Phan Thị Trọng Tuyến
Một Trang Đời vạn tấm ḷng
Luân Hoán
Tôi
đang ở vào những ngày cuối cùng của cái tuổi
65. Nửa cái “sáu bó” của cuộc đời, và đă
hưởng được năm lần bonus theo lượng hưởng dương, phỏng
chừng của cổ nhân. Định mức tuổi tác của
người xưa quả đă lỗi thời. Nhưng, thập
tḥ ở ngưỡng cửa 60, đă có không ít người ham chơi thơ văn, âm nhạc,
hội họa… thường hay vướng vào một cái bệnh
rất dễ ghét: ung thư. Làm như có cặp kè với
người bạn họ Ung này, th́ sẽ tăng phần
nổi tiếng và bề dày của tiểu sử cá nhân sẽ
tăng ḍng.
Tôi là người cực kỳ
háo danh, cũng đă một vài lần lơ mơ toan tính
chọn một loại ung nào nhè nhẹ, không giết nổi
ḿnh, để làm bạn cho nổi tiếng chơi. Nhưng
cuối cùng yếu bóng viá, không dám. Đă lên đến cái hạng
lăo làng như vậy, tôi c̣n muốn nhiều người biết
đến ḿnh, huống chi thời phơi phới thanh xuân.
Lúc đó, trẻ người non dạ, được nhật
tŕnh in cho một bài thơ cũn cỡn là mừng vui không
biết để đâu cho hết. Ngon hơn nữa, nếu
bài thơ có phúc, được in vào sách của một
người khác, hoặc được ai đó mang vào bài
viết của họ th́ càng hạnh phúc, thú vị hơn
nhiều. Trong cả hai cơ hội này, rất may, tôi
đều được hưởng qua cái sung sướng,
ngay trong thời c̣n sa đà mê gái. Khi đă đứng sau lưng
cái tuổi “tứ thập nhi bất hoặc” đến bảy
năm, tôi chợt t́m thấy lại cái vui mừng hết
sức thơ ngây như ngày xưa.
Ngay sau khi đă có mặt tại
Montréal
Thật ra tôi vốn không tin
Phan Thị Trọng Tuyến đích thực là một bông
hoa biết viết. Chữ “thị” đối với tôi
không c̣n đáng tin. Nhưng sự ṭ ṃ của tôi gần
như dậm chân tại chỗ, dù sau đó tôi bắt gặp
cô tác giả, nhiều lần qua nhiều tạp chí khác
nhau. Măi đến năm 1987 khi tuyển tập thơ
văn Trăng Đất Khách do tạp chí Làng Văn của
nhà thơ Cung Vũ Nguyễn Hữu Nghĩa chủ
trương, cho tŕnh làng 18 người đẹp: Cao B́nh
Minh, Đặng Thị Quế Phượng, Hoàng Dung, Huyền
Châu, Lê Thị Huệ, Nguyễn Thị Vinh, Nguyễn Thị
Hoàng Bắc, Nguyễn Thị Ngọc Nhung, Nguyễn Thị
Ngọc Lan, Phan Thị Trọng Tuyến, Thanh Phương,
Thiếu Mai, Tuệ Nga, Túy Hồng, Trần Mộng Tú, Trần
Diệu Hằng, Vi Khuê, Vũ Quỳnh Hương với
ít ḍng lư lịch trích ngang và chân dung những khuôn mặt nguyệt,
tôi mới yên tâm chia tay với Ngụy Vương Tào Tháo.(một
nhân vật nhỏ con nhưng thông minh và có chí lớn, xuất
chúng trong Tam Quốc Chí, đă giúp chúng ta có ba câu thành ngữ:
Đa nghi như Tào Tháo, Bị Tào Tháo đuổi (chỉ việc
tiêu chảy), Nhắc Tào Tháo, Tào Tháo đến ngay).
Biết đích thực tác
giả ḿnh hay đọc là phái nữ cũng chỉ để
bụng vậy thôi chứ đâu có manh tâm vọng tưởng
ǵ. Trong không gian mênh mông của sinh hoạt văn học hải
ngoại, tôi càng ngày càng giàu có thêm những bạn văn,
nhưng đa số là nam nhi hào kiệt. Phái đẹp may
mắn chỉ biết qua loa là cùng. Mười ngón tay vẫn
c̣n thừa ngón đếm, nhưng không tiện kể ra
đây. Năm 1991, nhân dự tính sưu tập “thân thế,
sự nghiệp” của những người làm thơ, viết
văn, tôi đă nhờ nhà văn Nguyễn Tấn Hưng,
một người làm cha của những tác phẩm có tên
sách khởi đầu bằng chữ “Một…” chuyển
đến Phan Thị Trọng Tuyến một lá thư.
Không c̣n nhớ lá thư đó thuộc dạng thảo gởi
chung cho nhiều người hay viết riêng, gởi riêng.
Chung riêng ǵ nhà văn Phan Thị Trọng Tuyến cũng
đă hồi âm cho tôi, ngày 29 tháng 8 năm 1991. Thư chị
Tuyến viết trên giấy trắng không kẻ ḍng, khổ
21cm x 29,8cm. Nét chữ nghiêng nhưng không ngả lắm. Có lẽ
cây bút nguyên tử c̣n mới, nên nét chữ sắc gọn với
tầm vóc vừa phải, không lớn như con gà mái,
cũng không nhỏ như con kiến, nên trang giấy sáng hẳn
lên, dù hai mặt đầy chữ. Chính trong lá thư này, chị
Tuyến bỏ trong ngoặc đơn câu sau đây:“dĩ nhiên ai mà thích có thư riêng
bị in lên mặt báo !?”
Một tiên đoán, cảnh
báo trước tôi chăng ? Dù vậy, bây giờ tôi đang
cố t́nh vi phạm ngay cái điều không thích của chị,
và ĺ đ̣n trích tiếp:
“…T́nh
cờ hôm nọ đọc bài thơ anh (ở Làng Văn phải
không ? V́ tôi ít th́ giờ, báo tới có khi để cả
năm sau mới đọc). Rất sung sướng
được anh nhắc trong thơ, mấy mươi
năm sau, anh tưởng tượng coi có mấy đứa
nhỏ mê thơ, đọc được, sẽ mê tác giả
mà c̣n tự hỏi cái mụ PTTT là ai, thế là tôi
được nổi tiếng ké…”
Hoá ra tôi đă từng làm
thơ đề tặng, hay nhắc đến nữ tác
giả có tác phẩm là láng giềng với thơ tôi ngày
nào. Bài thơ đó ra sao ? Quí danh của nó thế nào ? Quên mất.
Rất có thể là bài này chăng, không chắc lắm.
“Vâng,
tôi đoán trật đường rầy
trải thơ xin tạ lỗi này được
không
Một Trang Đời vạn tấm ḷng
cảm ơn những nụ hoa hồng bên trong”
(N.T.C.K.N.X)
Chị Tuyến kính,
Tôi thành thật tạ lỗi
đă trích dẫn, trưng ra ít ḍng thư của chị, rất
mong chị thông cảm, không trừng phạt ǵ. Kỷ niệm
đối với tôi vô cùng quí báu và thiêng liêng. Từng nét chữ
của tất cả bằng hữu tôi ǵn giữ cẩn
thận một đời. Tôi h́nh dung ra được, có
thể chỉ là tưởng tượng, dáng người
ngồi viết thư, bàn tay người thong dong qua từng
ḍng chữ. Cả mái tóc, ánh mắt, khuôn mặt…h́nh như
tôi đều phảng phất thấy được, và cảm
nhận được sự b́nh an trong tâm hồn từng
người viết. Dĩ nhiên qua những ḍng thư
cũ của bạn bè, tôi cũng thấy lại chính tôi, từ
lúc mở hộp thư, lúc cầm kéo cắt phong b́, đến
lúc mở thư dưới con mắt an lạc, hạnh
phúc. Những ḍng thư cũ chính là những h́nh ảnh kỷ
niệm tuyệt vời nhất, sống động nhất
và chân thành nhất, nên việc khoe khoang những đối
thoại bằng chữ viết cùng bè bạn, tôi cho là rất
cần thiết. Tôi nghĩ rằng những chia sẻ này,
cùng nhiều bạn đọc, không nhằm mục đích
xúc phạm bạn ḿnh, rất đáng 
được thông cảm. Tôi có vẻ
lẩn thẩn như một người phạm tội
thứ thiệt rồi chăng ?
