáo th́ giữ ch́a khóa không cho lấy củi đốt sưởi ấm trong mùa đông; cô giáo th́ chỉ lo cho con mèo hơn là lo cho đời sống người giúp việc lao công nơi trường học. Và những nét bi hài nhất khi tác giả dùng những từ ngữ kêu to như “bí mật của Amalia” mà thật ra chỉ là sự cự tuyệt lối tỏ t́nh sỗ sàng của Sortini; hoặc từ ngữ trịnh trọng “những cuộc hành hương” mà thật ra chỉ là việc cha nàng Amalia ngày nào cũng đứng chực chờ ở đầu đường dẫn lên Lâu Đài để mong viên chức trên ấy thôi cô lập kinh tế cho gia đ́nh ông v́ vụ cự tuyệt t́nh yêu đó; hoặc dùng từ ngữ lớn lao “những kế hoạch của Olga” (chị gái của Amalia) mà thật ra chỉ là khuyến khích người em trai Barnabas xin làm người đưa thư của Lâu Đài để có dịp tiếp cận các viên chức có chút thẩm quyền nào đó. Những việc nhỏ nhặt như vậy mà lại dùng các từ ngữ “đao to búa lớn” cốt nói lên sự loay hoay một cách khó khăn cố thoát sự chi phối của một kẻ quyền lực thuộc Lâu Đài (ngầm ra lệnh đ́nh chỉ công việc làm nhân viên cứu hỏa của cha nàng Amalia; chỉ thị ngầm cho người thợ làm giày thôi việc ở xưởng làm giày của cha mẹ Amalia; cô lập kinh tế và cô lập liên hệ xóm làng không cho thân quen với gia đ́nh Amalia. 4/ “không gian và thời gian không mang tính cụ thể… Tất cả đều diễn ra với những h́nh ảnh nhuốm màu sắc huyền thoại” (Lâu Đài không là h́nh ảnh cao vời chớn chở trong mây, chỉ như một thị trấn có những ṭa nhà nhô cao hơn chút ít làng xóm nhà cửa phía dưới, nhưng nó được làm cho xa cách bởi tầng lớp viên chức, thư kư, hồ sơ hành chánh, như đă nói trên. Vậy huyền thoại là do con người có quyền lực tạo ra. Nông dân trong làng mặc đồng phục màu vàng nhạt như trong binh đội: dấu hiệu đang có một thế lực chi phối đời sống. Có những chỉ dấu cho ta biết đây là thời phong kiến, vùng Lâu Đài có thể do Lănh Chúa cai quản (Bá Tước); thời ấy giai tầng chủ-tớ khá có sự phân biệt qua h́nh ảnh chủ cầm roi tượng trưng bằng cành cây nhỏ để chỉ bảo tôi tớ; c̣n đời sống các cô hầu pḥng th́ chui trong những căn pḥng không c̣n ư thức thời gian trôi qua sáng chiều. Và không gian dĩ nhiên là ở vùng Trung Âu, nơi tác giả Kafka thai nghén tác phẩm. Vậy không gian huyền thoại không phải như cơi siêu h́nh nào đó mà là nơi khổ ải do người có quyền thế tạo ra.

