bien co lich su mot thoi chua xa

Biến Cố Lịch Sử Một Thời Chưa Xa

Dưới đây là bản lược kê thời điểm những biến cố trực tiếp xảy ra tại thành phố Ðà Nẵng,

Giai đoạn từ 1955 trở về trước:
- Năm 1803 : Ông Robert, sứ gỉa người Anh, đến xin vua Gia Long mở cửa hàng buôn bán ở bán đảo Sơn Trà. Không được chấp thuận.
- Năm 1817 : Thương thuyền Pháp mang tên La Paix, của hiệu Balguerie, Sarget et Compagnie, ghé Ðà Nẵng bán hàng, nhưng thất bại, vì dân bản xứ chưa quen dùng hàng ngoại.
- Năm 1817 : Bá Tước De Kergarion, thuyền trưởng của pháo thuyền Cybèle, đến Ðà Nẵng, chuyển lời Pháp Hoàng Louis 18, yêu cầu Việt Nam thi hành hiệp ước Versailles, đã được ký giữa Pháp và đại diện chúa Nguyễn là Giám mục Pigneau de Béhaine (Bá Ða Lộc), vua Gia Long cho trả lời hủy bỏ với lý do người Pháp đã không thi hành hoà ước này.
- Năm 1822 : Chiến thuyền Cléopâtre, do Courson de la Ville Héllio đến Ðà Nẵng, xin yết kiến vua Minh Mạng, nhưng bị từ chối. Cùng năm này, một tàu của người Anh cũng đến Ðà Nẵng xin thông thương, nhưng cũng không được chấp thuận.
- Năm 1825 : Hai chiến thuyền Thétis và Espérance, do đại tá hải quân Pháp, Bougainville, trình quốc thư, nhưng vua Minh Mạng không tiếp, với lý do. đã không tiếp người Anh, không thể tiếp người Pháp
- Năm 1830 : tàu Favorite của Pháp đến Ðà Nẵng, thất bại
- Năm 1836 : tàu Bonite của Pháp đến Ðà Nẵng, thất bại
- Năm 1838 : tàu Artémise của Pháp đế Ðà Nẵng, thất bại.
- Năm 1843 : chiến thuyền Héroine đưa Félix Favin Lévêque đến Ðà Nẵng đòi thả các giáo sĩ truyền giáo bị giam, được chấp thuận.
- Năm 1844 : Ðô đốc Jean Cécile, Pháp, đến Ðà Nẵng xin lãnh giám mục Dominique Lefèbvre, bị bắt ra.
- Năm 1847 : Ðại tá Augustin Lapierre chỉ huy chiến hạm Gloire cùng Trung tá Rigault de Genouilly chỉ huy chiến hạm Victorieuse đến cửa Ðà Nẵng, xin bỏ những dụ cấm đạo Thiên Chúa. Trong lần này quân Pháp khai hỏa đầu tiên trên vùng biển Ðà Nẵng, để thị uy và ngừa người Việt đột kích. Chính sách bế quan được triệt để thi hành trong hai giai đọan trị vì của vua Tự Ðức và Thiệu Trị, nên mọi cố gắng đến Ðà Nẵng của Hoa Kỳ, Anh, Tây Ban Nha, Pháp, đều không thành công.
- Năm 1856 : chiến thuyền Catinat đến Ðà Nẵng, bá tước William Lelieur de Ville-sur-Arc chuyển thư của Montigny đến các quan địa phương. Thất bại, Pháp pháo kích và đổ bộ lên bờ trong sự tăng viện của chiếm hạm Capricieuse do Collier chỉ huy.Nhưng vì chưa được lệnh chính thức của chính phủ Pháp, nên rút đi.
- Năm 1857 : Montigny theo tàu Marceau đến Ðà Nẵng, nhưng cũng thất bại.
- Năm 1858 :Genouilly đem chiến hạm của Pháp cùng lực lượng Tây Ban Ban đến Ðà Nẵng.
- Ngày 01 tháng 9 năm 1858 : Pháp pháo kích và đánh chiến các đồn An Hải, Tồn Hải.
- Ngày 06 và ơ tháng 2 năm 1859, Ông Nguyễn Tri Phương, phản công.