Có lẽ tôi được
trở thành bạn văn của nhà văn Phan Thị Trọng
Tuyến sau lá thư chị cho phép và giới thiệu thêm một
số cây bút khác để tôi gởi xin tiểu sử. Thời
gian này gia đ́nh chị Tuyến ờ
“Hai
mươi tháng chạp đi lùng giặc
Mộ Đức, Nghĩa Hành lội nhởn nhơ
súng lận lưng quần cho có chuyện
mắt đầy cỏ lá hồn đầy thơ…”
Thời tham chiến tại
Quảng Ngăi , tôi được phép sử dụng khẩu
colt 45. Những lúc không đi
hành quân, tôi mang súng xệ xệ bên hông phải, bằng bao
da và giây T.A.P. (trông cũng được mắt). Nhưng
khi lội vào những mục tiêu, súng thường
được cầm tay hoặc dắt vào thắt
lưng bên trái, khuất trong vạt áo giáp. Tôi thực hiện
đúng theo câu thơ của cụ Nguyễn Công Trứ: “Tri nhàn, tiện nhàn, đăi nhàn, hà
thời nhàn”. Tại sao khi hành quân không nhàn được
? Đợi cho nhàn biết bao giờ nhàn ? Quả cụ
Nguyễn chí lư. Nhà văn Phan Thị Trọng Tuyến bày tỏ:
“không hề
trách các anh đánh đấm không nghiêm chỉnh để
phải thua hồi 75. Mà tôi nói đă hiểu tại sao miền
Có lẽ trường hợp
của tôi là một ngoại lệ trong quân lực Việt
Nam Cộng Ḥa của chúng ta. Dù có xin lỗi quá khứ
cũng đă muộn rồi.
Năm 1993, nhà văn Phan Thị
Trọng Tuyến cùng chồng và cậu con trai lên ba ghé
thăm thành phố Montréal. Tiện đường, anh chị
ghé thăm ổ t́nh của tôi và Lư. Dù nhà thuê chật chội,
một cuộc gặp mặt ít bạn văn cũng
được tôi hú bè bạn. Lần này có lẽ là lần
đầu tiên “cô ba Bến Tre” (chữ của nhà văn Kiệt
Tấn gọi PTTT) thấy dung nhan mùa thu của những
Song Thao, Luân Hoán, Đỗ Quư Toàn…và nhan sắc mùa hạ của
những Hồ Đ́nh Nghiêm, Lưu Nguyễn (người
mà chị nhớ lầm tên là Từ Thức).
Với vóc dáng, nhỏ nhắn,
thanh nhă cùng khuôn mặt rạng rỡ từ ánh mắt, làn
môi, chị Tuyến dịu lành như một cô nữ sinh
trung học thập niên 60, 70. Tôi không t́m ra nét “Bà Già Giết
Giặc” như một nhà văn nào đó đă mệnh danh
cho chị, khi chị tranh luận thẳng thắn trong một
vấn đề văn học.
Montréal là một thành phố
văn hoá, có nét đẹp đủ quyến rũ những
khách thơ văn đến thăm. Trọng cụm
người Việt trên thành phố rộng lớn này, tuy
từng có “cơn băo trong tách trà” nhưng bè bạn văn
thơ xa gần vẫn tiếp tục ghé qua. Tôi hy vọng
nhà văn Phan Thị Trọng Tuyến đă lượm
được những giây phút an lành trong chuyến tháp tùng
ông xă chu du Bắc Mỹ. Đến rồi đi, những
tấm h́nh đă chụp, gởi qua gởi về ấm áp
kỷ niệm. Tôi vui v́ được một nhà văn làm
bạn đọc của ḿnh, hoặc ít ra có liếc mắt
theo dơi:
“…Anh
vẫn khoẻ và vẫn làm thơ ? (c̣n phải hỏi,
trong mấy tờ báo xuân thấy thơ anh. Vẫn tà tà. Nói
theo người Lào là xừ xừ (?), nói theo Việt, Tàu là
Thiền, theo Anh, Mỹ là…cool ! Nào là ngắm mưa nào là
đ̣i ṭm tem vv…”
Trong văn cũng như
trong lúc tṛ chuyện, chị Tuyến tăng thêm nét duyên dáng
nhờ những hóm hỉnh tế nhị. Không gặp nhau
thường xuyên, không có sinh hoạt chung, hiểu biết
của tôi về chị Tuyến thật ít ỏi. Những
người tài giỏi, có khả năng viết lách vững
vàng, chỉ cần một h́nh ảnh, một kỷ niệm
đơn giản, họ có thể hoàn tất một bài viết
về một người khác rất đạt chất
lượng văn học. Tôi không được vậy,
nên khi ư định dựa hơi chị, tôi đă malin gởi đến chị
mấy câu hỏi, đại khái như hỏi cung. Chị
không quở, mà vui vẻ trả lời, sau chừng một…tháng
nhận câu hỏi:
“
Hỏi cung ư ? Bây giờ người ta nói " làm việc",
rất thời thượng tuy nghe lạc đề và...vô
duyên. Ḿnh nói với nhau như hai người tâm sự. Bởi
tôi cứ nghĩ ḿnh đă là bạn trước rồi, từ
lần gặp trong thơ văn, từ lần gặp
trước ở Canada, sau nhiều gặp gỡ như vậy,
mới thật là quen. Bạn (văn chương) th́ không cần
thân thế, gia phả. Nhưng quen lâu th́ tự dưng muốn
biết nhiều hơn, về đời sống riêng. Về
anh th́ tôi biết...quá rồi. Thành ra xin "đền đáp", gọi
là cũng tiện cho vài việc nhỏ:
Thí dụ anh khỏi kêu tôi là cô Ba Bến Tre như anh
Kiệt Tấn. V́ tôi là chị hai của một đàn em
năm đứa. Ba má tôi sinh ra tôi khi cả nhà đang chạy
máy bay Pháp, có cả ông bà ngoại và cậu, d́ nữa th́ phải,
ẩn náu trong nhà người anh của bà ngoại, ở
quận Giồng Trôm, thuộc Bến Tre. V́ tin dị
đoan, ông cậu ngoại
không cho đẻ trong nhà, ba tôi và ông ngoại phải cất
cḥi cho má tôi đẻ ngoài vườn. Đẻ xong là hai ông
phải làm cáng khiêng hai mẹ con chạy tiếp. Chắc
là cuộc trốn chạy "hậu sản" này có lẽ
cũng kéo dài năm bữa, nửa tháng, chắc không vui vẻ
ǵ lắm cho nên ba má tôi quên nhiều khoảng thời gian
này. Kết quả là tôi được cha mẹ làm khai sanh
ở Mỹ Tho. Tôi th́ không ...nhớ được ǵ cả,
cái kẹt bây giờ là không sao xin được một lá
số tử vi để khỏi thắc mắc về
tương lai !
Nói năm bữa nửa tháng,
nhưng chắc cũng lâu hơn, chỉ biết tôi hồi
đó rất “vô tư” :
má kể một bữa, máy bay
đầm già Pháp lụ(c) khụ(c) bay qua...Không cần biết
bà ta đi thám thính hay toan tính ...liệng lựu đạn
xuống, mọi người hè nhau chạy vào hầm trú.