Qua bốn điều ta ghi nhận trong bài viết của tác giả Mai Thị Liên Giang, thiển nghĩ cũng đă phần nào cho biết về cốt truyện. Cốt truyện không hẳn là điều quan yếu trong các tập truyện tân kỳ, điều đáng kể ở bút pháp và cấu trúc xây dựng truyện. Ta chắc dễ nhận ra chủ đích này trong tác phẩm của William Faulkner hoặc của James Joyce. Nhưng ở các tác phẩm của Kafka (người tiền phong của văn chương tân kỳ) và tác phẩm nhà văn Gabriel Garcia Marquez (giải Nobel Văn chương năm 1982) th́ cốt truyện lộ diện khá rơ ràng, có thể kể lại tương đối dễ dàng v́ cách thức diễn tiến theo tuần tự đầu đuôi câu truyện, chỉ đôi lần đảo lộn thời gian. Nghĩa là hai tác giả này không chuyên chú viết theo ḍng ư thức hỗn tạp làm cho độc giả khó hiểu; hoặc triệt để làm nổi bật vai tṛ của vô thức xâm nhập bất chợt trong đời sống thường nhật (theo như các lời giới thiệu đối với tác phẩm “Âm Thanh và Cuồng Nộ” của William Faulkher); hoặc làm một song hành tâm tính các nhân vật xưa cổ với các nhân vật hiện đại, song hành giữa sự kiện xảy ra trong một ngày ở Dublin Ái Nhĩ Lan (Ireland) với cuộc hành tŕnh trở về nhà của Ulysses trong lịch sử cổ Hy Lạp, trong ấy kỹ thuật “ḍng-ư-thức bột phát” hay “độc-thoại nội tâm đột khởi”, thường được áp dụng (theo như các lời giới thiệu đối với cuốn Ulysses của James Joyce). Khi đọc những bài giới thiệu tác phẩm “Vụ Án” và “Hóa Thân”, người viết bài vốn thích tính mỹ cảm và lăng mạn, không có cảm hứng để t́m đọc hai tác phẩm được giới thiệu đầy tính nhân bản này (Hiểu một cách giản đơn: Tố cáo những cách xử án bất công do thượng tôn pháp luật máy móc, căn cứ vào giấy tờ hồ sơ mà có khi do vu oan giá họa; vạch ra những cư xử ghẻ lạnh lắm khi của người thân trong gia đ́nh đối với kẻ tật nguyền hay dị dạng - Những điều này có một số nhà văn học nhận định sâu xa hơn như Nhân Thế Tha Hóa, Mê Cung Xă Hội…) Chính là do chất thơ bảng lảng trong chương đầu của “Lâu Đài” mà người viết cố gắng đọc, rồi nhân đó cố gắng đọc kỹ ở những chương sau để thử nêu ra bút pháp viết phức tạp do ư định tiền phong sáng tạo lối văn chương tân kỳ của tác giả Kafka. Vậy truyện “Lâu Đài” xin bổ túc thêm như sau, chỉ thêm chi-tiết, v́ bốn điều nói đến trong bài của tác giả Mai Thị Liên Giang đă phát lộ gần hết cốt truyện: Nhân vật K. được thư mời đến làm nhiệm vụ người đạc điền cho Lâu Đài. Khi K. đến th́ trời đă về chiều và vào mùa đông nên lâu đài mờ ảo trong tuyết. Lâu Đài không chớn chở, chỉ như một quần thể thị trấn. K. nghỉ tạm tại Quán Bên Cầu trong làng dưới Lâu Đài. Sáng hôm sau, K. mới biết đường lên lâu đài không dễ, càng đi lên càng nhận thấy không đưa tới nơi, chỉ quanh quẩn; và thư mời làm người đạc điền cũng chẳng dứt khoát có hay không; muốn liên lạc với ngài Chánh Văn Pḥng Klamm (bệ vệ chỉ được nh́n qua lỗ vách tường Quán Ông Chủ) th́ phải qua các văn pḥng thuộc quyền, nào ngài Trưởng Thôn, nào ngài Thư Kư Chánh Văn Pḥng trẻ tuổi nghiêm nghị quan cách, nào những Thư Kư Pḥng 1 Pḥng 2… ; nào Liên lạc viên; mà nơi nào cũng tràn ngập hồ sơ với biên bản; trở