- Ngày 08 tháng 5 năm 1859, Pháp cùng Tây Ban Nha chiếm các đồn Hải Châu,Thạc Gián, Phước Ninh.
- Ngày 22 tháng 6 năm 1859 : bàn chuyện nghị hòa, bất thành.
- Ngày 22 tháng 6 năm 1859 : Pháp chiếm thêm các đồn Nại Hiên Liên Trì
- Ngày 18 tháng 11 năm 1859 : Pháp pháo kích hủy diệt mọi công sự phòng thủ ở phía Bắc Ðà Nẵng đến đồn Chơn Sảng sát phía ngoài Liên Chiểu (Hòa Vang). Trung tá công binh Pháp, Dupré Déroulède tử trận trong sức chống trả của Việt Nam, trong trận đánh này.
- Ngày 23 tháng 3 năm 1860 : Pháp tiêu huỷ các doanh trại của Pháp tại Ðà Nẵng rồi rút vào Nam Kỳ.
- Năm 1888, thành phố Ðà Nẵng chính thức được thành lập, đặt dưới quyền cai trị của người Pháp.
- Tháng 4 năm 1955 : Quân Pháp rời khỏi Ðà Nẵng, tập trung về Vũng Tàu chờ hồi hương,
  (Sau những diễn biến :
  - 07.5.1954 : Ðiện Biên Phủ thất thủ - trận đánh bắt đầu 20.11.1953
  - 16.6.1954 : Quốc Trưởng Bảo Ðại mời Ông Ngô Ðình Diệm về nước.
  - 25.6.1954 : Ông Ngô Ðình Diệm về tới Sài gòn
  - 28.10.1954 : Pháp chính thức giao trả Việt Nam cho chính phủ Bảo Ðại.
  - 13.12.1954 : Pháp thỏa thuận cho Mỹ thay Pháp giúp đỡ quân đội Quốc Gia Việt Nam qua một thỏa ước ký tại Paris.
  - 20.01.1955: Pháp giao quyền chỉ huy quân đội Việt Nam cho quốc trưởng Bảo Ðại)
Giai Ðọan 1955 Ðến 1975:
- Thời đệ nhất Cọng Hòa, Ðà Nẵng trực thuộc chính quyền trung ương Sài gòn. Sau ngày 05 tháng 5 năm 1963 biến động Phật Giáo bắt đầu từ Huế, dân chúng và Phật tử tại Ðà Nẵng tham gia tích cực trong cuộc tranh đấu này.
- Sau ngày 02 tháng 11 năm 1963, ngày tổng thống Ngô Ðình Diệm cùng Ông Ngô Ðình Nhu bị giết, Tướng Dương Văn Minh lên làm Quốc Trưởng, nhưng 3 tháng sau, tướng Nguyễn Khánh, bắt các tướng lãnh, lên nắm chính quyền, tuy vẫn để tướng Dương Văn Minh làm Quốc Trưởng. Dưới thời Nguyễn Khánh :
- Ngày 26 tháng 8 năm 1964 : Ðà Nẵng tham gia biểu tình chống đối hiến chương Vũng Tàu, xảy ra vụ Thanh Bồ, Ðức Lợi, có tổn thất nhân mạng.
  
  ( Tại Sài gòn, các tướng Phạm Ngọc Thảo, Lâm Văn Phát, Huỳnh Văn Tôn làm đảo chánh ngày 19 tháng 2 năm 1965. Tướng Nguyễn Cao Kỳ ổn định được tình thế. Ngày 20 tháng 2 năm 1965, hội đồng tướng lãnh bất tín nhiệm Nguyễn Khánh, thành lập Uỷ Ban Lãnh Ðạo Quốc Gia tương đương như quốc trường do tướng Nguyễn Văn Thiệu nắm quyền; và Uỷ Ban Hành Pháp Trung Ương (Thủ Tướng) do tướng Nguyễn Cao Kỳ chủ chốt.)
- Ngày 08 tháng 3 năm 1965 : Hai tiểu đoàn Thủy Quân Lục Chiến Hoa Kỳ, gồm 3,500 binh sĩ đổ bộ lên bãi biển Mỹ Khê, quận 3 Ðà Nẵng, mở đầu chiến dịch trực tiếp tham chiến trên chiến trường Việt Nam.