Ai đó vọt tới xớt tôi đang (vừa mới biết)
ngồi trên bộ ván. Con bé tưởng bất ngờ
được tham gia tṛ chơi mới nên cười sằng
sặc. Má tôi kể lại ḱ công giết giặc, không,
cười giặc của một em bé Bến Tre thời
đó, nhưng đó là hành xử duy nhất có vẻ anh
hùng của tôi ( mà thật sự nói tiếng Pháp th́ là à mon insu ! Chứ
nếu biết đi, chắc tôi cũng vắt gị lên cổ
mà ca bài tẩu mă). So với tất cả người Bến
Tre thứ thiệt th́ chắc họ sẽ từ chối
nhận tôi là đồng hương. Ba má tôi "về
thành" trước trận Điện Biên Phủ, trước
hiệp định Genève. Tôi nghĩ có lẽ ḿnh đă góp
phần giữ chân ông già khỏi tập kết ra Bắc.
Má tôi kể người ta đi kiếm ba tôi lúc đó
để rủ ông đi cùng.
Nhiều khi nghĩ lại mà bâng khuâng, giá mà... nếu
mà....Ít ra phải có một thời đồng vui, đồng
(chia xẻ buồn) ...khổ mới xứng đáng là
đồng hương”
Nhà văn Phan Thị Trọng
Tuyến có trí nhớ khá tốt. Chị vẫn chưa quên
lớp mẫu giáo đầu đời của ḿnh nằm
trên đường Trần Quang Khải, Tân Định. Ở
cấp tiểu và trung học chị hoàn tất tại Gia
Định. Con đường học vấn của chị
không bị ổ gà. Và may mắn hơn, sau khi tốt nghiệp
tú tài, chị xin được học bổng của chính
phủ Pháp. Rồi cùng khoảng 40 bạn khác, chị lên
đường du học từ ngày 26-10-1969. Quê
hương Bến Tre chỉ dành cho chị những kỷ
niệm trong các dịp nghỉ hè, nghỉ tết của thời
trung, tiểu học, nhưng chị vẫn nhớ nhung,
thương yêu. Xa nhà vừa hai năm, chị đă về
thăm, để rồi hai năm sau (1973) lại trở
về một lần nữa. Bến Tre chắc hẳn rất
đẹp. Một vẻ đẹp đă từng giúp tôi
ba hoa: “Ta may mắn được
làm thi sĩ, nhờ đă phải ḷng gái Bến Tre”. Cô
gái Bến Tre ở đây không phải là nhà văn Phan Thị
Trọng Tuyến, xin quí bạn đừng hiểu lầm.
Cô bé chỉ là một nhân vật hư cấu, dẫn dắt
tôi qua 35 đoạn thơ (mỗi đoạn 4 câu) ngũ
ngôn, trong Cảm Ơn Đất Đá Trổ Thơ…Bạn
có thể đọc chơi ít đoạn:
“…Bậu
qua phà Rạch Miễu/ ngoay ngoảy về Bến Tre/ “Qua”
quyết ḷng ở rể/ năn
nỉ hoài, hổng nghe
hổng nghe mà ngoái lại/ hỏi ai cầm đậu
ḷng/ ngớ ngẩn qua chợ Giữa/ cầu Chẹt Sậy,
Mỹ Lồng…
“Qua” đi, đi theo bậu/ hát nho nhỏ trong ḷng/ thơm
thơm mùi măng cụt/ mùi sầu riêng, chôm chôm
bậu ơi trời đất rộng / nhưng
đâu bằng nhớ mong / sông rạch như gân máu / man man
nỗi mặn nồng…
“Qua” theo vào B́nh Đại / “Qua” theo bậu đến
cùng/ ghe bầu, xuồng ba lá / quanh quẩn nẻo thủy
chung
ví dù bút không bén / như Nguyễn Thị Ngọc Nhung/ như
Phan Thị Trọng Tuyến/ cũng thắm thiết
thơm lừng
ngậm nghe trời đất nhớ/ cá bống kèn
kho tiêu/ hồn mênh mang khép mở/ mùi ráng nắng lên chiều
Bến Tre, Bến Tre hỡi/ có nhớ gă thương
hồ/ khua dầm loang nắng đục/ lẩn thẩn
sầu bán thơ…”
Phan Thị Trọng Tuyến,
gái Bến Tre, du học tại Pháp, tốt nghiệp ngành dược khoa trong mùa hè 1975. Biến cố lịch sử tại Việt
Nam đă giữ chân chị lại trên đất con gà trống
Gaulois, để tiếp tục
học về xét nghiệm Y khoa rồi hành nghề từ năm 1980 đến nay. Năm
1987 chị mới có dịp về thăm Sài G̣n, Gia Định,
bước đi trên những con đường c̣n âm vang
“…guốc quau rụng tiếng
lá / thoang thoảng mùi hương bần” của Bến
Tre.
Nhà văn Phan Thị Trọng Tuyến
lập gia đ́nh với anh Nguyễn Quang Trọng, một
thanh niên thuộc dạng “cao ráo bảnh trai”, ra đời
sớm hơn chị Tuyến hai năm. Anh cũng được
học bổng của Pháp và du học tại xứ này
trước chị Tuyến một năm, đồng thời
với những nhà văn Đỗ Quỳnh Dao, Mai Ninh. Anh
Trọng sau khi tốt nghiệp, được bổ về
dạy môn Chimie Physique tại
đại học Khoa học tỉnh
“…Anh coi, chàng ta đi rút tiền ở máy tự động,
rất hay quên lấy lại thẻ, khi nhớ lấy thẻ
lại quên mất chẳng lấy tiền ! Cứ chạy
ra chạy dzô nhà băng t́m thẻ, t́m tiền, kiện cáo.
Mới cách đây vài tháng chứ đâu. Khỏi nói tới
các thứ thẻ khác, thẻ thư viện, thẻ làm
photocopy, làm đi làm lại không biết bao lần. Về
nhà vợ hỏi học tṛ có cô nào đẹp không, trả
lời : không biết v́ không nh́n ; vợ lừ mắt không
tin th́ lại nói : có nh́n cũng chỉ thấy lờ mờ
! May mà thánh nhân hay đăi kẻ khù khờ, chưa bị thiệt
hại ǵ nhiều. Chỉ bị vợ rầy. V́ vợ sợ
có ngày đến lượt ḿnh cũng sẽ bị bỏ
quên như thế. May mà tôi, tuy chậm chạp lếch thếch
theo sau – nhưng nhờ cái nỗi sợ lạc đường
to lắm nên- đi đâu cũng nắm măi cái chéo áo chàng. Ấy
thế nhưng cũng đă hơn đôi ba lần bị
bỏ quên đâu đó rồi”.
Đời sống gia
đ́nh của nhà văn Phan Thị Trọng Tuyến càng ấm
áp hạnh phúc với sự ra đời của cô con gái
đầu ḷng vào năm 1974 và tuần tự theo sau là hai cậu
con trai, nay đă ở vào các tuổi 26, 22. Cả ba cháu
đều rất ngoan và lành như ông bố.