ngại khó khăn do phải lục lại hồ sơ, có thể thư mời ấy đă lỗi thời và bị hoăn lại; do thất lạc bởi sự làm việc chểnh mảng mà K. không được báo tin, nên đến Lâu Đài muộn màng. Tác giả muốn dàn trải ra một thế giới phức tạp của nhân sự hành chánh, do con người tạo ra quyền lực xung quanh Lâu Đài. V́ vậy, Lâu Đài mang h́nh ảnh của nhân quần hơn là h́nh ảnh chớn chở thuộc huyền bí siêu nhiên. Vậy mà K. cũng được cung cấp hai người giúp việc được phái đến từ Lâu Đài, hai kẻ này như những phần tử nhốn nháo theo pḥ tá trong khi K. chưa hề chính thức làm việc đạc điền. Tại Quán Ông Chủ, K. nhanh chóng bắt t́nh với Frida vốn là Gái Quầy Rượu và t́nh nhân của Chánh Văn Pḥng, bây giờ thành vợ sắp cưới của K. V́ không truy ra văn bản chính thức mời K. và văn bản hoăn việc thâu dụng đạc điền; K. được Trưởng thôn sắp xếp cho việc dọn dẹp tại một trường học. Lại xảy ra sự cải vả (về việc xử dụng củi đốt để sưởi ấm) giữa thầy giáo cô giáo với K. và Frida cùng hai người giúp việc. Do việc cô giáo đối xử không tốt với K. mà một người học tṛ thiện cảm và đưa K. về nhà. K. làm quen với gia đ́nh cậu, từ đó K. nhiều dịp gần gũi Olga, chị của Amalia. Olga bắt t́nh với K, và K. thường lui tới nhà này với mục đích thực sự muốn liên hệ với em trai Olga là Barnabas, v́ nghe phong thanh Barnabas đang trở thành người đưa thư của Lâu Đài thường tiếp cận với Chánh Văn Pḥng Klamm. V́ việc lui tới nhà này mà Frida, vợ chưa cưới của K., bắt t́nh với một trong hai người giúp việc, bỏ rơi K. và trở lại vai tṛ gái quầy rượu tại Quán Ông Chủ. Điều này khiến cho cho cô gái hầu pḥng Pepi mới được nâng lên làm gái quầy rượu phải lui về việc làm tăm tối cũ. Biết được t́nh cảnh của K. mất vợ chưa cưới và đang vô công rồi nghề, Pepi mời K. về tá túc nơi chỗ trọ của ḿnh, gồm một gian pḥng cô đang ở chung với hai cô gái hầu pḥng khác. K. hứa sẽ đến, nhưng trước hết K. phải tới Quán Ông Chủ để đối chất với bà chủ v́ mới đây K. b́nh phẩm trang phục của bà chủ quá lỗi thời. Chương thứ 20 đến đây th́ hết, dở dang v́ tác giả Kafka lâm bệnh nặng, sau đó th́ mất… Theo sử liệu, Max Brod là người quản thủ các bản thảo của Kafka, cũng là người được Kafka trối trăng nên thiêu hủy tất cả bản thảo ấy (Max Brod không thể tuân theo, cho nên các tác phẩm quư đối với văn chương nhân loại của Kafka nay vẫn tồn tại). Và theo Max Brod, v́ là người thân cận nên ông được Kafka cho biết ư định kết thúc truyện Lâu Đài như sau: nhân vật K. rồi đến lúc ṃn mỏi kiệt sức; và trong khi thập tử nhất sinh trên giường bệnh th́ K. nhận được giấy phép cho cư trú chính thức trong làng dưới Lâu Đài, chỉ có vậy và cũng đă muộn màng. (Tài liệu về đoạn kết này được ghi trong bộ “Merriam-Webster’s Encyclopedia of Literature”, trang 216, xb. năm 1995 tại Hoa Kỳ - Massachusetts). Như vậy, cốt truyện không lấy ǵ khúc mắc, có thể không lấy ǵ hấp dẫn, nhưng khúc mắc th́ ở bút pháp, ở cách thức phô diễn văn chương mà tác phẩm này của Kafka được bàn luận tới hoài, và trở thành bậc thầy của các tác giả được giải văn chương Nobel như Willam Faulkner, James Joyce, Gabriel Garcia Marquez (Họ đều thừa nhận chịu ảnh hưởng phong cách văn chương tân kỳ của Kafka). Thiển nghĩ, ta có thể biết được phần nào phong cách viết tân kỳ của nhà văn Kakka trong mỗi chương đoạn, trong đó xin trích dẫn các câu văn đáng lưu ư khiến có thể theo dơi được cốt truyện:

