GẶP GỠ NHÀ THƠ THIÊN HÀ

TÁC GIẢ BÀI HÁT “NHỚ NHAU HOÀI”

Ánh Hường

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nhà thơ Thiên Hà tên thật là Dương Cao Thâm, ông sinh năm 1940 trong một gia đ́nh trí thức tại làng Tân Duyệt - Đầm Dơi, quận Cà Mau. Thừa hưởng niềm đam mê văn nghệ từ người cha là một nghệ nhân đàn ḱm, cùng với t́nh yêu quê hương sâu sắc, Thiên Hà đă cầm bút sáng tác từ rất sớm, 16 tuổi ông đă có thơ đăng báo được nhiều người biết đến. Cho tới nay, ông đă cho ra đời nhiều tập thơ, truyện ngắn được bạn đọc đón nhận. Đặc biệt là những bài thơ của ông được nhạc sĩ Anh Việt Thu chấp cánh để trở thành những bản t́nh ca đi vào ḷng nhiều thế hệ khán, thính giả...

 

Người ngẩn ngơ giữa trường văn trận bút

 

Vào những năm đầu thập niên 60, sau khi thụ huấn một năm Thánh kinh Thần Học Viện Nha Trang, ông từ bỏ con đường thầy tu làm mục sự quay lại Sài G̣n tiếp tục ghi danh vào Đại học Văn khoa. Dạo đó, ông làm thơ, viết truyện ngắn để kiếm sống. Mỗi tháng chỉ cần 2 truyện ngắn đăng báo là đủ trang trải chi phí cá nhân. Mà tháng nào ông cũng viết nhiều hơn số ấy, thành ra dư dả. Thời chiến nên tiền bạc cũng chẳng có ư nghĩa ǵ. Sự sống luôn thường chực bên cái chết. Có đó rồi mất đó. Bạn bè ông hôm nay c̣n ngồi khề khà chén chè, chén rượu, mai đă nghe tin dữ. Thiên Hà thường ví von ḿnh là: “Người cầm viết ngẩn ngơ giữa trường - văn - trận - bút”. Nhưng đối với văn đàn, bạn bè, đồng nghiệp, ông không hề ngơ ngẩn mà luôn có cái nh́n sâu thẳm về cuộc đời với tâm trạng phảng phất chút u buồn, lo lắng của một người trai sinh ra trong thời loạn lạc, luôn hướng về t́nh yêu quê hương, con người, và trong hoàn cảnh đất nước chiến tranh vẫn tự tin ở một ngày mai tươi sáng. Ông đến với văn chương như một cách để cân bằng giữa cuộc sống đời thường. Cũng chính văn chương, thơ nhạc như một thứ thảo dược xoa dịu tâm hồn ông trong thời loạn lạc.

 

Thơ Thiên Hà được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc như Anh Việt Thu; Hoàng Trang; Thanh Sơn… Tuy nhiên, đến năm 1966, bài thơ Nhớ Nhau Hoài của ông được nhạc sĩ Anh Việt Thu soạn thành ca khúc đă trở nên nổi tiếng. Người người, nhà nhà đều thuộc nằm ḷng từng câu chữ: “Em ở nơi nào, có c̣n mùa xuân không em? Rừng ngàn lá gió, từng đêm nhắc nhở th́ thầm. Nắng ở trên đầu nắng trong ḷng phố, gió ở trên non, gió cuốn mây về”. Điệu Ballad nhẹ nhàng cùng với ca từ truyền cảm đă đi vào ḷng người nghe bởi những giọng ca nổi tiếng thời ấy như: Duy Khánh, Hoàng Oanh, Băng Châu, Thanh Tuyền... Tên tuổi của Thiên Hà cũng được biết đến từ ấy. Với sự kết hợp ăn ư của người nhạc sĩ tài hoa yểu mệnh Anh Việt Thu, lần lượt những bài thơ của ông được phổ nhạc và chiếm được t́nh cảm của nhiều khán, thính giả như: Gió Về Miền Xuôi, Xa Dấu Ngựa Hồng…

 