Phan Thị Trọng Tuyến
bắt đầu con đường sinh hoạt văn học
của ḿnh từ năm 1984. Tính đến nay, những
sáng tác của chị được giới thiệu trên
các tạp chí: Văn Học Nghệ Thuật, Văn Học,Văn,
Đồng Nai, Làng Văn, Phụ Nữ Diễn Đàn,
Măng Non, Hợp Lưu, Thế Kỷ 21, Gió Văn, Phố
Văn, Nắng Mới, Đi Tới…Nhắc lại kỷ
niệm vàng ngọc này, chị Tuyến cho biết:
“…Cũng may, lúc chưa đăng trí trầm trọng, bố
sắp nhỏ xin đi làm nghiên cứu một năm ở
UCLA, tôi cũng nghỉ việc 12 tháng, cả hai ôm đàn
con ba đứa sang ở với gia đ́nh ba má tôi tại
nam
Đó là khoảng thời
gian tôi cảm nhận được nhiều xúc động
phức tạp, mạnh mẽ nhất. Đây là khoảng thời
gian tốt đẹp nhất trong đời tôi : sống
an lành bên cạnh mẹ cha, các em, chồng con, lại không
phải ...đi làm, có lẽ v́ sự chờ đợi, nhớ
nhung kéo dài quá lâu chăng ( 12 năm ) ?. Thêm vào đó, tôi gặp
lại nhiều bạn bè thân thiết từ hồi tiểu
học và trung học. Anh có thể tưởng tượng
không, tôi gặp luôn con bạn nối khố trong xóm thân nhau
từ hồi học tiểu học, chia xẻ nhiều
ngày vui thời bé và sau đó cùng tập tành viết văn,
viết báo !. Gặp nhau thật là vui sau khi xa nhau cả một
thời trung và đại học. Hai đứa cùng thực
hiện được mộng viết lách nữa. Bạn
viết văn mà c̣n làm báo nữa, với nghề tay trái là
bác sĩ. Nó vừa đi làm vừa đi học lại.
Ngày xưa, giận tôi nó viết thư nói học mau mau rồi
về đè đầu đè cổ tụi tao. Mỗi lần
gặp nó là mỗi lần nhớ lời này mà cứ bắt
tức cười trong bụng.
Tôi không c̣n nhớ cảm tưởng khi
bài được đăng báo, chắc là cũng sung
sướng lắm, " rủi " một điều
là nó bị đè lấp bởi cái hạnh phúc trùng phùng quá
sức lớn lao nói trên. Tôi thật t́nh không nhớ nó ra
sao. Chỉ nhớ được cái sung sướng lâng
lâng mỗi khi đi lông rông trên đường phố hay
chợ búa, hàng quán vùng Bolsa thuở ấy. Mọi phiền
năo, u sầu, thắc mắc, giận dữ .. đều
tan biến. Quẹo vào con đường nào, khu nào,
cũng có một cái ǵ để khám phá với kinh ngạc,
để nghe quen thuộc, để nghe cuộc đời
dễ dăi, dễ thương và đáng thương,
đáng phục, đáng sống. Trong đầu tôi bây giờ
vẫn c̣n in đậm h́nh ảnh đêm nghe Lê Uyên và
Phương đàn hát nơi quán LUP, khoảng thời gian
quán vừa mở. Lần đầu tiên tôi thấy và nghe họ
hát in
live. Trước đó th́ thấy chị Lê
Uyên duyên dáng tṛ chuyện với bạn bè, thấy anh
Phương loay hoay trên sân khấu, gắn dây điện,
sửa micro. Nghe lại
những bài hát tuyệt vời của họ, đem tôi về
thời đầu đại học nơi quê người.
Nhưng cảm động nhất là tại đây cũng
lần đầu tiên tôi nghe bài Đêm Chôn Dầu Vượt Biển,
Việt Dzũng hát. Cũng là lần đầu tiên tôi thấy
Việt Dzũng. Hát xuất thần. Như nh́n thấy
được trong giọng Dzũng tất cả đau
thương, tất cả những thảm cảnh chia
ĺa, những h́nh ảnh gia đ́nh kể lại, những
phim, h́nh thấy trên truyền h́nh trên sách báo. Lúc đó trên
báo chí Việt nam có rất nhiều h́nh ảnh, chứng từ
về những cuộc vượt biên, về đời sống
bên nhà, về chuyện tù cải tạo. Hôm ấy, dường như túi nước
mắt ứ đọng mươi năm nay bất ngờ bị chọc thủng.
May mà quán đèn mờ...và có lẽ mọi người
cũng chẳng để ư v́ tất cả bị kéo về
những kí ức, suy nghĩ riêng tư...Có lẽ nhờ những
xúc động ấy mà tôi viết liên miên trong khoảng thời
gian này. Ba má, người thân, bạn bè...ai cũng có chuyện
vui buồn, chuyện khổ, chuyện chết chóc, chuyện
trớ trêu để kể. Một năm rảnh rang
để sống những đời sống của
mười mấy năm vắng mặt. Th́ phải là
đậm đặc và mạnh mẽ. Và hứng thú viết
lúc nào cũng tràn đầy. Gặp ai tôi cũng bắt
người ta kể ...sự tích chuyện vượt biên
của ḿnh”
(trả
lời Lê Bảo Hoàng, trên Web Vuông Chiếu LH)
Đoạn đường
gần như phải đi của những người viết
văn (làm thơ th́ chưa chắc) đă có sự thành công
là việc in tác phẩm. Nhà văn Phan Thị Trọng Tuyến
không đi lệch qui định bất thành văn này. Chị
kể lại trường hợp có mặt của các
đứa con tinh thần của ḿnh:
“ Năm 1985 anh Giác bảo tôi nên in quyển sách đầu
tay, anh nói anh sẽ nhờ ông Vơ Phiến viết tựa
cho. Thế là quyển sách đầu tiên ra đời. Đó là
:
Mùa Hè, Một Nơi Khác. Văn
Một Trang Đời,
Thanh
Mùa Xuân Và Những Con Dă Tràng Lá Bối ( anh
Thanh Tuệ ) Paris 1991, quyển này do anh Thanh Tuệ đề
nghị và chu tất. Quyển sách này h́nh như cũng
đem nhiều lo lắng và thiệt tḥi đến cho anh
Thanh Tuệ. Tôi cũng rất ân hận. Có lẽ v́ thế
tôi chẳng muốn in ấn ǵ thêm nữa.
Ngoài những tác phẩm in
thành sách, Phan Thị Trọng Tuyến c̣n góp bài trong các tuyển
tập: Trăng Đất Khách (Làng Văn, 1987), 23 Người
Viết Sau 1975 (Văn Nghệ, 1988), Truyện Hay Hải Ngoại
2 (Nguyễn Văn Ba sưu tập, 1991), 20 Năm Văn Học
Việt Nam Hải Ngoại (Khánh Trường, Cao Xuân Huy, Trương
Đ́nh Luân, Trương Đ́nh Nho thực hiện, Đại Nam, 1995), Thơ Văn Việt
Nam Hải Ngoại Năm 2000 (Việt Thường, Montréal,
Canada 2000), Luân Hoán-Một Đời Thơ (Lê Hân thực hiện, 2005).
Giá trị tác phẩm đầu
tay, Mùa Hè Một Nơi Khác của Phan Thị Trọng Tuyến
theo nhận xét của nhà văn Đào Trung Đạo:
“…Đứng
về mặt thẩm mỹ học của tiểu thuyết
tôi nhận thấy mỗi truyện ngắn của Phan Thị
Trọng Tuyến là một lát bánh ḿ cắt ra từ một
ổ bánh là đời sống hôm nay của Việt Nam ở
trong và ngoài nước. Đường dao cắt bánh
đă tỏ ra có lúc rất nhẹ nhàng chậm răi nhưng
cũng có khi mạnh mẽ nhanh vụt.