1/ Chương đoạn đầu gồm các chương từ một đến bốn: Khởi đầu vào truyện, tác giả xử dụng lối văn chương c̣n nghiêng về thi-tính, làm cho ta thấy lâu đài tuy chỉ là một quần thể xă hội nhưng cũng có vẻ huyền ảo trong tuyết mùa đông, nhưng dân dưới làng thuộc phạm vi lâu đài không mấy hiếu khách; và ngài Chánh Văn Pḥng Lâu Đài là một nhân vật oai vệ lạnh lùng xa cách: - Chàng tiếp tục đi về phía trước, nhưng đường c̣n rất dài, hóa ra con đường chính của làng lại không dẫn lên quả đồi có lâu đài, mà chỉ dẫn đến gần đó, rồi như cố ư, nó rẽ ngang, không bỏ xa lâu đài mà cũng không dẫn đến gần… càng ngạc nhiên thấy cái làng này mới dài làm sao, đi măi cũng không hết.Những ngôi nhà nhỏ nối đuôi nhau vô tận với những con mắt cửa sổ đă bị đóng băng… Dù sao chàng vẫn không đơn độc: bên phải bên trái đều có những ngôi nhà của nông dân. Chàng vắt một nắm tuyết ném vào ô cửa sổ gần đấy. Lập tức một cánh cửa mở ra - đây là cánh cửa đầu tiên mở ra kể từ khi chàng lang thang trong làng… (Đoạn khác) - Ông muốn nh́n thấy Klamm à? Ở đây có một lỗ nhỏ, ông có thể nh́n qua được… Qua cái lỗ nhỏ mà chắc là người ta đă khoan ra để quan sát, K. gần như có thể nh́n hết được căn pḥng. Ngài Klamm ngồi bên chiếc bàn viết kê ở giữa pḥng… Ngài có dáng người tầm thước, béo tốt và bệ vệ… Ngài chống khuỷu tay trái lên bàn và để tay phải đang cầm điếu x́-gà dài lên đầu gối. Trên bàn có chai bia… Ông ấy ngủ à? Khi nh́n vào pḥng, tôi thấy ông ấy vẫn c̣n thức, ngồi cạnh bàn kia mà… lúc đó ông ta cũng đang ngủ, nếu không th́ tôi chưa chắc để cho ông nh́n vào. Ông ấy ngủ trong t́nh trạng như thế này đấy, các quư ông thường ngủ rất nhiều…

2/ Chương đoạn thứ nh́ gồm các chương từ bốn đến chín: Văn phong của Kakka dần dần nghiêng về bút pháp tượng trưng có vẻ bi hài về chuyện t́nh chớp nhóang (giữa K. và Frida), việc lưu trữ hồ sơ hổ lốn (ông bà Trưởng thôn), t́nh si đáng buồn cười (bà chủ Quán Ông Chủ đối với ngài Chánh Văn Pḥng); đối xử không lễ độ (thầy cô giáo trường học đối với K); tăng vẻ quan cách trịnh trọng của viên chức Lâu Đài (Ngài trẻ tuổi Thư kư Chánh Văn Pḥng Monus): - Người đàn bà mở tủ, K. và trưởng thôn cùng nh́n vào. Cái tủ nhét đầy các loại giấy tờ. Khi người đàn bà mở tủ, hai tập hồ sơ lớn quấn lại thành hai tập giấy khổng lồ được bó làm một như người ta bó củi khô, truồi ra làm bà ta hoảng hốt nhảy sang một bên… cho dù hồ sơ mắc kẹt ở chỗ chúng tôi, hoặc trên đường đi bị mất, sự thật th́ chỉ có phần ngoài đề địa chỉ pḥng B là đến được mà trong thực tế, rất tiếc tập hồ sơ đă mất lại nói về việc nhận người đạc điền. Trong lúc đó, pḥng A vẫn cứ đợi trả lời và đă có những báo cáo lên trên… Như vậy, hiển nhiên là việc không cần đến người đạc điền ít ra vẫn