- Ngày 01 tháng 4 năm 1965 :hiến pháp ra đời, khai sinh nền Ðệ Nhị Cộng Hòa
- Ngày 11 tháng 3 năm 1966 : Ðà Nẵng biểu tình phản đối việc cách chức tướng Nguyễn Chánh Thi, đang làm tư lệnh 5 tỉnh phía bắc của Nam Việt Nam
- Ngày 18 tháng 3 và ngày 23 tháng 3 năm 1966 : Biểu tình đòi giải tán chính phủ Thiệu Kỳ.
- Tháng 4- 1966, Thị Trưởng Ðà Nẵng, bác sĩ Nguyễn Văn Mẫn và Tư lệnh biệt khu Quảng Ðà, Ðại Tá Ðàm Quang Yêu, bất phụ tùng chính phủ trung ương,
- Ngày 03 tháng 4 năm 1966 : Thủy quân lục chiến được chính phủ của hai ông Thiệu Kỳ điều động đến Ðà Nẵng, kéo theo các cuộc biểu tình trong các ngày :
  - 05 tháng 4 - 1966
  - 17 tháng 4 - 1966
  - 18 tháng 4 - 1966
- Ngày 15 tháng 5 năm 1966 : lực lượng tổng trừ bị Nhảy Dù đến Ðà Nẵng
- Ngày 21 tháng 5 năm 1966 : thị trưởng Ðà Nẵng, bác sĩ Nguyễn Xuân Mẫn bị bắt
- Ngày 23 tháng 5 năm 1966 : Ðà Nẵng trở lại yên tĩnh
- Ngày 01 tháng 6 năm 1966 : tướng Hoàng Xuân Lãm được cử làm tư lệnh quân đoàn I
- Ðêm 31 rạng ngày 01.02.1968 : Quân Bắc Việt pháo kích phi trường Non Nước, tấn công vào Bộ Chỉ Huy Quân Ðoàn I và Quân Trấn Ðà Nẵng, nhưng bị đẩy lui nhanh chóng.
  
  Những diễn biến trước ngày mất Ðà Nẵng :
- Ngày 13 tháng 3 năm 1975 : Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu chỉ thị cho Trung Tướng Ngô Quang Trưởng chuẩn bị cho rút sư đoàn nhảy dù về Sài gòn.
- Ngày 17 tháng 3 năm 1975 : Lữ đoàn Dù thứ nhất rút vào Nam.
- Ngày 18 tháng 3 năm 1975 : Thủ tướng Trần Thiện Khiêm ra Ðà Nẵng họp, dự trù lập một phái đoàn chính phủ tại đây, với một thứ trưởng cầm đầu để giải quyết vấn đề di dân từ Quảng Trị, Huế vào Ðà Nẵng. Tối 18 tháng 3 năm 1975, tỉnh trưởng Thừa Thiên Huế cho phát lời kêu gọi di tản.
- Ngày 19 tháng 3 năm 1975 : Tổng Thống Thiệu gọi tướng Ngô Quang Trưởng vào Sài gòn họp với tướng Cao Văn Viên. Trong đêm 19 này cộng quân tấn công mạnh vào Quảng Trị
- Ngày 20 tháng 3 năm 1975 : tướng Trưởng ra Huế cùng tướng Lâm Quang Thơ bàn kế hoạch giữ Huế.
- Cùng ngày 20 tháng 3 năm 1975 : tướng Cao Văn Viên gởi công điện bắt buộc đưa hết quân nhảy dù về Sài gòn. Tối 20 tháng 3 năm 1975, tướng Trưởng đánh điện xin từ chức, nhưng không được chấp thuận.
- Ngày 21 tháng 3 năm 1975 : lực lượng B4, B5 của cộng quân kéo xuống cắt được 3 cây số quốc lộ 1. Tiểu đoàn 8 Thủy Quân Lục Chiến và Tiểu đoàn 94 Biệt Ðộng Quân của Việt Nam Cộng Hòa cố gắng giải tỏa áp lực trong lúc đồng bào, Huế, Quảng Trị liều chết chạy vào Ðà Nẵng
- Ngày 23 tháng 3 năm 1975 : tướng Trưởng triệu tập cuộc họp để bàn chuyện rút quân.