Nhưng các lát bánh đều được cắt ra
một cách khéo léo. Có điều tôi nhận thấy hơi
lạ là khi cắt ổ bánh đời sống quê nhà hôm nay th́ đường dao Phan Thị
Trọng Tuyến luôn sắc gọn: Xóm Nhỏ Buổi
Trưa, Bóng Đêm Cuối Cùng, Trái Chanh Tội Nghiệp, Một
Chuyến Đi. Đó là đường dao giải phẫu:
cái xă hội ung thư đó cần phải được
cắt nhanh, gọn, điệu nghệ như vậy th́ mới
không biến chất. Lát bánh đó được cắt ra
và đưa người đọc nếm thử, lát bánh
sự thật. Phần phán đoán là ở người
đọc. Tôi cho rằng Phan Thị Trọng Tuyến
đă có thái độ rất nghệ thuật, rất nhà
văn ở những truyện này.
Ở những truyện ngắn mà thế giới, khí
hậu là những nơi đất khách, tôi thấy hơi
văn Phan Thị Trọng Tuyến chân thành, tha thiết…
Nhân vật độc đáo nhất, có kích thước
hàng đầu trong văn chương truyện ngắn,
theo tôi là “đứa con tật nguyền” và cũng chính là
người kể truyện trong Bóng Đêm Cuối Cùng…đó
là người hơn cả người, v́ đă đem lại
khả tính cho thảm kịch. Và đă tưởng như
thoát ra khỏi thảm kịch. Và cũng là “hải
đăng cho thuyền lạc trong đêm”, “hào quang cứu
rỗi” và “sấm sét sau cùng”
Về nghệ thuật cấu thành truyện ngắn
(composition) tôi yêu thích “Mùa hè một nơi khác”, và “Những kẻ
đồng hành”: Truyện trước là chiếc ch́a khóa mở
vào thế giới và văn chương Phan Thị Trọng
Tuyến. Những trang nhật kư tự truyện đă
được chuyển hoá thành tấu khúc (fugue) khai mào cho
vận hành chữ nghĩa ở sau. Truyện sau như một
gắn liền hai bờ vực thẳm. Từ trong vực
thẳm địa ngục đi ra ta đă hiểu
được ư nghĩa của dấu vết nghệ thuật
ghi lại cái khổ nạn thời đại ta đă trải
qua.
Và đó cũng là sự
thành tựu của văn chương”
(Đào
Trung Đạo, Văn Học, số 14 tháng 3-1987)
Trong lời tựa tác phẩm
Mùa Hè Một Nơi Khác, nhà văn Vơ Phiến viết:
“…Đến
đây không chừng một số độc giả mường
tượng Phan Thị Trọng Tuyến là một nhà
văn ưu thời, mẫn thế lúc nào cũng rầu rầu
xót thương. Nếu có vậy tôi đă hết sức lố
bịch bởi v́ một h́nh ảnh như thế, không có
ǵ khác với chị Phan hơn. Và đây là điều ngộ
nghĩnh nữa; người ta ưu tư mà không hề phải
rầu rĩ. Trái lại, Phan Thị Trọng Tuyến gần
như luôn luôn có một nụ cười
… Ở đây, ta bắt gặp người phụ nữ
Việt Nam trong một không khí tinh thần mới: tự
do, khoáng đăng, cởi mở
… mặc dù vậy, tôi vẫn cứ nói vói thêm một
câu chuyện nữa, Truyện của chị Phan thật
nhiều vẻ. Chị viết về tâm lư người
già, về cuộc sống giới trẻ; chị viết
về sinh hoạt xă hội bên nhà, về đời sinh
viên du học hải ngoại; chị viết truyện tâm
t́nh ái ân, lại viết về những vấn đề
triết lư, chính trị; trong truyện của chị có nghệ
sĩ, có trí thức, lại có những người nhà quê
ngây ngô, lú lẫn, có trẻ con mũi dăi ḷng tḥng nghèo đói
ỏng ẻo; chị viết những chuyện
thương tâm đứt ruột, lại viết những
truyện khôi hài nhẹ nhơm…”
(Vơ Phiến)
Ở tác phẩm thứ hai,
Một Trang Đời, nhà xuất bản An Tiêm nhận xét:
“Trong truyện ngắn ‘Trèo Lên Trái Núi’, Phan Thị Trọng
Tuyến nhận xét: ‘chuyện ǵ cũng vậy, đủ
thời gian và khoảng cách để ngó lại, đều
có vẻ khôi hài, phù du’. Có lẽ đó là nét chung của tất
cả truyện ngắn trong tập truyện Một Trang
Đời.
Sống ở ngoài quê hương, hằng ngày nhận
được những tin không vui từ bà con bằng hữu,
đáng lẽ Phan Thị Trọng Tuyến phải ôm ấp
nâng niu những kỷ niệm như món quà quí giá cho đời
ḿnh, thơ mộng hoá thời thơ ấu, trân trọng lật
giở từng trang lưu bút. Tác giả không theo lối ṃn
nhiều người cầm bút hiện nay đă đi. Bằng
cái nh́n thân ái, bằng óc châm biếm thông minh, tác giả viết
về quê hương, bằng hữu với cái giọng
khôi hài đôn hậu, say mê tận cùng mà cũng tỉnh táo
sáng suốt tận cùng.
Nhờ say mê mà từng nhân vật, từng khung cảnh,
từng câu chuyện đều hiển hiện sống
động, đẹp đẽ, đa dạng, mỗi
trang đời có một đặc sắc riêng.
Nhờ tỉnh táo,
Phan Thị Trọng Tuyến truyền được vào từng
“trang đời riêng” cái “chung” của cuộc nhân sinh: cái
phù du đ̣i đoạn, cái bất trắc xót xa…”
Dĩ nhiên c̣n nhiều nhận
xét khác về văn tài của Phan Thị Trọng Tuyến,
nhưng vấp phải vài trở ngại trong việc
sưu tập, nên tôi không thể nêu ra đầy đủ.
Qua câu chuyện bằng điện thoại viễn liên với
nhà văn Vơ Kỳ Điền, ông làm Kẻ Đưa
Đường này, cho biết: trong những tay viết nữ
gốc miền Nam, ông thú vị nhất khi được
đọc tác phẩm của hai tác giả Phan Thị Trọng
Tuyến và Cao Thị B́nh Minh. Ngoài viết văn, Phan Thị
Trọng Tuyến c̣n thử qua việc điểm sách. Trên
tạp chí Văn Học, số 218, (2004), chị đă giới
thiệu tập thơ duy nhất của nhà văn Vơ Phiến
dưới tựa bài: “Những Giọt Sương Hoa, Vài
Cảm Nghĩ Khi Đọc Thơ Thẩn của Vơ Phiến”.