c̣n là vấn đề chưa rơ ràng dứt khoát… (Đoạn khác) - H́nh dáng ṭa lâu đài đă bắt đầu ch́m trong bóng tối, nó đứng câm lặng như vẫn thế. K. chưa bao giờ thấy ở đó dấu hiệu nhỏ nào của cuộc sống, có lẽ ở xa như thế không thể nhận ra cái ǵ cả, nhưng con mắt vẫn khao khát được thấy cái ǵ đó, và không thể nào chịu được sự bất động câm lặng này… Ngài trẻ tuổi, khi đến bên cửa mà K. đă bước qua để vào sân, c̣n quay lại nh́n lần nữa. K. như thấy ngài lắc đầu… sau đó với cử chỉ cương quyết, nhanh nhẹn, và dứt điểm, ngài quay lại bước nhanh vào hành lang, rồi biến mất ngay sau đó… và bây giờ mọi ánh điện đều đă tắt… người ta đă cắt đứt mọi quan hệ với chàng… Bà chủ quán th́ với những bước dài nhón chân chạy đến cánh cửa mở ra sân, và nh́n trộm ra ngoài qua lỗ tra khóa… Bây giờ th́ người ta thay nhau nh́n ra, nh́n lâu nhất là bà chủ quán… nh́n với vẻ mặt căng thẳng, người oằn xuống gần như là quỳ… bà vuốt khắp mặt, sửa lại tóc, thở sâu… Vậy là Klamm đă đi rồi sao? Chàng hỏi … không thể thấy ǵ nữa, gă xà-ích đă quét luôn cả dấu vết trong tuyết…

3/ Chương đoạn thứ ba gồm các chương từ mười đến mười bốn: Nhà văn Kafka đẩy việc mô tả con người, những nhân vật phụ, đến mức độ vượt quá hiện thực, chỉ như những điển h́nh, làm độc giả nghĩ họ không phải đang sinh hoạt thực sự, chỉ là những tượng trưng cho bá tánh nhân loại. Như những người giúp việc cho K. thật là những kẻ nhốn nháo, dám chọc ghẹo cô chủ, không đúng là người giúp việc, chỉ như những bộ hạ từ Lâu Đài phái đến để ḍ xét người lạ mặt đến Lâu Đài. Như thầy giáo cô giáo sao không có chút lịch sự nào đối với K. và Frida tạm thời phụ trách việc quét dọn trong trường trong khi chờ đợi công việc đạc điền được xác nhận hoặc chính thức bị hoăn lại; phải chăng họ là điển h́nh của giới được coi như lớp người tử tế mà hóa ra không tử tế chút nào. Như Frida, tuy là vợ chưa cưới của K. nhưng lại tỏ ra mật thiết với một trong hai người giúp việc, đôi khi giỡn hớt v́ họ quen nhau lúc c̣n ở tuổi thiếu niên, có những biểu hiện tinh cảm thương xót; phải chăng Frida là điển h́nh của người dễ có t́nh cảm giao động, không vững vàng trong tâm hồn. Cậu học tṛ Jancsi thấy ở K. toàn là điều đáng khâm phục đáng bắt chước, muốn đem K. về nhà giới thiệu với mẹ mà phải đợi cho khi nào cha vắng mặt; phải chăng Jancsi là điển h́nh của bất măn giáo dục gia đ́nh mà người cha thường độc quyền dạy dỗ không cần tham khảo với mẹ cho có phương pháp mềm dẻo hơn. Tóm lại, ta thấy các nhân vật như đều tượng trưng những tâm tính, hành vi được đẩy lên mức thái quá, vượt xa hiện thực chủ nghĩa: - dường như Frida cùng cánh với chúng, hoặc chí ít cũng quá bao dung đối với chúng. Tất nhiên chúng là những kẻ điển trai, nhưng chỉ cần có nghị lực th́ không có ai là không đuổi đi được, chàng sẽ chứng minh điều đó qua bọn giúp việc. (Đoạn khác) - Nếu nhắc đến K., cậu mỉm cười nói những điều này vẻ phấn chấn, nếu nhắc đến ông bố, cậu nói vẻ xót xa buồn bă. Nhưng cậu c̣n nói thêm: Tuy thế K.vẫn có thể nói chuyện với mẹ cậu, nhưng không được để bố biết.