Ông cho biết, từ nhỏ ông rất thích nghe những bản nhạc có âm hưởng dân ca, mà nhạc sĩ Anh Việt Thu sáng tác nhiều ca khúc theo âm hưởng ấy. Với giọng trầm ấm, ông hát cho tôi nghe những bài hát quen thuộc mang âm hưởng dân ca của Anh Việt Thu: “Trời làm cho mưa bay giăng giăng mây tím dệt thành sầu. Bàn tay năm ngón mưa sa. D́u anh trong tiếng thở. Đưa tiễn anh đi vào đời…” (Tám Điệp Khúc), rồi bài: “Tôi xin đa tạ ngày nao súng phải thẹn thùng, ngày nao súng phải lạnh lùng. Nắng hạ vàng rưng rưng mây trắng. Ôi mây xơa tóc nghiêng nghiêng. Xin đa tạ người em bé bỏng mặn mà, người em bé bỏng thật thà…”. (Đa Tạ). Chính sự đồng cảm trong âm nhạc ấy đă đưa hai tâm hồn nghệ sĩ xích lại gần nhau hơn, chỉ tiếc là Anh Việt Thu ra đi khi c̣n quá trẻ (tuổi đời chưa quá 37), trong thời điểm giữa ông và người nhạc sĩ tài hoa đang có rất nhiều dự định cho con đường âm nhạc của ḿnh.

Cho đến nay nhà thơ Thiên hà đă có ít nhất 58 ca khúc do 23 nhạc sĩ tên tuổi trước và sau năm 1975 phổ thơ ông khá phổ biến trong và ngoài nước được nhiều người mến mộ.

Trong số những bài thơ được phổ nhạc của ông, Xa Dấu Ngựa Hồng là bài hát mà ông tâm đắc nhất, mặc dù không được nhiều người biết đến như những ca khúc khác. Bởi lẽ sau khi ca sĩ Thanh Lan thu thanh bài hát này được ít lâu, chưa kịp lancer th́ Anh Việt Thu ĺa đời (15-03-1975). Ông giải thích từ “ngựa hồng” trong kinh thánh có nghĩa là báo hiệu chiến tranh. Ở đâu có ngựa hồng xuất hiện là ở đó có chiến tranh. Bài Xa Dấu Ngựa Hồng cũng chính là điều mà thời tuổi trẻ ông khát khao nhất: ḥa b́nh. Ông đă khéo léo dùng câu chữ để thể hiện niềm khát khao cháy bỏng đó của ḿnh trong bài thơ: “Mai đây tiễn đưa em/ Đường xưa xa dấu ngựa hồng/ T́nh xưa tỉnh giấc rượu nồng/ Xin kỷ niệm làm hoa dưới bước chân di/ Xin kỷ niệm làm hoa nến thắp trên mi…”

 

Làm thơ tặng người yêu có tên trong di chúc

 

Nhà thơ Thiên Hà hiện đang sống cùng vợ là bà Ngọc An trong căn nhà khá khang trang tại quận 9. Đón tiếp chúng tôi bằng b́nh trà nóng ấm giữa cơn mưa Sài G̣n nặng hạt, bà vui vẻ kể nhiều câu chuyện về nhà thơ Thiên Hà, trong đó có nhắc tới nhiều… bóng hồng đă đi vào thơ của ông. Hiếm có người phụ nữ nào lại vui vẻ kể về những bóng hồng của chồng ḿnh như thế. Hỏi bà có ghen không, bà trả lời không, nếu có th́ ngay từ đầu đă không về làm vợ ông ấy!

 

Quả nhiên, Thiên Hà là một người đào hoa. Những bài thơ t́nh của ông hầu hết không phải viết cho vợ. Khi hỏi về bài Nhớ Nhau Hoài, ông kể: “Thời sinh viên tôi đi học và ở trọ. Pḥng trọ đối diện con hẻm nhỏ gần chợ Vườn Chuối là một cô bé có mái tóc dài. Mỗi buổi chiều, cô ấy hay ra ban công ngồi chải tóc. Từng lọn tóc dài bay trong gió nh́n rất đẹp. Nhiều lần tôi muốn qua làm quen nhưng ngại nên không dám. Đến một ngày cận kề mùa xuân, tôi không c̣n thấy cô bé ấy xuất hiện chải tóc mỗi buổi chiều nữa. Tôi thơ thẩn như người thất t́nh. Thế là cầm bút sáng tác: “Em ở nơi nào, có c̣n mùa xuân không em?”. Măi sau này bài hát được phổ biến, báo chí phỏng vấn thắc mắc về nhân vật “em” trong bài hát, chẳng biết cô ấy có đọc hay không để nhận ra có người đă làm thơ cho ḿnh.