Tuy khởi đầu chị đă cảnh báo ḿnh: “…nếu ương ngạnh nói về
thơ th́ chẳng khác ǵ bửa củi hay gặm
xương gà. Hậu quả không hút được tủy
mà c̣n găy răng” Nhưng có lẽ hàng răng ngọc của
chị vẫn c̣n đầy đủ bởi chị viết
rất chí t́nh, rất dài hơi, và không kém phần chính xác: “…Thơ Thẩn là những giây
phút riêng tư, là thời gian và đời sống riêng
tư của chính Vơ Phiến, là nỗi xúc động, khủng
hoảng riêng tư. Những bài thơ hiếm khi phá bỏ
tứ vận và nhịp điệu sáo cũ, nhưng vẫn
cứ là những chữ những ư của một phong cách
Vơ Phiến…”
Trên tạp chí Hợp Lưu,
số 80, 81 (năm 1992-1993) Phan Thị Trọng Tuyến có
bài điểm sách và phim Người T́nh (L’Amour) của nhà
văn nữ P. Marguerite Duras. Trên tạp chí Gió Văn số
5, tháng 5-2005 chị có bài “Vài Nét Về Điện Ảnh
Trung Quốc”…Tôi c̣n bắt gặp trên trang web Nhân Văn bài điểm
tập truyện dịch Người Trung Quốc Xấu Xí
do nhà thơ Nguyễn Hồi Thủ chuyển ngữ. Tác giả
cuốn sách gây tiếng vang không nhỏ này là ông Bo Yang (Bá Dương)
sinh năm 1920. Ông đă có 30
năm sinh sống tại Đài Loan, 10 năm viết tiểu
thuyết, 10 năm viết tạp văn, 10 năm ngồi
tù và hứa hẹn sẽ viết lịch sử trong 10
năm đang đến. Bài điểm sách của Phan Thị
Trọng Tuyến giúp bạn đọc hiểu tác phẩm
của Bá Dương một cách cụ thể, qua sự bố
cục rơ ràng, tóm lược gọn nhẹ. Ngoài cái duyên dí
dỏm trong ḍng văn, người điểm sách c̣n đưa
sự so sánh của ḿnh về những h́nh ảnh trong sách
cùng thực tại ngoài đời mà chính người điểm
sách đă có dịp ghé qua trong hai thời điểm khác
nhau. Cuối cùng, có lẽ cũng là ư chính khi chọn sách
để giới thiệu, Phan Thị Trọng Tuyến đưa
ra những so sánh giữa Trung Hoa và Việt
“…Các
nhà lănh đạo Việt cũng toan tính, thử nghiệm
ư đồ trên Lào, Kam pu chia mà không/ chưa thành công, chỉ
mới giỏi ăn hiếp được những đồng
bào thiểu số miệt rừng núi, cao nguyên. Chúng ta bắt
đầu thấy những khác biệt với người
hàng xóm TQ rồi đó !
Ngoài những món đă được Bá Dương kê
ra, ngoài chuyện bách chiến bách thắng, chúng ta c̣n hơn
người TQ ở điểm nào?
Một điểm nhỏ chút xíu, nhưng cam đoan
món này th́ quí vị phải công nhận bên ta thời có, bên
Tàu thời không : bia ôm.
Và nào chỉ bia, c̣n karaôkê ôm, trà ôm, cơm ôm, cháo ôm, cà
phê ôm, phở ôm v..v..Danh từ/túc từ không quan trọng :
cơm cháo phở ...ta (và Tàu) đă có từ ngh́n năm
hơn ; c̣n thức lạ : từ hai mươi lăm
năm nay, ta đă đuổi kịp tất cả các
nước khác : bao sơn hào, hải vị lan tràn trên
đường phố nước Việt - vỉa hè,
khách sạn, cao lâu...-: chó, rắn, rùa, khỉ... nước
ta cho đến của lạ nước người :
vodka, saké, trứng cá caviar...và đỉnh cao là thịt
người, nói rơ hơn là thịt phụ nữ (chính bản
VN).
Ăn như người ta th́...xoàng quá, bắt chước
nguyên mâm th́ dễ quá, chúng ta bèn áp dụng có sáng tạo : ôm
. Đó là đem theo cái t́nh (vốn thiếu từ thuở
đất trời (
Mớ thịt người này thay thế cho bác sĩ
phân tâm học, thay thế cho tấm gương, khỏi phải
nh́n thẳng vào bộ mặt lởm chởm râu ria của
những đêm mất ngủ. Ôm ấp tại chỗ th́
c̣n thiếu sáng tạo, ít lợi nhuận nên mới có chuyện
xuất khẩu. Sang Thái Lan, Đài Loan, Đức...thịt
này có thể dùng làm món khác. Ḍm xa xa thấy như không cần
cả vốn !
Không , không, thức vặt cả, con người cả.
Bạn tôi lại kêu : cái ông Bá Dương này thật ...bá
láp, chỉ thổi phồng những điều vặt vănh.
Thí dụ ông chỉ nói tới giả trá, lường gạt,
cướp bóc xoàng xĩnh thôi, chúng ta c̣n hơn nữa : những
bằng chứng về giả dối, phản bội, tàn
ác ...ở phương diện rộng lớn, tổ chức
qui mô.
Chúng ta không thiếu tài năng, không thiếu t́nh
đoàn kết, biết thưởng thức nghệ thuật,
phân biệt dân chủ với độc tài ?
Xin giải thích ra sao chuyện cây cầu chưa xây mà
đă gẫy? Tại khu Phước Lộc Thọ ở
Bolsa (hay bất cứ nơi nào khác, để cho thấy
ta là ta) thay v́ ba cái tượng ch́nh ́nh rất chẳng Việt
Đành rằng xóa bỏ hận thù không phải là quên
đi những tội ác. Hoà giải hoà hợp không phải
là dùng bạo lực để áp đặt một chủ
nghĩa hay đường lối. Quên không phải chỉ
giản dị sửa đổi ngày tháng, sự kiện lịch
sử, cấm đoán (không cho xem và truyền bá tài liệu
không chính thống) là tiêu tan mọi bằng chứng và hậu
quả. Không phải không nhắc nhở, cứ che dấu
mọi chuyện là sẽ quên. Nói như BD, đó là thiếu
tự trọng và không tôn trọng người khác.
Tôi tin rằng bạn sẽ t́m ra một ngh́n thứ
khác nhau và một ngh́n lẻ một cái giống nhau với
người TQ. Với những xấu xí và tốt đẹp
của con người nói chung. Có phải người TQ
đă nh́n ra những nhược điểm của ḿnh và
đang sửa đổi? C̣n chúng ta?
Rơ ràng mấy ngh́n năm nay, dù hời hợt hay nhiệt
thành bắt chước, dù hân hoan hay miễn cưững
chấp nhận bất cứ áp đặt nào đến từ
bên trong hay bên ngoài, dù là một ngh́n năm với ...người
TQ xấu xí , một trăm năm với..., năm
mươi năm với...vv.. và vv .. (biết rồi..khổ
lắm...) đến nay ,thanh b́nh, chúng ta vẫn c̣n quốc
gia chưa thành chư hầu của ai, một đất
nước để ở và để đi về, vẫn
tiếp tục học, viết, nói tiếng nói của chúng
ta,. Có phải nhờ cái bề mặt của chúng ta? Cái bề
mặt sâu lắng của băng sơn, của đám
đông ù lỳ, thầm lặng? Nhờ cái nội lực
mà lănh tụ nào cũng mơ ước vận dụng?
Chưa đủ để sung sướng tạ
ơn đất trời tiên tổ ông bà, và tất cả
những người đă nằm xuống trong và sau cuộc
chiến vừa qua? Chưa đủ để cùng nhau ...dập
tắt lửa thù hận? chẳng lẽ đợi cho mấy
người hàng xóm xấu xí này (nói phỉ phui ! phỉ phui
!) sang cà khịa đ̣i sát nhập hay đ̣i làm anh em hay
đem đến văn minh, lúc đó chúng ta mới tỉnh
mộng? Có khi hối hận không kịp ngáp!
Diện mạo nào là của chúng ta? Xấu xí hay tốt
đẹp? Bỏ cái ǵ, giữ cái ǵ? Làm sao có thể quay lại
nh́n ḿnh và không chối bỏ sự thật? Làm sao ta có thể
tiếp tục tồn tại độc lập, không kiêu
căng lố bịch cũng chẳng phải cúi mặt
đau đớn, xấu hổ? Tiếp tục tồn tại
với bản mặt riêng (lai diện mục) của chính
chúng ta? . Một bản mặt có trái có phải, có sâu xa, cạn
cợt, có thắng bại, vui buồn, có khổ sở, mất
mát....mới dựng nên kích thước trong không gian và thời
gian.
Tiếp tục tồn tại
độc lập tự do với dân chủ hạnh phúc thật
sự cho tất cả hay ít ra cho đại đa số
chứ không phải chỉ cho một nhóm nhỏ và những
kẻ đại diện cho đại đa số đó
không cần phải tiêu diệt hay hành hạ những thiểu
số kỳ cục luôn luôn có ở bất cứ thời
đại nào, ở bất cứ đất nước
nào.