4/ Chương đoạn thứ tư gồm chương mười lăm và mười sáu: Chương mười lăm dài nhất trong tác phẩm “Lâu Đài”, như một truyện lồng trong toàn truyện, gồm bốn phần cũng khá gây cấn: Bí mật của Amalia - Sự trừng phạt Amalia - Những cuộc hành hương - Kế hoạch của Olga. Tiểu truyện này được lồng vào truyện “Lâu Đài”; biết được sau khi cậu bé Jancsi đưa K. đến làm quen với gia đ́nh cậu. Tiểu truyện phơi bày sự lạm quyền của một trong những viên chức của Lâu Đài và gia đ́nh người dân t́m cách đối phó một cách yếu ớt trước sự trả thù ngấm ngầm; không có văn bản kể về tội ǵ (giống như ở trường hợp “Vụ Án” về một bản án đến tử h́nh mà không có tŕnh bày chứng cớ; không văn kiện nói đến tội ǵ). Chương mười sáu chỉ như một chương kết nối: sau khi K. lui tới gia đ́nh Olga, một trong hai kẻ phụ việc đến báo tin Frida nay đă dứt t́nh với K. Vài trích dẫn cho chương đoạn này: - Bố em cúi thấp đầu và ra hiệu cho chúng em ư là hăy cúi chào Sortini… chúng em người này tiếp người kia tiến lại, cho tới lúc ánh mắt ông dừng lại ở Amalia. Sortini đành phải ngước lên v́ Amalia cao hơn ông nhiều. Ông ta sửng sốt, nhảy qua chiếc cần máy bơm để đến gần hơn với Amalia… Đó là lá thư Sortini gửi cho cô gái đeo dây chuyền đá thạch lựu… Ông ta đ̣i Amalia phải lập tức đến chỗ ông ấy ở Quán Ông Chủ… Một lá thư như thế làm phẫn uất bất kỳ cô gái nào… nhưng sau đó hằn nỗi khiếp sợ bởi giọng điệu đe dọa… sẽ thắng cô gái không giống như Amalia. (Đoạn khác nói về sự trừng phạt Amalia) - Brunswick (thợ đóng giày trong tiệm làm giày của bố Amalia) đến xin thôi việc nói rất chân thành với ông bố rằng anh ta muốn làm việc độc lập… Người ta lần lượt gạch tên trong sổ đặt hàng… viên chỉ huy đội cứu hỏa đến thông báo cho bố em biết rằng đội cứu hỏa đă sa thải ông và xin lại ông cái bằng cứu hỏa… Gia đ́nh em không có đất, thế mà chẳng ai nhờ chúng em làm việc ǵ… chúng em buộc phải gần như vô công rồi nghề… Tất nhiên gia đ́nh em phải bỏ nhà, Brunswick đă chuyển đến ở, người ta cho chúng em cái lều này… ngay cả khi chuyển nhà mệt mỏi như vậy, chúng em không ngớt gặp những chiếc xe chở ngũ cốc, những chủ xe khi thấy chúng em họ liền quay lưng, ngoảnh đầu đi… tên họ của chúng em không bao giờ c̣n được gọi tới nữa… bố em chỉ cần họ tha lỗi cho ông. Nhưng họ phải tha lỗi cái ǵ? Họ trả lời: tạm thời chưa có sự tố cáo nào chống ông từ Lâu Đài cả, những chuyện như thế không có dấu vết trong các biên bản. (Đoạn khác, về việc Frida nhờ một người giúp việc báo tin nàng đă dứt t́nh với K.) - Bây giờ tôi làm hầu pḥng ở trong quán Ông Chủ, Frida lại làm việc ở quầy rượu uống… tôi đă thấy các cô gái bám theo ông như thế nào, dường như ông kéo họ bằng sợi dây vậy, nhất là cái cô đen đúa (Olga) đang mê mệt v́ ông… Ừ, th́ mỗi người có một khẩu vị riêng…