 

Những bông hồng đi vào thơ Thiên Hà êm ái nhẹ nhàng là thế; đi vào ḷng người là thế! Nhưng, đối với ông nó cũng chỉ là: “Mấy mươi năm trước ta là thằng con trai dại dột/ Mấy mươi năm sau ta dại dột hơn nhiều/ Rồi ngẩn ngơ giữa trường-văn-trận-bút/ Lững thững đi vào huyền-thoại-t́nh-yêu”.

Vâng, “mấy mươi năm sau” ở vào tuổi bảy mươi, trong những người yêu đă “lững thững đi vào huyền thoại” cùng ông chưa hẳn đă có ai được ghi danh trong di chúc ngoài bà Trần Thị Ngọc An. Ông làm thơ dành cho vợ như làm thơ cho một người t́nh mà ông luôn gọi người t́nh này là “Người yêu có tên trong di chúc”. Điều này bà Ngọc An thố lộ rằng ông đă đưa bóng dáng bà vào thơ cũng bộn nhưng, không hẳn bài nào bà cũng thuộc. Duy có bài Đêm Bắc Phà Gianh cách nay 19 năm, khi ông đi công tác cứu lụt ở Quảng Trị, Quảng B́nh bị kẹt lũ về không được, nên ông gọi điện trấn an bằng thơ. Theo yêu cầu của chúng tôi, bằng một giọng trầm ấm bà hồn nhiên vô tư đọc: “Giận chi Quảng B́nh sông Gianh nổi sóng/ Cho đôi bờ Nam-Bắc nhớ thương nhau…/ Ngày về c̣n xa đ̣ chưa sang được/ Đêm Bắc Phà Gianh chở nặng nỗi niềm/ Ḍng sông phân tranh một thời Trịnh-Nguyễn/ Nay lại cách ngăn giữa anh và em…/ Đừng hờn chi anh người trai phiêu bạt/ Chuyện gió mưa là của đất trời/ Cánh c̣ trắng trên đồng nước trắng/ Ngh́n năm thơ thẩn dáng em thôi…/… Hướng về em trời phương Nam thắm lại/ Nỗi đợi chờ hạnh phúc chợt xanh thêm!”. Bà Ngọc An rất thích những bài thơ như thế này của ông. Bài thơ với những câu từ đơn giản nhưng chứa đựng tấm chân t́nh của ông dành cho vợ. Cũng là để nhấn mạnh cho “Người yêu có tên trong di chúc” của ḿnh hiểu một điều, dù có thế nào chăng nữa, vợ vẫn là mối t́nh chung thủy cuối cùng của nhà thơ. Được biết, ngay sau khi lũ tan (trung tuần tháng 11-1995) nhà thơ Thiên Hà về tới Nha Trang đă gặp nhạc sĩ Tố Hải chốp ngay bài thơ này soạn thành ca khúc Nhớ Phương Nam dành cho Sài G̣n 300 năm, với ca từ đoạn kết: “Sao phương Nam sáng măi đêm đêm/ Nỗi nhớ bắc cầu hạnh phúc xanh thêm!”. Đến thăm gia đ́nh nhà thơ, cảm thấy thoải mái v́ nơi đây luôn rộn ră tiếng cười. Những câu anh ơi, em ơi ngọt ngào như đôi lứa ở thuở mới biết yêu. Bà Ngọc An giải thích: “Ảnh như vậy đó, cứ nghĩ ḿnh c̣n trẻ không à nên không chịu đổi cách xưng hô”.

  

Đến nay ở tuổi ngoài 70, ông vẫn sáng tác thơ và làm chủ biên tủ sách Bến tâm hồn, một tủ sách chuyên giới thiệu các văn nghệ sĩ vang bóng một thời ở miền Nam trước đây. Những lúc rảnh rỗi, ông cùng bạn bè ngồi ôn lại kỷ niệm ngày xưa. Bên tiếng guitar bập bùng, những bài hát của ông luôn được bạn bè nhớ và hát. Đó cũng là niềm hạnh phúc giản dị của một người sống trọn đời với cuộc-t́nh-bút-mực.

 

Ánh Hương