Tôi nghi là ông Bá Dương vuốt ve tự ái những
người Nam Dương, Mă Lai, người Việt Nam,
người Mỹ, người Úc, dụ khị người
Đài Loan, Tân Gia Ba... Chính thực là ông kích động dân
ông tiến chiếm lấy thế giới đấy thôi”.
Nhà văn Phan Thị Trọng
Tuyến c̣n viết một loạt bài chính trị, về Cộng
sản đệ tứ quốc tế, đăng nhiều
kỳ liên tiếp trên tạp chí Thế Kỷ 21. Theo nhận
xét của nhiều bạn, đây là một công tŕnh hơi
khô khan, khó đọc và kém sự thu hút, ngay trong giới cầm
bút. Có thể tôi suy từ bụng ḿnh ra bụng người
chăng ? Đệ Tứ Quốc Tế vốn là một
nhánh hoạt động chính trị trong toàn khối Cộng
Sản. Nhánh được khởi xướng bởi
cánh tay mặt của Vladimir Lenin, là Leon Trotsky, ra đời
tại Yanovka Ukraine vào ngày 26-10-1879 (có tài liệu ghi ngày
7-11-1879). Ông bị nhóm đối nghịch do Staline cầm
đầu truy đuổi và giết ngày 21-8-1940 tại
nước
Đi lai rai bên văn xuôi, nhà
văn Phan Thị Trọng Tuyến c̣n làm thơ. Con gái mà làm
thơ th́ tuyệt rồi c̣n ǵ nữa. Chỉ tiếc chị
Tuyến cho phổ biến thơ hơi ít. Nên tôi chưa “nắm”
(chữ tôi học thuộc từ 10 năm được
sống với CHXHCNVN) được tài nghệ này của
chị.
Cứ ba hoa xen kẽ vài ba ḍng,
rồi trích dẫn một đoạn dài, tôi chơi cái tṛ
này quả không phải. Rơ ràng là “lấy
của làng làm lịnh” rồi c̣n ǵ !. Nhưng nếu không,
th́ thiếu sót cũng không nên. Bài thơ chị Tuyến cho
phổ biến qua bài “phỏng vấn” của Lê Bảo Hoàng,
có hơi dài, nên tôi chạy t́m một bài khác. Nhớ mang máng
thơ chị Tuyến có xuất hiện ở tạp chí
Thơ của các kiện tướng trong làng thơ tân h́nh
thức: Đỗ Kh, Khế Iêm… chủ trương, tôi đi lục kệ sách, quả
nhiên có bài này: (chính là h́nh khuôn mặt)
Bài thơ thật tân kỳ, có lẽ nó
thuộc loại siêu tân h́nh thức. Nhờ đă được
quen biết với các bậc thượng thừa của
thi ca hiện tại như Ngu Yên, Đỗ Kh, tôi không có chút
bỡ ngỡ nào. Thời tôi vừa qua lố cái tuổi 20
một vài năm, một đôi khi được nh́n vài tấm
ảnh ở tạp chí Playboy,
tôi đă quả quyết đấy là những bài thơ
tuyệt tác. Xem ra tôi có khả năng thưởng ngoạn
thi ca trước các nhà thơ tân h́nh thức một thời
gian khá dài. Bài thơ của chị Tuyến vô tự, nhưng
đă đẩy sự suy tưởng của tôi đi rất
xa. Sự suy tưởng thi vị có thể viết mươi
trang, dài quá, nên thôi, tôi chẳng viết. Tôi t́m một bài khác
hữu tự của chị, để các bạn cùng đọc.Thơ
của chị Tuyến thiên về tư tưỏng, không
có bài nào ngăn ngắn cả nên tôi đành trích nguyên lại
đă phổ biến trong bài chị trả lời nói trên.
Bài thơ có tên: T́nh Yêu Sa Mạc
“T́nh
Yêu Mùa Hội Nghị
Mỗi
năm đôi mùa hội nghị
Hội
nghị trần gian hội nghị nhân quần
Mỗi
năm đôi mùa hội nghị
chỉ một mùa
em hội nghị cho tôi
*Ladies, gentlemen.
Như đă hẹn nhau từ trước,
xin tŕnh bày cùng quư vị thành quả hai lục cá nguyệt vừa
qua...
Mỗi năm một mùa t́nh
ái. Tôi chờ em chờ quả vừa chín hái. Quả ngọt
thơm ngon quả ḍn chín tới. Hái em mùa hội nghị...Please...
free me...
Ơi Karim, người
t́nh sa mạc. Hai mươi lăm cái xuân suông chưa ai mặc
khải. Tôi đến hẹn lại về, tṛn vừa tay
hái. Hái em mùa hội nghị.
Deposit a thin PDMS-like khi
hạc bay về ngang gác chuông
on a microporous cọng rơm mỏ ngậm
support by cold remote tổ uyên ương
tetramethyl disilane nao nức cuộc hành tŕnh
tôi thịt da
ray rứt. Ơi Karim ơi
Em Tarzan, tôi Jane mùa
buông thả.
Oh sorry! Ơi người t́nh sa mạc
Free me free me free me… nhớ
ủ cho riêng tôi thật nhiều đồi cát ấm
*Ladies, gentlemen. Hai
mươi sáu. Ơi Karim, hai mươi bảy.
Mỗi năm tôi
chỉ hai mùa t́nh ái. This chemical oxygen reaction... In one shot. In one shot. On
me. Karim ơi, lần ấy. Chỉ một lần. Em mặc
khải t́nh tôi. Mùa du lịch. Gọi tên em dài đêm jetlag.
Em khai sinh mở lối
một ḿnh. Ơi Karim ơi. Mỗi năm tôi chỉ
đôi mùa t́nh ái. Mùa tái tạo nguyên sinh. Mùa cân bằng hạnh
phúc. Ơi Karim ơi, my oxygen transport. You are strongly recommended to conclude. Oh sorry !. 'cause of my
jetlag!
Tôi bỏ đời trốn chạy t́m
em mùa ân ái. In one shot t́nh tôi sâu lún. Cát nhuyễn sa lầy tôi
măi măi.
Sóng đ̣ng đưa. Điên cuồng
tôi. Lưng cát chập chờn ru tôi say khướt. Bè bạn
chồng con việc làm cuộc sống. Bỏ quên. Ơi
Karim ơi. Cồn cát chiều vàng em đưa tôi về lại
chốn hồng hoang. Em khom ḿnh trên thảm nhỏ thành khẩn
nguyên sơ tinh khiết ban đầu. Tiếng kinh cầu
vọng rền sa mạc, chơi vơi lăn tṛn hạt
cát. Quấn quyện chân tôi. Ơi Karim ơi, my oxygen carrier.
Mùa hai mươi tám
cũng như mùa hai mươi
chín
tóc em êm
*Ladies, gentlemen.
Xin cám ơn quư vị.
Hẹn lần sau. Lại cùng chứng tỏ ḷng đam mê
khoa học.
Mỗi năm tôi chỉ
đôi mùa t́nh ái. Tôi chất dồn cất giữ nâng niu. Từng
hạt đợi rơi rơi mùa hội nghị. Tṛn
căng chín tới. Rực đỏ phơi tṛn sa mạc .
Em - Tôi.
Ơi Karim ơi, em trung thành
điểm hẹn. Ngất ngưởng lạc đà
khăn vành ôm tóc rối. (Khăn buồn ôm trán tối?) Môi
mắt đậm đà tay chân thầm th́ ngọt mật
da nhung nồng nàn cát nắng.
Ơi Karim ơi, tôi đà lạc mất tôi rồi !
Ba
mươi năm mùa cát em vẫn là em
mượt mà ẩn khuất.
Vẫn
ngàn đời u uất trong
tôi. Ơi Karim...