- Ngày 25 tháng 3 năm 1975 : Bội đội Bắc Việt chiếm thành phố Huế.
- Ðêm 25 tháng 3 năm 1975 : Việt Cộng pháo kích phi trường Ðà Nẵng, và vào thành phố giết 6 thường dân và 34 người khác bị thương.
- Ngày 26 tháng 3 năm 1975 : sư đoàn 325 Việt Cộng khởi sự vào Quảng Nam.
  (Lực lượng của Việt Nam Cộng Hòa lúc bấy giờ tại Ðà Nẵng Quảng Nam gồm:
  - Sư đoàn 2 Bộ Binh đóng tại Chu Lai
  - Sư đoàn 3 Bộ Binh đóng tại Ðà Nẵng
  - 2 Lữ đoàn Thủy Quân Lục Chiến
  - 4 Liên đoàn Biệt Ðộng Quân
  - 3 Trung đoàn Thiết Giáp
  - 1 Sư đoàn Không Quân
  - Một ít đơn vị Pháo Binh
  - Một ít đơn vị Hải Quân đóng căn cứ tại Sơn Trà quân số tổng cộng khoảng 100.000 binh sĩ)
- Ngày 27 tháng 3 năm 1975 : ấn định lại giờ giới nghiêm : từ 10 giờ tối đến 6 giờ sáng, thay vì từ 12 giờ khuya đến 5 giờ sáng. Cùng ngày này (27.3), Việt Cộng tiến vào Ðà Nẵng với các lực lượng :
  - Sư đoàn 325 từ hướng Bắc
  - Sư đoàn 304 từ hướng Tây
  - Sư Ðoàn 2 từ Quảng Tín
    Cùng bước tiến của Cộng quân, lực lượng Hòa Hợp, Hòa Giải Dân Tộc rải truyền đơn trong thành phố, kêu gọi dân chúng ở lại. Cơ quan chính quyền của Việt Nam Cọng Hòa tê liệt khoản 80%. Dân chúng hổn loạn . Giá gạo từ 24.000$ / một tạ xuống còn 3.000$. Vàng từ 200.000$ một lượng xuống còn 100.000$. Các ngân hàng dân chúng chen lấn rút tiền
- Ngày 28 tháng 3 năm 1975 : Cộng quân tăng cường pháo kích. Phạm binh và một thành phần bất hão cướp bóc. Tướng Trưởng ra lệnh ổn định trong vòng 24 giờ.
- Ngày 28 tháng 3 năm 1875 : 5 giờ sáng, tướng Nguyễn Ðức Khánh, tư lệnh sư đoàn 1 không Quân, tại Ðà Nẵng ghé bộ tư lệnh Thủy quân lục chiến bàn kế hoạch giữ Ðà Nẵng.
- Tối 28 tháng 3 năm 1975 : quân đội Việt Nam Cộng Hòa tại Ðà Nẵng tự động tan hàng. Trong đêm này, tổng lãnh sự Hoa Kỳ tại Ðà Nẵng, ông Albert Francis ghé bộ tư lệnh quân đoàn 1, trong lúc tướng Trưởng đang đốt các tài liệu. Sau đó vì tàu HQ5 của Hải Quân Việt Nam Cộng Hòa đậu ngoài xa nên cả hai ông phải bơi ra.
- Ngày 29 tháng 3 năm 1975 : Phản lực cơ 727 của hảng World Airway, đến phi trường Ðà Nẵng, trong dự tính bốc dân di tản, nhưng bị một số binh sĩ hắc báo gây náo loạn Chủ tịch của công ty hàng không này, ông Ed Daly, có mặt tại chỗ, nên sau đó đình chỉ những chuyến bay tiếp.
- Ngày 29 tháng 3 năm 1975 : lúc 16 giờ, cánh quân hướng Bắc của Việt Cộng ngơ ngác tiến vào thành phố. Quân đoàn 1 bỏ lại : 26 máy bay gồm phản lực A37 , vận tải cơ C130, trực thăng...20 xe tăng, 40 khẩu đại bác.