5/ Chương đoạn thứ năm gồm chương mười bảy đến mười chin:  Đây là ba chương, theo thiển nghĩ, tác giả làm ta chán ngán với việc thư lại giấy tờ, cách làm việc lười biếng mà tỏ ra vẻ bận rộn đến thẫn thờ mệt mỏi; đầy dẫy những từ ngữ lặp đi lặp lại như hồ sơ tài liệu, thẩm quyền, thẩm vấn ban đêm,  hành lang giao thư, phân phát tài liệu, chuông bấm giao thư, người phục vụ giao thư… Thay v́ viết tiểu thuyết làm người đọc theo dơi do t́nh tiết hấp dẫn th́ Kafka, theo thiển nghĩ, lại dùng bút pháp gây chán ngán đọc v́ đầy dẫy chững từ ngữ lặp tới lặp lui thuộc về hành chánh. Nhưng do đó, ta phải đọc lại và tự hỏi tại sao tác giả áp dụng bút pháp gây chán ngán? Chán ngán đọc hàm chứa chán ngán hành chánh thư lại. Đây là những trích dẫn cho chương đoạn này: - các viên chức thích nhất là giải quyết những việc chính quyền ở trong quầy uống hoặc trong pḥng của họ, có thể trong khi ăn hoặc ngay trong giường trước lúc ngủ… (Đoạn khác) - Nhưng thỉnh thoảng, anh chàng phục vụ này cũng mất hết kiên nhẫn, anh ta quay trở lại chiếc xe, ngồi lên những tập hồ sơ, lau mồ hôi trán, và một hồi lâu không làm ǵ khác ngoài việc vung vẩy hai chân…

6/ Chương đoạn thứ sáu chỉ gồm chương hai mươi: Chương đoạn này đọc cảm thấy gần gũi với đời thường, không phải mang tính chất tượng trưng hay điển h́nh cho nhân tính tha hóa hay phức tạp mê cuồng nào đó; chỉ là những cảm nghĩ chủ quan của một cô gái từ hầu pḥng được đưa lên thay thế làm gái quầy rượu, nhưng cô đảm nhận vai tṛ có bốn ngày. Pepi, cô gái ấy, giàu tưởng tượng nên nghĩ rằng Frida có những mưu đồ ra đi để lấy tiếng chạy theo t́nh yêu với K., rồi lại vận động Chánh Văn Pḥng Klamm không đến Quan Ông Chủ , do đó Chủ Quán phải mời Frida trở lại. Pepi cho rằng Frida chỉ v́ mục đích đề cao ḿnh; làm Pepi mừng hụt thoát đời đáng buồn măi làm gái hầu pḥng. K. đă bị Frida bỏ rơi và Pepi đề nghị K. đến sống nơi chỗ cư trú khiêm tốn của Pepi cùng chung pḥng với hai cô gái hầu pḥng khác; có thể giải quyết t́nh trạng lơ lửng không c̣n làm việc quét dọn ở trường học mà giấy mời làm đạc điền cũng chưa đâu vào đâu. Xin nhắc lại: Truyện “Lâu Đài” đến đây th́ dở dang, v́ tác giả Kafka lâm bệnh nặng và mất sau đó ít lâu. Trích dẫn văn cho chương đoạn này: - … cô ta (Frida) ngồi đó, đằng sau quầy rượu như con nhện trong cái lưới của ḿnh, những sợi tơ nhện đến khắp nơi… Người ta chỉ nh́n thấy Frida mang bia vào pḥng Klamm, sau đó th́ cô ta lấy tiền đi ra, c̣n cái ǵ không nh́n thấy th́ Frida kể lại… Frida quyết định sẽ gây tai tiếng rằng cô ta, người t́nh của Klamm, đi trao ḿnh cho kẻ khác… coi khinh sự danh giá (làm người t́nh của Chánh Văn Pḥng)… Chỉ có một khó khăn là kiếm đâu ra được người phù hợp để có thể chơi tṛ chơi láu cá này… may mắn có một chàng đạc điền trôi dạt đến quán rượu… (K. có ư kiến sau khi nghe Pepi chủ quan nhận xét Frida): - đấy là những tưởng tượng sinh ra trong những căn pḥng đày tớ chật chội… quen ngó trộm qua lỗ khóa, và việc đó quy định cách nghĩ của các cô… Tôi chẳng hạn, hoàn toàn không nói được một cách chính xác như cô, rằng tại sao Frida đă bỏ tôi… quả thật người ta muốn cô ấy trở về… trong công việc cô ấy là người rất có kinh nghiệm… Cô đă để ư tới ánh mắt của cô ấy chưa? Ánh mắt này không c̣n là ánh mắt của một cô gái làm việc ở quầy rượu… nó hợp với ánh mắt của bà chủ quán th́ hơn. Cô ấy bao quát tất cả… chỉ khi tôi so sánh ḿnh với cô (Pepi) th́ trong tôi mới xuất hiện cảm giác: có lẽ cả hai chúng ta đă cố đạt được một cái ǵ đó bằng đao to búa lớn, quá ầm ĩ … Chúng ta như đứa trẻ hất cả chiếc khăn trải bàn xuống mà vẫn không lấy được ǵ, chỉ hất đổ hết của ngon vật lạ lên mặt đất… (Đoạn khác) - Frida đă bỏ anh, và không theo sự lí giải của em, cũng chẳng giống sự lí giải của anh… trời lạnh mà anh không có việc làm, không nơi ngả lưng; thôi đến chỗ bọn em…