Hăy
cất tiếng rền cầu khẩn tinh khôi
Hăy
lăn sóng về oà vỡ trong tôi
Hăy khom ḿnh trên thảm nhỏ.
Tạ ơn trời đưa tôi (em?) đến. Lời
kinh em lại vọng rền sa mạc. Thịt da tôi mềm
ẩm dấu răng em. Đừng nghĩ rối hăy uốn
tṛn đường trống mái. Mỗi năm ṛng tôi có một
mùa em. Hồi sinh tôi khi về vùng đất cũ. Bè bạn
boulot chồng con sự nghiệp. Em mới nguyên tôi. Ơn
em, đừng nghĩ rối. Yêu em một đời tôi
đằm thắm. Dù chỉ một mùa t́nh ái. Mùa tái sinh mùa
tái tạo. Em – Tôi.
Hachouma. Không một ư nghĩa
ǵ tại nơi tôi sống. Chỉ một đường
đi tới. Đam mê, thành quả chỉ riêng tôi. Kiếm
t́m. Khát khao khoa học.
Xin
đừng nghĩ rối. Chín ḍn mầu sa mạc.
Hăy cho tôi vươn tay hái gặt. Đợt
sóng tṛn lượn măi đời tôi”
(Phan Thị Trọng Tuyến 24-08-2005)
Loanh quanh tán dóc năy giờ nhưng
điểm quan trọng trong lư lịch, trong tiểu sử,
lẽ ra phải tŕnh diện từ đầu, tôi bỏ sót,
xin nhắc lại:
Phan Thị Trọng Tuyến
chỉ là một bút hiệu. Tên thật của nhà văn là
Nguyễn Thị Phan Tuyến, sinh năm 1951, bằng tuổi
“nhà tôi”, cô Lư. Chị Tuyến là con một người yêu
nghệ thuật hội họa, gốc Sa Đéc, từng có
chân trong ban hội họa của Đội Tuyên truyền
Khu Năm. Vẽ tranh, làm bích báo, viết biểu ngữ, tŕnh
diễn ca nhạc kịch…đều là những nghề thân
phụ của nhà văn Phan Thị Trọng Tuyến làm
qua. Thân mẫu chị người Bến Tre. Sau thời
gian đầu sinh hoạt cho kháng chiến chống Pháp, ba
má chị Tuyến về mở xưởng vẽ ở Cầu
Bông gần Dakao. Xưởng vẽ này được dời
qua đại lộ Bolsa, Westminster,
Nhà văn Phan Thị Trọng
Tuyến c̣n là chị ruột của nhà văn Nguyễn Thị
Ngọc Nhung, một cây bút quen thuộc của nhiều tạp
chí văn học tại hải ngoại và là tác giả của
tập truyện ngắn Đêm Rồi Cũng Qua Đi
(1986). Chính v́ cô em đă mang họ bên nội bước vào
làng văn, nên để cho công b́nh, như chị nói, họ
của người mẹ hiền được chị
chọn, và khéo léo ghép thêm tên người chồng thân yêu của
ḿnh vào để làm nên cái bút danh Phan Thị Trọng Tuyến.
Một cái tên chóng thành danh trong văn nghiệp.
Liên lạc giữa tôi và nhà
văn Phan Thị Trọng Tuyến được cải
thiện tốt hơn nhờ sự phát triển của điện
thư. Tuy vậy, vài ba tháng, lưng nửa năm mới có
được đôi ḍng thăm hỏi. Năm 1990, Chân
Dung Thơ Luân Hoán được bằng hữu của tôi
cho ra đời, thiếu nét vẽ của chị Tuyến
v́ phương tiện liên lạc. Năm 2005, Luân Hoán-Một
Đời Thơ, được chị Tuyến đóng góp
cho 21 trang và phụ chú thêm hai câu thơ của chính chị,
sau khi đă kư tên:
“vài ư nghĩ muốn bạn thử
coi chơi
nhớ người độ
lượng trải phơi cơi ḷng”
Chị Tuyến là người
quí t́nh bạn. Chị xem việc gặp gỡ, tán chuyện
với bè bạn cũng là một thứ hạnh phúc. Chị
đă từng được gặp các bạn sinh hoạt
văn học nghệ thuật: Lệ Hằng, Hoàng Nguyên
Nhuận, Quán Như… (Úc châu), Nguyễn Thị Thanh B́nh, Nguyễn
Thị Hoàng Bắc, Trương Anh Thụy, Trương Vũ,
Nguyễn Mộng Giác, Vơ Phiến, Lê Tất Điều,
Tưởng Năng Tiến, Phạm Việt Cường, Vũ
Huy Quang…(Hoa Kỳ), Song Thao, Đỗ Quư Toàn, Lưu Nguyễn,
Hồ Đ́nh Nghiêm, Trân Sa, Tư Đồ Tuệ, Lê Quang
Xuân…(Canada). Đất Pháp là quê hương thứ hai của
chị, những người Việt gần gũi với
chữ nghĩa, nghệ thuật, có lẽ đều là những
người hàng xóm, nên những khuôn mặt: Thái Tuấn, Kiệt
Tấn, Đặng Tiến, Thụy Khuê, Thụy Khanh, Miêng,
Đỗ Quỳnh Dao, Mạch Nha, Mai Lan…đều không xa
lạ. T́nh bằng hữu quả thật cao quí. Nó không những
quan trọng trong việc “chia
ngọt xẻ bùi”, hay “đắng
cay chia đều”, mà c̣n như cổ nhân đă nói: “ chim có bạn cùng hót, tiếng
hót mới hay. Ngựa có bạn cùng đua, nước
đua mới mạnh”. Sự có bạn để tranh đua
cầu tiến chắc chắn khác hẳn với khuynh
hướng Dựa Hơi, thủ lợi một chiều.
Nên khi tôi xin phép chị Tuyến để dựa hơi, h́nh
như chị đă giật ḿnh. Chị viết đại
ư qua email : “chỉ có bạn chứ không có bè !”. Có lẽ cô văn
sĩ của đất có cụ Nguyễn Đ́nh
một
tiếng đệm có duyên, nói lên được sự trôi
nổi của một nhóm bằng hữu như những đám
bè xanh lênh đênh trên mặt sông, chẳng thể nào thiếu
cái đẹp.
Nhà văn Phan Thị Trọng
Tuyến, một người dùng một tấm ḷng để
mở ra Một Trang Đời. Trong trang đời này có vạn
tấm ḷng. Th́ dù có lưỡng lự đôi chút, cuối cùng
chị cũng mở cho tôi một lối thoát để
thoải mái dựa hơi. Dĩ nhiên không có quyền dựa
lưng hay dựa một chỗ nào khác. Từ Một Trang
Đời, với tràn đầy cái dí dỏm, đôn hậu,
nhà văn Phan Thị Trọng Tuyến chắc chắn sẽ
từ tốn mở ra những trang đời mới, bè bạn
bốn phương đang mong đợi. Để đỡ
sốt ruột, tôi đọc lại bài “Ta May Mắn
Được Làm Thi Sĩ…” của ḿnh. Có những t́nh cờ
rất dễ bị hiểu lầm. Tưởng vậy mà
không phải vậy hay hy vọng được vậy ?
“…ḷng em phơi dưới nắng/ ḷng “qua” bén gót chân/
ḷng “qua” nương hạt bụi/ được thở
được bâng khuâng/
thơ thơm thơm mùi nhớ/ múi khép nép làm duyên/ mùi
hơi Nguyễn Đ́nh Chiểu/ múi t́nh Lục Vân Tiên
thơ bán hoài không hết/ nên cả đời phất
phơ/ bậu ơi ta lỡ dại ?/ hay vinh hiển
?...bây giờ…”
Luân
Hoán