Qua sáu chương đoạn gồm hai mươi chương kể trên, theo chủ quan của người viết bài này th́ chỉ hứng thú đọc ở chương đầu do thi-tính huyền ảo về một quần thể tạo vật thấy gần kề mà đi hoài không tới của Lâu Đài trong mùa tuyết đổ; và ở chương mười lăm với tiểu truyện khá t́nh tiết có diễn tiến đầu đuôi; và ở chương hai mươi với tâm t́nh ganh ghét nhỏ nhen mà rất thật của cô gái muốn vươn lên một địa vị khá hơn trong xă hội. Ngoài tính thơ mộng, tính cốt truyện, tính hiện thực ấy, các chương c̣n lại dường như tác giả tŕnh bày một thế giới điển h́nh tượng trưng cho những hạng người, nên mang nhiều kịch tính, không gần với hành vi đời thường. Tuy vậy, có những đoạn mô tả rất chính xác tính kiêu căng hợm ḿnh, vừa giả vờ ngủ vừa quan sát người muốn hầu chuyện; điều này có lẽ phản ánh từ những gần gũi thế giới các nhân sự được ưu đăi xung quanh quyền lực của người cha tác giả. Tác giả Franz Kafka là nhà văn được các nhà nghiên cứu bàn luận tới nhiều, phải chăng ở bút pháp tiền phong tân kỳ, ở cấu trúc tiểu thuyết tiền phong sáng tạo, ở nhân-sinh quan phê phán; vượt qua tính hấp dẫn thường lệ của tiểu thuyết cũ.  Xin trích dẫn thêm những câu văn của Kafka trong “Lâu Đài” chưa đưa vào trong từng chương đoạn kể trên, v́ có sự trùng hợp hoặc v́ tính chất của cái hay c̣n nằm trong vẻ cổ điển: - Nh́n Lâu Đài, thỉnh thoảng K. cảm thấy như ḿnh đang quan sát một ai đó ngồi điềm tĩnh và nh́n ra trước mặt… người đó không quan tâm đến điều ǵ cả như thể chỉ có một ḿnh anh ta, và không ai để ư đến, thế nhưng anh ta cũng biết là có người nh́n… Cái gác chuông giống như một người có tâm tính chán chường, sống ru rú trong pḥng ở nơi cuối cùng nhất của ngôi nhà, bỗng phá mái, nhô lên cao cho cả thế gới biết. (Đoạn khác) - Chàng lấy ra một chai mở nút ngửi rồi vô t́nh mỉm cười: cái mùi ngọt ngào dễ chịu xốc vào mũi như khi chúng ta nghe những lời khen tốt đẹp từ một người nào đó mà ta rất yêu quư, và chúng ta không biết chính xác là khen ǵ. (Đoạn khác) - K. c̣n lại một ḿnh, một phía là gă xà-ích và chiếc xe trượt tuyết đang xa dần, phía khác là ngài trẻ tuổi đang bỏ đi. Cả hai đều đi rất chậm, như thể muốn để chàng hiểu rằng chàng có quyền gọi họ quay lại. (Đoạn khác) - … chỉ có nụ cười của anh ta là tỏa sáng, nhưng nụ cười cũng không giúp được ǵ giống như những ngôi sao ở trên trời trước cơn băo dữ tợn dưới mặt đất. (Đoạn khác) - ông ta đang lau cặp kính mũi, Klamm thường xuyên làm việc này, và có thể là trong khi đó ông ta cũng quan sát Barnabas, giả thuyết rằng không có cặp kính mũi th́ Klamm cũng nh́n thấy… những lúc như thế Klamm gần như nhắm mắt vẻ đang ngủ, vừa ngủ vừa lau kính… một viên thư kư hơi giống Klamm, lúc đó hắn ta mới bắt chước tác phong ngái ngủ, uể oải của ông ta mà làm ra vẻ quan trọng… Bởi v́ đấy là đặc điểm dễ bắt chước nhất, có nhiều người đă sao chép lại của ông ấy… (Hết phần trích dẫn tác phẩm “Lâu Đài” của Kafka qua bản dịch của Trương Đăng Dung).

TRẦN VĂN NAM

City of Walnut, California, tháng 9 năm 2014